ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਗ੍ਰਾਹ੍ਯਾਃ ਕਿਲ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਰਸਗਨ੍ਧਵਰ੍ਣਾਸ੍ਤਦ੍ਵਿਸ਼ਯਤ੍ਵਾਤ੍ . ਤੇ ਚੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਗ੍ਰਾਹ੍ਯਤ੍ਵਵ੍ਯਕ੍ਤਿਸ਼ਕ੍ਤਿ- ਵਸ਼ਾਤ੍ ਗ੍ਰੁਹ੍ਯਮਾਣਾ ਅਗ੍ਰੁਹ੍ਯਮਾਣਾਸ਼੍ਚ ਆ -ਏਕਦ੍ਰਵ੍ਯਾਤ੍ਮਕਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਪਰ੍ਯਾਯਾਤ੍ਪਰਮਾਣੋਃ ਆ -ਅਨੇਕ- ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਤ੍ਮਕਸ੍ਥੂਲਪਰ੍ਯਾਯਾਤ੍ਪ੍ਰੁਥਿਵੀਸ੍ਕਨ੍ਧਾਚ੍ਚ ਸਕਲਸ੍ਯਾਪਿ ਪੁਦ੍ਗਲਸ੍ਯਾਵਿਸ਼ੇਸ਼ੇਣ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਗੁਣਤ੍ਵੇਨ ਵਿਦ੍ਯਨ੍ਤੇ . ਤੇ ਚ ਮੂਰ੍ਤਤ੍ਵਾਦੇਵ ਸ਼ੇਸ਼ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਣਾਮਸਂਭਵਨ੍ਤਃ ਪੁਦ੍ਗਲਮਧਿਗਮਯਨ੍ਤਿ . ਸ਼ਬ੍ਦਸ੍ਯਾਪੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯਗ੍ਰਾਹ੍ਯਤ੍ਵਾਦ੍ ਗੁਣਤ੍ਵਂ ਨ ਖਲ੍ਵਾਸ਼ਂਕ ਨੀਯਂ, ਤਸ੍ਯ ਵੈਚਿਤ੍ਰ੍ਯਪ੍ਰਪਂਚਿਤਵੈਸ਼੍ਵਰੂਪਸ੍ਯਾਪ੍ਯਨੇਕਦ੍ਰਵ੍ਯਾਤ੍ਮਕਪੁਦ੍ਗਲਪਰ੍ਯਾਯਤ੍ਵੇਨਾਭ੍ਯੁਪ- ਸਂਬਨ੍ਧਂ ਪ੍ਰਤਿਪਾਦਯਤਿ . ਦਵ੍ਵਾਣਮਮੁਤ੍ਤਾਣਂ ਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧਜ੍ਞਾਨਦਰ੍ਸ਼ਨਸ੍ਵਭਾਵਂ ਯਤ੍ਪਰਮਾਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਤਤ੍ਪ੍ਰਭ੍ਰੁਤੀਨਾਮਮੂਰ੍ਤਦ੍ਰਵ੍ਯਾਣਾਂ ਸਂਬਨ੍ਧਿਨੋ ਭਵਨ੍ਤਿ . ਤੇ ਕੇ . ਗੁਣਾ ਅਮੁਤ੍ਤਾ ਅਮੂਰ੍ਤਾਃ ਗੁਣਾਃ, ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਾਦਯ ਇਤ੍ਯਰ੍ਥਃ . ਇਤਿ ਮੂਰ੍ਤਾਮੂਰ੍ਤਗੁਣਾਨਾਂ ਲਕ੍ਸ਼ਣਸਂਬਨ੍ਧੌ ਜ੍ਞਾਤਵ੍ਯੌ ..੧੩੧.. ਏਵਂ ਜ੍ਞਾਨਾਦਿਵਿਸ਼ੇਸ਼ਗੁਣਭੇਦੇਨ ਦ੍ਰਵ੍ਯਭੇਦੋ ਭਵਤੀਤਿ ਕਥਨਰੂਪੇਣ ਦ੍ਵਿਤੀਯ- ਸ੍ਥਲੇ ਗਾਥਾਦ੍ਵਯਂ ਗਤਮ੍ . ਅਥ ਮੂਰ੍ਤਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਯ ਗੁਣਾਨਾਵੇਦਯਤਿ — ਵਣ੍ਣਰਸਗਂਧਫਾਸਾ ਵਿਜ੍ਜਂਤੇ ਪੋਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਵਰ੍ਣਰਸਗਨ੍ਧਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਾ ਵਿਦ੍ਯਨ੍ਤੇ . ਕਸ੍ਯ . ਪੁਦ੍ਗਲਸ੍ਯ . ਕਥਂਭੂਤਸ੍ਯ . ਸੁਹੁਮਾਦੋ ਪੁਢਵੀਪਰਿਯਂਤਸ੍ਸ ਯ ‘‘ਪੁਢਵੀ ਜਲਂ ਚ ਛਾਯਾ ਚਉਰਿਂਦਿਯਵਿਸਯਕਮ੍ਮਪਰਮਾਣੂ . ਛਵ੍ਵਿਹਭੇਯਂ ਭਣਿਯਂ ਪੋਗ੍ਗਲਦਵ੍ਵਂ ਜਿਣਵਰੇਹਿਂ’’ .. ਇਤਿ
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਵਰ੍ਣਰਸਗਂਧਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਾਃ ] ਵਰ੍ਣ, ਰਸ, ਗਂਧ ਔਰ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ (-ਗੁਣ) [ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਾਤ੍ ] ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਸੇ ਲੇਕਰ [ਪ੍ਰੁਥ੍ਵੀਪਰ੍ਯਂਤਸ੍ਯ ਚ ] ਪ੍ਰੁਥ੍ਵੀ ਪਰ੍ਯਨ੍ਤਕੇ [ਪੁਦ੍ਗਲਸ੍ਯ ] (ਸਰ੍ਵ) ਪੁਦ੍ਗਲਕੇ [ਵਿਦ੍ਯਨ੍ਤੇ ] ਹੋਤੇ ਹੈਂ; [ਚਿਤ੍ਰਃ ਸ਼ਬ੍ਦਃ ] ਜੋ ਵਿਵਿਧ ਪ੍ਰਕਾਰਕਾ ਸ਼ਬ੍ਦ ਹੈ [ਸਃ ] ਵਹ [ਪੁਦ੍ਗਲ ] ਪੁਦ੍ਗਲ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਪੌਦ੍ਗਲਿਕ ਪਰ੍ਯਾਯ ਹੈ ..੧੩੨..
ਟੀਕਾ : — ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼, ਰਸ, ਗਂਧ ਔਰ ਵਰ੍ਣ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਗ੍ਰਾਹ੍ਯ ਹੈਂ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਵੇ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋਂਕੇ ਵਿਸ਼ਯ ਹੈਂ . ਵੇ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਗ੍ਰਾਹ੍ਯਤਾਕੀ ੧ਵ੍ਯਕ੍ਤਿ ਔਰ ਸ਼ਕ੍ਤਿਕੇ ਵਸ਼ਸੇ ਭਲੇ ਹੀ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋਂਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਗ੍ਰਹਣ ਕਿਯੇ ਜਾਤੇ ਹੋਂ ਯਾ ਨ ਕਿਯੇ ਜਾਤੇ ਹੋਂ ਤਥਾਪਿ ਵੇ ਏਕਦ੍ਰਵ੍ਯਾਤ੍ਮਕ ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪ ਪਰਮਾਣੁਸੇ ਲੇਕਰ ਅਨੇਕਦ੍ਰਵ੍ਯਾਤ੍ਮਕ ਸ੍ਥੂਲਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪ ਪ੍ਰੁਥ੍ਵੀਸ੍ਕਂਧ ਤਕਕੇ ਸਮਸ੍ਤ ਪੁਦ੍ਗਲਕੇ, ਅਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਯਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਗੁਣੋਂਕੇ ਰੂਪਮੇਂ ਹੋਤੇ ਹੈਂ; ਔਰ ਉਨਕੇ ਮੂਰ੍ਤ ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ਹੀ, (ਪੁਦ੍ਗਲਕੇ ਅਤਿਰਿਕ੍ਤ) ਸ਼ੇਸ਼ ਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਕੇ ਨ ਹੋਨੇਸੇ ਵੇ ਪੁਦ੍ਗਲਕੋ ਬਤਲਾਤੇ ਹੈਂ .
ਐਸੀ ਸ਼ਂਕਾ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹਿਯੇ ਕਿ ਸ਼ਬ੍ਦ ਭੀ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਗ੍ਰਾਹ੍ਯ ਹੋਨੇਸੇ ਗੁਣ ਹੋਗਾ; ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਵਹ (ਸ਼ਬ੍ਦ) ੨ਵਿਚਿਤ੍ਰਤਾਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਵਿਸ਼੍ਵਰੂਪਪਨਾ (ਅਨੇਕਾਨੇਕਪ੍ਰਕਾਰਪਨਾ) ਦਰਸ਼ਾਤਾ ਹੋਨੇਪਰ ਭੀ ਉਸੇ ਅਨੇਕਦ੍ਰਵ੍ਯਾਤ੍ਮਕ ਪੁਦ੍ਗਲਪਰ੍ਯਾਯਕੇ ਰੂਪਮੇਂ ਸ੍ਵੀਕਾਰ ਕਿਯਾ ਜਾਤਾ ਹੈ .
੨੬੦ਪ੍ਰਵਚਨਸਾਰ[ ਭਗਵਾਨਸ਼੍ਰੀਕੁਂਦਕੁਂਦ-
੧. ਪਰਮਾਣੁ, ਕਾਰ੍ਮਣਵਰ੍ਗਣਾ ਇਤ੍ਯਾਦਿਮੇਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਗ੍ਰਾਹ੍ਯਤਾ ਵ੍ਯਕ੍ਤ ਨਹੀਂ ਹੈ ਤਥਾਪਿ ਸ਼ਕ੍ਤਿਰੂਪਸੇ ਅਵਸ਼੍ਯ ਹੋਤੀ ਹੈ; ਇਸੀਲਿਯੇ ਬਹੁਤਸੇ ਪਰਮਾਣੁ ਸ੍ਕਂਧਰੂਪ ਹੋਕਰ ਸ੍ਥੂਲਤਾ ਧਾਰਣ ਕਰਕੇ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋਂਸੇ ਜ੍ਞਾਤ ਹੋਤੇ ਹੈਂ .
੨. ਵਿਚਿਤ੍ਰਤਾ = ਵਿਵਿਧਤਾ (ਸ਼ਬ੍ਦ ਭਾਸ਼ਾਤ੍ਮਕ, ਅਭਾਸ਼ਾਤ੍ਮਕ, ਪ੍ਰਾਯੋਗਿਕ, ਵੈਸ਼੍ਰਸਿਕ – ਐਸੇ ਅਨੇਕ ਪ੍ਰਕਾਰਕੇ ਹੈਂ .)