ਚੇਤ੍ਕਿਮਭਿਨ੍ਨਾਂਸ਼ਾਵਿਭਾਗੈਕਦ੍ਰਵ੍ਯਤ੍ਵੇਨ ਕਿਂ ਵਾ ਭਿਨ੍ਨਾਂਸ਼ਾਵਿਭਾਗੈਕਦ੍ਰਵ੍ਯਤ੍ਵੇਨ . ਅਭਿਨ੍ਨਾਂਸ਼ਾ- ਵਿਭਾਗੈਕਦ੍ਰਵ੍ਯਤ੍ਵੇਨ ਚੇਤ੍ ਯੇਨਾਂਸ਼ੇਨੈਕਸ੍ਯਾ ਅਂਗੁਲੇਃ ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਂ ਤੇਨਾਂਸ਼ੇਨੇਤਰਸ੍ਯਾ ਇਤ੍ਯਨ੍ਯਤਰਾਂਸ਼ਾਭਾਵਃ . ਏਵਂ ਦ੍ਵਯਾਦ੍ਯਂਸ਼ਾਨਾਮਭਾਵਾਦਾਕਾਸ਼ਸ੍ਯ ਪਰਮਾਣੋਰਿਵ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਮਾਤ੍ਰਤ੍ਵਮ੍ . ਭਿਨ੍ਨਾਂਸ਼ਾਵਿਭਾਗੈਕਦ੍ਰਵ੍ਯਤ੍ਵੇਨ ਚੇਤ੍ ਅਵਿਭਾਗੈਕਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਯਾਂਸ਼ਕਲ੍ਪਨਮਾਯਾਤਮ੍ . ਅਨੇਕਂ ਚੇਤ੍ ਕਿਂ ਸਵਿਭਾਗਾਨੇਕਦ੍ਰਵ੍ਯਤ੍ਵੇਨ ਕਿਂ ਵਾਵਿਭਾਗੈ- ਕਦ੍ਰਵ੍ਯਤ੍ਵੇਨ . ਸਵਿਭਾਗਾਨੇਕਦ੍ਰਵ੍ਯਤ੍ਵੇਨ ਚੇਤ੍ ਏਕਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਯਾਕਾਸ਼ਸ੍ਯਾਨਨ੍ਤਦ੍ਰਵ੍ਯਤ੍ਵਂ, ਅਵਿਭਾਗੈਕਦ੍ਰਵ੍ਯਤ੍ਵੇਨ ਚੇਤ੍ ਅਵਿਭਾਗੈਕਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਯਾਂਸ਼ਕਲ੍ਪਨਮਾਯਾਤਮ੍ ..੧੪੦.. ਸਰ੍ਵੇਸ਼ਾਮਣੂਨਾਂ ਚਕਾਰਾਤ੍ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਸ੍ਕਨ੍ਧਾਨਾਂ ਚ ਸਕ੍ਕਦਿ ਤਂ ਦੇਦੁਮਵਗਾਸਂ ਸ਼ਕ੍ਨੋਤਿ ਸ ਆਕਾਸ਼ਪ੍ਰਦੇਸ਼ੋ ਦਾਤੁਮ- ਵਕਾਸ਼ਮ੍ . ਤਸ੍ਯਾਕਾਸ਼ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਸ੍ਯ ਯਦੀਤ੍ਥਂਭੂਤਮਵਕਾਸ਼ਦਾਨਸਾਮਰ੍ਥ੍ਯਂ ਨ ਭਵਤਿ ਤਦਾਨਨ੍ਤਾਨਨ੍ਤੋ ਜੀਵਰਾਸ਼ਿਸ੍ਤ- ਸ੍ਮਾਦਪ੍ਯਨਨ੍ਤਗੁਣਪੁਦ੍ਗਲਰਾਸ਼ਿਸ਼੍ਚਾਸਂਖ੍ਯੇਯਪ੍ਰਦੇਸ਼ਲੋਕੇ ਕਥਮਵਕਾਸ਼ਂ ਲਭਤੇ . ਤਚ੍ਚ ਵਿਸ੍ਤਰੇਣ ਪੂਰ੍ਵਂ ਭਣਿਤਮੇਵ . ਅਥ ਮਤਮ੍ – ਅਖਣ੍ਡਾਕਾਸ਼ਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਯ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਵਿਭਾਗਃ ਕਥਂ ਘਟਤੇ . ਪਰਿਹਾਰਮਾਹ – ਚਿਦਾਨਨ੍ਦੈਕਸ੍ਵਭਾਵਨਿਜਾਤ੍ਮ- ਤਤ੍ਤ੍ਵਪਰਮੈਕਾਗ੍ਰ੍ਯਲਕ੍ਸ਼ਣਸਮਾਧਿਸਂਜਾਤਨਿਰ੍ਵਿਕਾਰਾਹ੍ਲਾਦੈਕਰੂਪਸੁਖਸੁਧਾਰਸਾਸ੍ਵਾਦਤ੍ਰੁਪ੍ਤਮੁਨਿਯੁਗਲਸ੍ਯਾਵਸ੍ਥਿਤਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਂ ਕਿਮੇਕਮਨੇਕਂ ਵਾ . ਯਦ੍ਯੇਕਂ ਤਰ੍ਹਿ ਦ੍ਵਯੋਰਪ੍ਯੇਕਤ੍ਵਂ ਪ੍ਰਾਪ੍ਨੋਤਿ . ਨ ਚ ਤਥਾ . ਭਿਨ੍ਨਂ ਚੇਤ੍ਤਦਾ ਅਖਣ੍ਡਸ੍ਯਾ- ਪ੍ਯਾਕਾਸ਼ਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਯ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਵਿਭਾਗੋ ਨ ਵਿਰੁਧ੍ਯਤ ਇਤ੍ਯਰ੍ਥਃ ..