ਪੁਦ੍ਗਲਪ੍ਰਾਣਸਂਤਤਿਨਿਵ੍ਰੁਤ੍ਤੇਰਨ੍ਤਰਂਗੋ ਹੇਤੁਰ੍ਹਿ ਪੌਦ੍ਗਲਿਕਕਰ੍ਮਮੂਲਸ੍ਯੋਪਰਕ੍ਤਤ੍ਵਸ੍ਯਾਭਾਵਃ . ਸ ਤੁ ਸਮਸ੍ਤੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਦਿਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਾਨੁਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਵਿਜਯਿਨੋ ਭੂਤ੍ਵਾ ਸਮਸ੍ਤੋਪਾਸ਼੍ਰਯਾਨੁਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਵ੍ਯਾਵ੍ਰੁਤ੍ਤਸ੍ਯ ਸ੍ਫ ਟਿਕਮਣੇ- ਰਿਵਾਤ੍ਯਨ੍ਤਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧਮੁਪਯੋਗਮਾਤ੍ਰਮਾਤ੍ਮਾਨਂ ਸੁਨਿਸ਼੍ਚਲਂ ਕੇਵਲਮਧਿਵਸਤਃ ਸ੍ਯਾਤ੍ . ਇਦਮਤ੍ਰ ਤਾਤ੍ਪਰ੍ਯਂ — ਆਤ੍ਮਨੋਤ੍ਯਨ੍ਤਵਿਭਕ੍ਤਤ੍ਵਸਿਦ੍ਧਯੇ ਵ੍ਯਵਹਾਰਜੀਵਤ੍ਵਹੇਤਵਃ ਪੁਦ੍ਗਲਪ੍ਰਾਣਾ ਏਵਮੁਚ੍ਛੇਤ੍ਤਵ੍ਯਾਃ ..੧੫੧.. ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਦਰ੍ਸ਼ਨੋਪਯੋਗਂ ਨਿਜਾਤ੍ਮਾਨਂ ਧ੍ਯਾਯਤਿ, ਕਮ੍ਮੇਹਿਂ ਸੋ ਣ ਰਜ੍ਜਦਿ ਕਰ੍ਮਭਿਸ਼੍ਚਿਚ੍ਚਮਤ੍ਕਾਰਾਤ੍ਮਨਃ ਪ੍ਰਤਿਬਨ੍ਧ- ਕੈਰ੍ਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣਾਦਿਕਰ੍ਮਭਿਃ ਸ ਨ ਰਜ੍ਯਤੇ, ਨ ਬਧ੍ਯਤੇ . ਕਿਹ ਤਂ ਪਾਣਾ ਅਣੁਚਰਂਤਿ ਕਰ੍ਮਬਨ੍ਧਾਭਾਵੇ ਸਤਿ ਤਂ ਪੁਰੁਸ਼ਂ
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਯਃ ] ਜੋ [ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਦਿਵਿਜਯੀਭੂਤ੍ਵਾ ] ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਦਿਕਾ ਵਿਜਯੀ ਹੋਕਰ [ਉਪਯੋਗਂ ਆਤ੍ਮਕਂ ] ਉਪਯੋਗਮਾਤ੍ਰ ਆਤ੍ਮਾਕਾ [ਧ੍ਯਾਯਤਿ ] ਧ੍ਯਾਨ ਕਰਤਾ ਹੈ, [ਸਃ ] ਵਹ [ਕਰ੍ਮਭਿਃ ] ਕਰ੍ਮੋਂਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ [ਨ ਰਜ੍ਯਤੇ ] ਰਂਜਿਤ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ; [ਤਂ ] ਉਸੇ [ਪ੍ਰਾਣਾਃ ] ਪ੍ਰਾਣ [ਕਥਂ ] ਕੈਸੇ [ਅਨੁਚਰਂਤਿ ] ਅਨੁਸਰੇਂਗੇ ? (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਉਸਕੇ ਪ੍ਰਾਣੋਂਕਾ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ .) ..੧੫੧..
