ਦ੍ਰਵ੍ਯੇਣਾਨੇਕਪ੍ਰਦੇਸ਼ਤ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤਿਯੁਕ੍ਤੈਕਪ੍ਰਦੇਸ਼ਤ੍ਵਾਤ੍ਪਰ੍ਯਾਯੇਣ ਦ੍ਵਿਬਹੁਪ੍ਰਦੇਸ਼ਤ੍ਵਾਚ੍ਚਾਸ੍ਤਿ ਤਿਰ੍ਯਕ੍ਪ੍ਰਚਯਃ. ਨ ਪੁਨਃ ਕਾਲਸ੍ਯ, ਸ਼ਕ੍ਤ੍ਯਾ ਵ੍ਯਕ੍ਤ੍ਯਾ ਚੈਕਪ੍ਰਦੇਸ਼ਤ੍ਵਾਤ੍ . ਊਰ੍ਧ੍ਵਪ੍ਰਚਯਸ੍ਤੁ ਤ੍ਰਿਕੋਟਿਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਿਤ੍ਵੇਨ ਸਾਂਸ਼ਤ੍ਵਾਦ੍ ਦ੍ਰਵ੍ਯਵ੍ਰੁਤ੍ਤੇਃ ਸਰ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯਾਣਾਮਨਿਵਾਰਿਤ ਏਵ . ਅਯਂ ਤੁ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਃ — ਸਮਯਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਪ੍ਰਚਯਃ ਸ਼ੇਸ਼ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਣਾਮੂਰ੍ਧ੍ਵਪ੍ਰਚਯਃ, ਸਮਯਪ੍ਰਚਯ ਏਵ ਕਾਲਸ੍ਯੋਰ੍ਧ੍ਵਪ੍ਰਚਯਃ . ਸ਼ੇਸ਼ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਣਾਂ ਵ੍ਰੁਤ੍ਤੇਰ੍ਹਿ ਸਮਯਾਦਰ੍ਥਾਨ੍ਤਰਭੂਤਤ੍ਵਾਦਸ੍ਤਿ ਸਮਯ- ਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਤ੍ਵਮ੍ . ਕਾਲਵ੍ਰੁਤ੍ਤੇਸ੍ਤੁ ਸ੍ਵਤਃ ਸਮਯਭੂਤਤ੍ਵਾਤ੍ਤਨ੍ਨਾਸ੍ਤਿ ..੧੪੧..
ਅਥ ਕਾਲਪਦਾਰ੍ਥੋਰ੍ਧ੍ਵਪ੍ਰਚਯਨਿਰਨ੍ਵਯਤ੍ਵਮੁਪਹਨ੍ਤਿ — ਭਣ੍ਯਤੇ . ਸ ਚ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਪ੍ਰਚਯਲਕ੍ਸ਼ਣਸ੍ਤਿਰ੍ਯਕ੍ਪ੍ਰਚਯੋ ਯਥਾ ਮੁਕ੍ਤਾਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯੇ ਭਣਿਤਸ੍ਤਥਾ ਕਾਲਂ ਵਿਹਾਯ ਸ੍ਵਕੀਯ- ਸ੍ਵਕੀਯਪ੍ਰਦੇਸ਼ਸਂਖ੍ਯਾਨੁਸਾਰੇਣ ਸ਼ੇਸ਼ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਣਾਂ ਸ ਭਵਤੀਤਿ ਤਿਰ੍ਯਕ੍ਪ੍ਰਚਯੋ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਤਃ . ਪ੍ਰਤਿਸਮਯਵਰ੍ਤਿਨਾਂ ਪੂਰ੍ਵੋਤ੍ਤਰਪਰ੍ਯਾਯਾਣਾਂ ਮੁਕ੍ਤਾਫਲਮਾਲਾਵਤ੍ਸਨ੍ਤਾਨ ਊਰ੍ਦ੍ਧ੍ਵਪ੍ਰਚਯ ਇਤ੍ਯੂਰ੍ਧ੍ਵਸਾਮਾਨ੍ਯਮਿਤ੍ਯਾਯਤਸਾਮਾਨ੍ਯਮਿਤਿ ਕ੍ਰਮਾਨੇਕਾਨ੍ਤ ਇਤਿ ਚ ਭਣ੍ਯਤੇ . ਸ ਚ ਸਰ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯਾਣਾਂ ਭਵਤਿ . ਕਿਂਤੁ ਪਞ੍ਚਦ੍ਰਵ੍ਯਾਣਾਂ ਸਂਬਨ੍ਧੀ ਪੂਰ੍ਵਾਪਰਪਰ੍ਯਾਯਸਨ੍ਤਾਨਰੂਪੋ ਯੋਸਾਵੂਰ੍ਧ੍ਵਤਾਪ੍ਰਚਯਸ੍ਤਸ੍ਯ ਸ੍ਵਕੀਯਸ੍ਵਕੀਯਦ੍ਰਵ੍ਯਮੁਪਾਦਾਨਕਾਰਣਮ੍ . ਕਾਲਸ੍ਤੁ ਪ੍ਰਤਿਸਮਯਂ ਸਹਕਾਰਿਕਾਰਣਂ ਭਵਤਿ . ਯਸ੍ਤੁ ਕਾਲਸ੍ਯ ਸਮਯਸਨ੍ਤਾਨਰੂਪ ਊਰ੍ਧ੍ਵਤਾਪ੍ਰਚਯਸ੍ਤਸ੍ਯ ਕਾਲ ਏਵੋਪਾਦਾਨਕਾਰਣਂ ਸਹਕਾਰਿਕਾਰਣਂ ਚ . ਕਸ੍ਮਾਤ੍ . ਕਾਲਸ੍ਯ ਭਿਨ੍ਨਸਮਯਾਭਾਵਾਤ੍ਪਰ੍ਯਾਯਾ ਏਵ ਸਮਯਾ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸੇ ਅਨੇਕ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ੀਪਨੇਕੀ ਸ਼ਕ੍ਤਿਸੇ ਯੁਕ੍ਤ ਏਕਪ੍ਰਦੇਸ਼ਵਾਲਾ ਹੈ ਤਥਾ ਪਰ੍ਯਾਯਸੇ ਦੋ ਅਥਵਾ ਬਹੁਤ (-ਸਂਖ੍ਯਾਤ, ਅਸਂਖ੍ਯਾਤ ਔਰ ਅਨਨ੍ਤ) ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਵਾਲਾ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਉਨਕੇ ਤਿਰ੍ਯਕ੍ਪ੍ਰਚਯ ਹੈ; ਪਰਨ੍ਤੁ ਕਾਲਕੇ (ਤਿਰ੍ਯਕ੍ਪ੍ਰਚਯ) ਨਹੀਂ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਵਹ ਸ਼ਕ੍ਤਿ ਤਥਾ ਵ੍ਯਕ੍ਤਿ (ਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾ) ਸੇ ਏਕ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਵਾਲਾ ਹੈ .
ਊ ਰ੍ਧ੍ਵਪ੍ਰਚਯ ਤੋ ਸਰ੍ਵ ਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਕੇ ਅਨਿਵਾਰ੍ਯ ਹੀ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੀ ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਤੀਨ ਕੋਟਿਯੋਂਕੋ (-ਭੂਤ, ਵਰ੍ਤਮਾਨ, ਔਰ ਭਵਿਸ਼੍ਯ ਐਸੇ ਤੀਨੋਂ ਕਾਲੋਂਕੋ) ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ ਕਰਤੀ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਅਂਸ਼ੋਂਸੇ ਯੁਕ੍ਤ ਹੈ . ਪਰਨ੍ਤੁ ਇਤਨਾ ਅਨ੍ਤਰ ਹੈ ਕਿ ੧ਸਮਯਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟ ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਯੋਂਕਾ ਪ੍ਰਚਯ ਵਹ (ਕਾਲਕੋ ਛੋੜਕਰ) ਸ਼ੇਸ਼ ਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਕਾ ਊ ਰ੍ਧ੍ਵਪ੍ਰਚਯ ਹੈ, ਔਰ ਸਮਯੋਂਕਾ ਪ੍ਰਚਯ ਵਹੀ ਕਾਲਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਊ ਰ੍ਧ੍ਵਪ੍ਰਚਯ ਹੈ; ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਸ਼ੇਸ਼ ਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਕੀ ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਸਮਯਸੇ ਅਰ੍ਥਾਨ੍ਤਰਭੂਤ (-ਅਨ੍ਯ) ਹੋਨੇਸੇ ਵਹ (ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ) ਸਮਯ ਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟ ਹੈ, ਔਰ ਕਾਲਦ੍ਰਵ੍ਯਕੀ ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਤੋ ਸ੍ਵਤਃ ਸਮਯਭੂਤ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਵਹ ਸਮਯਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟ ਨਹੀਂ ਹੈ ..੧੪੧..
ਅਬ, ਕਾਲਪਦਾਰ੍ਥਕਾ ਊ ਰ੍ਧ੍ਵਪ੍ਰਚਯ ੨ਨਿਰਨ੍ਵਯ ਹੈ, ਇਸ ਬਾਤਕਾ ਖਂਡਨ ਕਰਤੇ ਹੈਂ : —
੨੮੦ਪ੍ਰਵਚਨਸਾਰ[ ਭਗਵਾਨਸ਼੍ਰੀਕੁਂਦਕੁਂਦ-
੧.* ਸਮਯਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟ = ਸਮਯਸੇ ਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟ; ਸਮਯਕੇ ਨਿਮਿਤ੍ਤਭੂਤ ਹੋਨੇਸੇ ਵ੍ਯਵਹਾਰਸੇ ਜਿਸਮੇਂ ਸਮਯਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾ ਹੋਤੀ ਹੈ .
੨. ਨਿਰਨ੍ਵਯ = ਅਨ੍ਵਯ ਰਹਿਤ, ਏਕ ਪ੍ਰਵਾਹਰੂਪ ਨ ਹੋਨੇਵਾਲਾ, ਖਂਡਿਤ; ਏਕਰੂਪਤਾ -ਸਦ੍ਰੁਸ਼ਤਾਸੇ ਰਹਿਤ .