ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਨਰਸਨਘ੍ਰਾਣਚਕ੍ਸ਼ੁਃਸ਼੍ਰੋਤ੍ਰਪਂਚਕਮਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪ੍ਰਾਣਾਃ, ਕਾਯਵਾਙ੍ਮਸ੍ਤ੍ਰਯਂ ਬਲਪ੍ਰਾਣਾਃ, ਭਵ- ਧਾਰਣਨਿਮਿਤ੍ਤਮਾਯੁਃਪ੍ਰਾਣਃ, ਉਦਂਚਨਨ੍ਯਂਚਨਾਤ੍ਮਕੋ ਮਰੁਦਾਨਪਾਨਪ੍ਰਾਣਃ ..੧੪੬..
ਅਥ ਪ੍ਰਾਣਾਨਾਂ ਨਿਰੁਕ੍ਤ੍ਯਾ ਜੀਵਤ੍ਵਹੇਤੁਤ੍ਵਂ ਪੌਦ੍ਗਲਿਕਤ੍ਵਂ ਚ ਸੂਤ੍ਰਯਤਿ — ਅਨਾਦ੍ਯਨਨ੍ਤਸ੍ਵਭਾਵਾਤ੍ਪਰਮਾਤ੍ਮਪਦਾਰ੍ਥਾਦ੍ਵਿਪਰੀਤਃ ਸਾਦ੍ਯਨ੍ਤ ਆਯੁਃਪ੍ਰਾਣਃ, ਉਚ੍ਛ੍ਵਾਸਨਿਸ਼੍ਵਾਸਜਨਿਤਖੇਦਰਹਿਤਾ- ਚ੍ਛੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਾਤ੍ਪ੍ਰਤਿਪਕ੍ਸ਼ਭੂਤ ਆਨਪਾਨਪ੍ਰਾਣਃ . ਏਵਮਾਯੁਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਬਲੋਚ੍ਛ੍ਵਾਸਰੂਪੇਣਾਭੇਦਨਯੇਨ ਜੀਵਾਨਾਂ ਸਂਬਨ੍ਧਿਨਸ਼੍ਚਤ੍ਵਾਰਃ ਪ੍ਰਾਣਾ ਭਵਨ੍ਤਿ . ਤੇ ਚ ਸ਼ੁਦ੍ਧਨਯੇਨ ਜੀਵਾਦ੍ਭਿਨ੍ਨਾ ਭਾਵਯਿਤਵ੍ਯਾ ਇਤਿ ..੧੪੬.. ਅਥ ਤ ਏਵ ਪ੍ਰਾਣਾ ਭੇਦਨਯੇਨ ਦਸ਼ਵਿਧਾ ਭਵਨ੍ਤੀਤ੍ਯਾਵੇਦਯਤਿ —
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪ੍ਰਾਣਃ ਚ ] ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪ੍ਰਾਣ, [ਤਥਾ ਬਲਪ੍ਰਾਣਃ ] ਬਲਪ੍ਰਾਣ, [ਤਥਾ ਚ ਆਯੁਃਪ੍ਰਾਣ: ] ਆਯੁਪ੍ਰਾਣ [ਚ ] ਔਰ [ਆਨਪਾਨਪ੍ਰਾਣਃ ] ਸ਼੍ਵਾਸੋਚ੍ਛ੍ਵਾਸ ਪ੍ਰਾਣ — [ਤੇ ] ਯੇ (ਚਾਰ) [ਜੀਵਾਨਾਂ ] ਜੀਵੋਂਕੇ [ਪ੍ਰਾਣਾਃ ] ਪ੍ਰਾਣ [ਭਵਨ੍ਤਿ ] ਹੈਂ ..੧੪੬..
ਟੀਕਾ : — ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਨ, ਰਸਨਾ, ਘ੍ਰਾਣ, ਚਕ੍ਸ਼ੁ ਔਰ ਸ਼੍ਰੋਤ੍ਰ — ਯਹ ਪਾਁਚ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪ੍ਰਾਣ ਹੈਂ; ਕਾਯ, ਵਚਨ ਔਰ ਮਨ, — ਯਹ ਤੀਨ ਬਲਪ੍ਰਾਣ ਹੈਂ, ਭਵ ਧਾਰਣਕਾ ਨਿਮਿਤ੍ਤ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਮਨੁਸ਼੍ਯਾਦਿ ਪਰ੍ਯਾਯਕੀ ਸ੍ਥਿਤਿਕਾ ਨਿਮਿਤ੍ਤ) ਆਯੁਪ੍ਰਾਣ ਹੈ; ਨੀਚੇ ਔਰ ਊ ਪਰ ਜਾਨਾ ਜਿਸਕਾ ਸ੍ਵਰੂਪ ਹੈ ਐਸੀ ਵਾਯੁ (ਸ਼੍ਵਾਸ) ਸ਼੍ਵਾਸੋਚ੍ਛ੍ਵਾਸ ਪ੍ਰਾਣ ਹੈ ..੧੪੬..
ਅਬ, ਵ੍ਯੁਤ੍ਪਤ੍ਤਿਸੇ ਪ੍ਰਾਣੋਂਕੋ ਜੀਵਤ੍ਵਕਾ ਹੇਤੁਪਨਾ ਔਰ ਉਨਕਾ ਪੌਦ੍ਗਲਿਕਪਨਾ ਸੂਤ੍ਰ ਦ੍ਵਾਰਾ ਕਹਤੇ ਹੈਂ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਪ੍ਰਾਣ ਜੀਵਤ੍ਵਕੇ ਹੇਤੁ ਹੈ ਐਸਾ ਵ੍ਯੁਤ੍ਪਤ੍ਤਿਸੇ ਦਰਸ਼ਾਤੇ ਹੈਂ ਤਥਾ ਪ੍ਰਾਣ ਪੌਦ੍ਗਲਿਕ ਹੈਂ ਐਸਾ ਕਹਤੇ ਹੈਂ ) : —
ਵਲ਼ੀ ਪ੍ਰਾਣ ਸ਼੍ਵਾਸੋਚ੍ਛ੍ਵਾਸ – ਏ ਸੌ, ਜੀਵ ਕੇਰਾ ਪ੍ਰਾਣ ਛੇ . ੧੪੬.
੨੯੦ਪ੍ਰਵਚਨਸਾਰ[ ਭਗਵਾਨਸ਼੍ਰੀਕੁਂਦਕੁਂਦ-