੧੪੦.. ਅਥ ਤਿਰ੍ਯਕ੍ਪ੍ਰਚਯੋਰ੍ਧ੍ਵਪ੍ਰਚਯੌ ਏਕ ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ ਹੈ ਯਾ ਅਨੇਕ ?’ ਯਦਿ ਏਕ ਹੈ ਤੋ (ਪ੍ਰਸ਼੍ਨ ਹੋਤਾ ਹੈ ਕਿ : — ), (੧) ਆਕਾਸ਼ ਅਭਿਨ੍ਨ ਅਂਸ਼ੋਵਾਲਾ ਅਵਿਭਾਗ ਏਕ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਦੋ ਅਂਗੁਲਿਯੋਂਕਾ ਏਕ ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ ਹੈ ਯਾ (੨) ਭਿਨ੍ਨ ਅਂਸ਼ੋਂਵਾਲਾ ਅਵਿਭਾਗ ਏਕ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ? (੧) ਯਦਿ ‘ਆਕਾਸ਼ ਅਭਿਨ੍ਨ ਅਂਸ਼ਵਾਲਾ ਅਵਿਭਾਗ ਏਕ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ਦੋ ਅਂਗੁਲਿਯੋਂਕਾ ਏਕ ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ ਹੈ’ ਐਸਾ ਕਹਾ ਜਾਯ ਤੋ, ਜੋ ਅਂਸ਼ ਏਕ ਅਂਗੁਲਿਕਾ ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ ਹੈ ਵਹੀ ਅਂਸ਼ ਦੂਸਰੀ ਅਂਗੁਲਿਕਾ ਭੀ ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਦੋਮੇਂਸੇ ਏਕ ਅਂਸ਼ਕਾ ਅਭਾਵ ਹੋ ਗਯਾ . ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੋ ਇਤ੍ਯਾਦਿ (ਏਕਸੇ ਅਧਿਕ) ਅਂਸ਼ੋਂਕਾ ਅਭਾਵ ਹੋਨੇਸੇ ਆਕਾਸ਼ ਪਰਮਾਣੁਕੀ ਭਾਁਤਿ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਮਾਤ੍ਰ ਸਿਦ੍ਧ ਹੁਆ ! (ਇਸਲਿਯੇ ਯਹ ਤੋ ਘਟਿਤ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ); (੨) ਯਦਿ ਯਹ ਕਹਾ ਜਾਯ ਕਿ ‘ਆਕਾਸ਼ ਭਿਨ੍ਨ ਅਂਸ਼ੋਂਵਾਲਾ ਅਵਿਭਾਗ ਏਕ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਹੈ’ (ਇਸਲਿਯੇ ਦੋ ਅਂਗੁਲਿਯੋਂਕਾ ਏਕ ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ ਹੈ) ਤੋ (ਯਹ ਯੋਗ੍ਯ ਹੀ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ) ਅਵਿਭਾਗ ਏਕ ਦ੍ਰਵ੍ਯਮੇਂ ਅਂਸ਼ – ਕਲ੍ਪਨਾ ਫਲਿਤ ਹੁਈ .

