ਆਕਾਸ਼ਸ੍ਯੈਕਾਣੁਵ੍ਯਾਪ੍ਯੋਂਸ਼ਃ ਕਿਲਾਕਾਸ਼ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਃ, ਸ ਖਲ੍ਵੇਕੋਪਿ ਸ਼ੇਸ਼ਪਂਚਦ੍ਰਵ੍ਯਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਨਾਂ ਪਰਮਸੌਕ੍ਸ਼੍ਮ੍ਯਪਰਿਣਤਾਨਨ੍ਤਪਰਮਾਣੁਸ੍ਕਨ੍ਧਾਨਾਂ ਚਾਵਕਾਸ਼ਦਾਨਸਮਰ੍ਥਃ . ਅਸ੍ਤਿ ਚਾਵਿਭਾਗੈਕਦ੍ਰਵ੍ਯਤ੍ਵੇਪ੍ਯਂਸ਼- ਕਲ੍ਪਨਮਾਕਾਸ਼ਸ੍ਯ, ਸਰ੍ਵੇਸ਼ਾਮਣੂਨਾਮਵਕਾਸ਼ਦਾਨਸ੍ਯਾਨ੍ਯਥਾਨੁਪਪਤ੍ਤੇਃ . ਯਦਿ ਪੁਨਰਾਕਾਸ਼ਸ੍ਯਾਂਸ਼ਾ ਨ ਸ੍ਯੁਰਿਤਿ ਮਤਿਸ੍ਤਦਾਙ੍ਗੁਲੀਯੁਗਲਂ ਨਭਸਿ ਪ੍ਰਸਾਰ੍ਯ ਨਿਰੂਪ੍ਯਤਾਂ ਕਿਮੇਕਂ ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਂ ਕਿਮਨੇਕਮ੍ . ਏਕਂ ਯਤ੍ਸੂਚਿਤਂ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਸ੍ਵਰੂਪਂ ਤਦਿਦਾਨੀਂ ਵਿਵ੍ਰੁਣੋਤਿ — ਆਗਾਸਮਣੁਣਿਵਿਟ੍ਠਂ ਆਕਾਸ਼ਂ ਅਣੁਨਿਵਿਸ਼੍ਟਂ ਪੁਦ੍ਗਲ- ਪਰਮਾਣੁਵ੍ਯਾਪ੍ਤਮ੍ . ਆਗਾਸਪਦੇਸਸਣ੍ਣਯਾ ਭਣਿਦਂ ਆਕਾਸ਼ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਸਂਜ੍ਞਯਾ ਭਣਿਤਂ ਕਥਿਤਮ੍ . ਸਵ੍ਵੇਸਿਂ ਚ ਅਣੂਣਂ
ਅਬ, ਆਕਾਸ਼ਕੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਸੂਤ੍ਰ ਦ੍ਵਾਰਾ ਕਹਤੇ ਹੈਂ : —
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਅਣੁਨਿਵਿਸ਼੍ਟਂ ਆਕਾਸ਼ਂ ] ਏਕ ਪਰਮਾਣੁ ਜਿਤਨੇ ਆਕਾਸ਼ਮੇਂ ਰਹਤਾ ਹੈ ਉਤਨੇ ਆਕਾਸ਼ਕੋ [ਆਕਾਸ਼ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਸਂਜ੍ਞਯਾ ] ‘ਆਕਾਸ਼ਪ੍ਰਦੇਸ਼’ ਐਸੇ ਨਾਮਸੇ [ਭਣਿਤਮ੍ ] ਕਹਾ ਗਯਾ ਹੈ . [ਚ ] ਔਰ [ਤਤ੍ ] ਵਹ [ਸਰ੍ਵੇਸ਼ਾਂ ਅਣੂਨਾਂ ] ਸਮਸ੍ਤ ਪਰਮਾਣੁਓਂਕੋ [ਅਵਕਾਸ਼ਂ ਦਾਤੁਂ ਸ਼ਕ੍ਨੋਤਿ ] ਅਵਕਾਸ਼ ਦੇਨੇਕੋ ਸਮਰ੍ਥ ਹੈ ..੧੪੦..
ਟੀਕਾ : — ਆਕਾਸ਼ਕਾ ਏਕ ਪਰਮਾਣੁਸੇ ਵ੍ਯਾਪ੍ਯ ਅਂਸ਼ ਵਹ ਆਕਾਸ਼ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਹੈ; ਔਰ ਵਹ ਏਕ (ਆਕਾਸ਼ਪ੍ਰਦੇਸ਼) ਭੀ ਸ਼ੇਸ਼ ਪਾਁਚ ਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਕੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ੋਂਕੋ ਤਥਾ ਪਰਮ ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਤਾਰੂਪਸੇ ਪਰਿਣਮਿਤ ਅਨਨ੍ਤ ਪਰਮਾਣੁਓਂਕੇ ਸ੍ਕਂਧੋਂਕੋ ਅਵਕਾਸ਼ ਦੇਨੇਮੇਂ ਸਮਰ੍ਥ ਹੈ . ਆਕਾਸ਼ ਅਵਿਭਾਗ (ਅਖਂਡ) ਏਕ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਹੈ, ਫਿ ਰ ਭੀ ਉਸਮੇਂ (ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਰੂਪ) ਅਂਸ਼ਕਲ੍ਪਨਾ ਹੋ ਸਕਤੀ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਯਦਿ ਐਸਾ ਨ ਹੋ ਤੋ ਸਰ੍ਵ ਪਰਮਾਣੁਓਂਕੋ ਅਵਕਾਸ਼ ਦੇਨਾ ਨਹੀਂ ਬਨ ਸਕੇਗਾ .
ਐਸਾ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਯਦਿ ‘ਆਕਾਸ਼ਕੇ ਅਂਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੋਤੇ’ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਅਂਸ਼ਕਲ੍ਪਨਾ ਨਹੀਂ ਕੀ ਜਾਤੀ), ਐਸੀ (ਕਿਸੀਕੀ) ਮਾਨ੍ਯਤਾ ਹੋ, ਤੋ ਆਕਾਸ਼ਮੇਂ ਦੋ ਅਂਗੁਲਿਯਾਁ ਫੈ ਲਾਕਰ ਬਤਾਇਯੇ ਕਿ ‘ਦੋ ਅਂਗੁਲਿਯੋਂਕਾ
ਆਕਾਸ਼ ਜੇ ਅਣੁਵ੍ਯਾਪ੍ਯ, ‘ਆਭਪ੍ਰਦੇਸ਼’ ਸਂਜ੍ਞਾ ਤੇਹਨੇ; ਤੇ ਏਕ ਸੌ ਪਰਮਾਣੁਨੇ ਅਵਕਾਸ਼ਦਾਨਸਮਰ੍ਥ ਛੇ. ੧੪੦.