ਟੀਕਾ : — ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਪੌਦ੍ਗਲਿਕ ਪ੍ਰਾਣੋਂਕੇ ਸਂਤਤਿਕੀ ਨਿਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਕਾ ਅਨ੍ਤਰਙ੍ਗ ਹੇਤੁ ਪੌਦ੍ਗਲਿਕ ਕਰ੍ਮ ਜਿਸਕਾ ਕਾਰਣ ( – ਨਿਮਿਤ੍ਤ) ਹੈ ਐਸੇ ੧ਉਪਰਕ੍ਤਪਨੇਕਾ ਅਭਾਵ ਹੈ . ਔਰ ਵਹ ਅਭਾਵ ਜੋ ਜੀਵ ਸਮਸ੍ਤ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਦਿਕ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਕੇ ਅਨੁਸਾਰ ਪਰਿਣਤਿਕਾ ਵਿਜਯੀ ਹੋਕਰ, (ਅਨੇਕ ਵਰ੍ਣੋਵਾਲੇ) ੨ਆਸ਼੍ਰਯਾਨੁਸਾਰ ਸਾਰੀ ਪਰਿਣਤਿਸੇ ਵ੍ਯਾਵ੍ਰੁਤ੍ਤ (ਪ੍ਰੁਥਕ੍, ਅਲਗ) ਹੁਏ ਸ੍ਫ ਟਿਕ ਮਣਿਕੀ ਭਾਁਤਿ, ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧ ਉਪਯੋਗਮਾਤ੍ਰ ਅਕੇਲੇ ਆਤ੍ਮਾਮੇਂ ਸੁਨਿਸ਼੍ਚਲਤਯਾ ਵਸਤਾ ਹੈ, ਉਸ ਜੀਵਕੇ ਹੋਤਾ ਹੈ .
ਯਹਾਁ ਯਹ ਤਾਤ੍ਪਰ੍ਯ ਹੈ ਕਿ — ਆਤ੍ਮਾਕੀ ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਵਿਭਕ੍ਤਤਾ ਸਿਦ੍ਧ ਕਰਨੇਕੇ ਲਿਯੇ ਵ੍ਯਵਹਾਰਜੀਵਤ੍ਵਕੇ ਹੇਤੁਭੂਤ ਪੌਦ੍ਗਲਿਕ ਪ੍ਰਾਣ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਉਚ੍ਛੇਦ ਕਰਨੇਯੋਗ੍ਯ ਹੈਂ .
ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਜੈਸੇ ਅਨੇਕ ਰਂਗਯੁਕ੍ਤ ਆਸ਼੍ਰਯਭੂਤ ਵਸ੍ਤੁਕੇ ਅਨੁਸਾਰ ਜੋ (ਸ੍ਫ ਟਿਕ ਮਣਿਕਾ) ਅਨੇਕਰਂਗੀ ਪਰਿਣਮਨ ਹੈ ਉਸਸੇ ਸਰ੍ਵਥਾ ਵ੍ਯਾਵ੍ਰੁਤ੍ਤ ਹੁਯੇ ਸ੍ਫ ਟਿਕਮਣਿਕੇ ਉਪਰਕ੍ਤਪਨੇਕਾ ਅਭਾਵ ਹੈ, ਉਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਅਨੇਕਪ੍ਰਕਾਰਕੇ ਕਰ੍ਮ ਵ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਦਿਕੇ ਅਨੁਸਾਰ ਜੋ (ਆਤ੍ਮਾਕਾ) ਅਨੇਕ ਪ੍ਰਕਾਰਕਾ ਵਿਕਾਰੀ ਪਰਿਣਮਨ ਹੈ ਉਸਸੇ ਸਰ੍ਵਥਾ ਵ੍ਯਾਵ੍ਰੁਤ੍ਤ ਹੁਯੇ ਆਤ੍ਮਾਕੇ ( – ਜੋ ਏਕ ਉਪਯੋਗਮਾਤ੍ਰ
੨੯੬ਪ੍ਰਵਚਨਸਾਰ[ ਭਗਵਾਨਸ਼੍ਰੀਕੁਂਦਕੁਂਦ-
੧. ਉਪਰਕ੍ਤਪਨਾ = ਵਿਕ੍ਰੁਤਪਨਾ; ਮਲਿਨਪਨਾ; ਰਂਜਿਤਪਨਾ; ਉਪਰਾਗਯੁਕ੍ਤਪਨਾ, (ਉਪਰਾਗਕੇ ਅਰ੍ਥਕੇ ਲਿਯੇ ਗਾਥਾ ੧੨੬ਕਾ ਫੁ ਟਨੋਟ ਦੇਖੋ])
੨. ਆਸ਼੍ਰਯ = ਜਿਸਮੇਂ ਸ੍ਫ ਟਿਕਮਣਿ ਰਖਾ ਹੋ ਵਹ ਵਸ੍ਤੁ .