ਯਦਿ ਐਸਾ ਕਹਾ ਜਾਯ ਕਿ (ਦੋ ਅਂਗੁਲਿਯੋਂਕੇ) ‘ਅਨੇਕ ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ ਹੈਂ ’ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਏਕਸੇ ਅਧਿਕ ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ ਹੈਂ, ਏਕ ਨਹੀਂ) ਤੋ (ਪ੍ਰਸ਼੍ਨ ਹੋਤਾ ਹੈ ਕਿ – ), (੧) ‘ਆਕਾਸ਼ ਸਵਿਭਾਗ (ਖਂਡਖਂਡਰੂਪ) ਅਨੇਕ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ਦੋ ਅਂਗੁਲਿਯੋਂਕੇ ਅਨੇਕ ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ ਹੈਂ ਯਾ (੨) ‘ਆਕਾਸ਼ ਅਵਿਭਾਗ ਏਕ ਦ੍ਰਵ੍ਯ’ ਹੋਨੇਪਰ ਭੀ ਦੋ ਅਂਗੁਲਿਯੋਂਕੇ ਅਨੇਕ (ਏਕ ਸੇ ਅਧਿਕ) ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ ਹੈਂ ? (੧) ‘ਆਕਾਸ਼ ਸਵਿਭਾਗ ਅਨੇਕ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਹੋਨੇਸੇ ਦੋ ਅਂਗਲਿਯੋਂਕੇ ਅਨੇਕ ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ ਹੈਂ’ ਐਸਾ ਮਾਨਾ ਜਾਯ ਤੋ, ਆਕਾਸ਼ ਜੋ ਕਿ ਏਕ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਹੈ ਉਸੇ ਅਨਨ੍ਤਦ੍ਰਵ੍ਯਤ੍ਵ ਆਜਾਯਗਾ’; (ਇਸਲਿਯੇ ਯਹ ਤੋ ਘਟਿਤ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ) (੨) ‘ਆਕਾਸ਼ ਅਵਿਭਾਗ ਏਕ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਹੋਨੇਸੇ ਦੋ ਅਂਗੁਲਿਯੋਂਕਾ ਅਨੇਕ ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ ਹੈ’ ਐਸਾ ਮਾਨਾ ਜਾਯ ਤੋ (ਯਹ ਯੋਗ੍ਯ ਹੀ ਹੈ ਕ੍ਯੋਂਕਿ) ਅਵਿਭਾਗ ਏਕ ਦ੍ਰਵ੍ਯਮੇਂ ਅਂਸ਼ਕਲ੍ਪਨਾ ਫਲਿਤ ਹੁਈ ..੧੪੦..

੨੭੮ਪ੍ਰਵਚਨਸਾਰ[ ਭਗਵਾਨਸ਼੍ਰੀਕੁਂਦਕੁਂਦ-