ਸਮਯਪਦਾਰ੍ਥਸ੍ਯ ਸਿਦ੍ਧਯਤਿ ਸਦ੍ਭਾਵਃ . ਯਦਿ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਸਾਮਾਨ੍ਯਾਸ੍ਤਿਤ੍ਵੇ ਸਿਦ੍ਧਯਤਸ੍ਤਦਾ ਤ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ- ਮਨ੍ਤਰੇਣ ਨ ਸਿਦ੍ਧਯਤਃ ਕਥਂਚਿਦਪਿ ..੧੪੩..
ਸਂਭਵਸ੍ਥਿਤਿਨਾਸ਼ਸਂਜ੍ਞਿਤਾ ਅਰ੍ਥਾਃ ਧਰ੍ਮਾਃ ਸ੍ਵਭਾਵਾ ਇਤਿ ਯਾਵਤ੍ . ਕਸ੍ਯ ਸਂਬਨ੍ਧਿਨਃ . ਸਮਯਸ੍ਸ ਸਮਯਰੂਪਪਰ੍ਯਾਯਸ੍ਯੋਤ੍ਪਾਦਕਤ੍ਵਾਤ੍ ਸਮਯਃ ਕਾਲਾਣੁਸ੍ਤਸ੍ਯ . ਸਵ੍ਵਕਾਲਂ ਯਦ੍ਯੇਕਸ੍ਮਿਨ੍ ਵਰ੍ਤਮਾਨਸਮਯੇ ਸਰ੍ਵਦਾ ਤਥੈਵ . ਏਸ ਹਿ ਕਾਲਾਣੁਸਬ੍ਭਾਵੋ ਏਸ਼ਃ ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ੀਭੂਤੋ ਹਿ ਸ੍ਫੁ ਟਮੁਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਧ੍ਰੌਵ੍ਯਾਤ੍ਮਕਕਾਲਾਣੁਸਦ੍ਭਾਵ ਇਤਿ . ਤਦ੍ਯਥਾ — ਯਥਾ ਪੂਰ੍ਵਮੇਕਸਮਯੋਤ੍ਪਾਦਪ੍ਰਧ੍ਵਂਸਾਧਾਰੇਣਾਙ੍ਗੁਲਿਦ੍ਰਵ੍ਯਾਦਿਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਾਨ੍ਤੇਨ ਵਰ੍ਤਮਾਨਸਮਯੇ ਕਾਲਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਯੋ- ਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਧ੍ਰੌਵ੍ਯਤ੍ਵਂ ਸ੍ਥਾਪਿਤਂ ਤਥਾ ਸਰ੍ਵਸਮਯੇਸ਼ੁ ਜ੍ਞਾਤਵ੍ਯਮਿਤਿ . ਅਤ੍ਰ ਯਦ੍ਯਪ੍ਯਤੀਤਾਨਨ੍ਤਕਾਲੇ ਦੁਰ੍ਲਭਾਯਾਃ ਸਰ੍ਵਪ੍ਰਕਾਰੋਪਾਦੇਯਭੂਤਾਯਾਃ ਸਿਦ੍ਧਗਤੇਃ ਕਾਲਲਬ੍ਧਿਰੂਪੇਣ ਬਹਿਰਙ੍ਗਸਹਕਾਰੀ ਭਵਤਿ ਕਾਲਸ੍ਤਥਾਪਿ ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯੇਨ ਨਿਜਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਸਮ੍ਯਕ੍ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਜ੍ਞਾਨਾਨੁਸ਼੍ਠਾਨਸਮਸ੍ਤਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯੇਚ੍ਛਾਨਿਰੋਧਲਕ੍ਸ਼ਣਤਪਸ਼੍ਚਰਣਰੂਪਾ ਯਾ ਤੁ ਨਿਸ਼੍ਚਯਚਤੁ- ਰ੍ਵਿਧਾਰਾਧਨਾ ਸੈਵ ਤਤ੍ਰੋਪਾਦਾਨਕਾਰਣਂ, ਨ ਚ ਕਾਲਸ੍ਤੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਸ ਹੇਯ ਇਤਿ ਭਾਵਾਰ੍ਥਃ ..੧੪੩.. ਸਕਤਾ . ਯਹੀ ਕਾਲਪਦਾਰ੍ਥਕੇ ਸਦ੍ਭਾਵਕੀ (ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਕੀ) ਸਿਦ੍ਧਿ ਹੈ; (ਕ੍ਯੋਂਕਿ) ਯਦਿ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਔਰ ਸਾਮਾਨ੍ਯ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਸਿਦ੍ਧ ਹੋਤੇ ਹੈਂ ਤੋ ਵੇ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਕੇ ਬਿਨਾ ਕਿਸੀ ਭੀ ਪ੍ਰਕਾਰਸੇ ਸਿਦ੍ਧ ਨਹੀਂ ਹੋਤੇ ..੧੪੩..
ਅਬ, ਕਾਲਪਦਾਰ੍ਥਕੇ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਕੀ ਅਨ੍ਯਥਾ ਅਨੁਪਪਤ੍ਤਿ ਹੋਨੇਸੇ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਕਾਲ ਪਦਾਰ੍ਥਕਾ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਅਨ੍ਯ ਕਿਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਨਹੀਂ ਬਨ ਸਕਨੇਕੇ ਕਾਰਣ) ਉਸਕਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਮਾਤ੍ਰਪਨਾ ਸਿਦ੍ਧ ਕਰਤੇ ਹੈਂ : —
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਯਸ੍ਯ ] ਜਿਸ ਪਦਾਰ੍ਥਕੇ [ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਃ ] ਪ੍ਰਦੇਸ਼ [ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਮਾਤ੍ਰਂ ਵਾ ] ਅਥਵਾ ਏਕਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਭੀ [ਤਤ੍ਤ੍ਵਤਃ ] ਪਰਮਾਰ੍ਥਤਃ [ਜ੍ਞਾਤੁਮ੍ ਨ ਸਂਤਿ ] ਜ੍ਞਾਤ ਨਹੀਂ ਹੋਤੇ, [ਤਮ੍ ਅਰ੍ਥਮ੍ ] ਉਸ ਪਦਾਰ੍ਥਕੋ [ਸ਼ੂਨ੍ਯਂ ਜਾਨੀਹਿ ] ਸ਼ੂਨ੍ਯ ਜਾਨੋ — [ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਾਤ੍ ਅਰ੍ਥਾਨ੍ਤਰਭੂਤਮ੍ ] ਜੋ ਕਿ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਸੇ ਅਰ੍ਥਾਨ੍ਤਰਭੂਤ (-ਅਨ੍ਯ) ਹੈ ..੧੪੪..
ਤੇ ਅਰ੍ਥ ਜਾਣੋ ਸ਼ੂਨ੍ਯ ਕੇਵਲ਼ — ਅਨ੍ਯ ਜੇ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਥੀ. ੧੪੪.
੨੮੪ਪ੍ਰਵਚਨਸਾਰ[ ਭਗਵਾਨਸ਼੍ਰੀਕੁਂਦਕੁਂਦ-