ਆਤ੍ਮਨੋ ਹਿ ਰਸਰੂਪਗਨ੍ਧਗੁਣਾਭਾਵਸ੍ਵਭਾਵਤ੍ਵਾਤ੍ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਗੁਣਵ੍ਯਕ੍ਤ੍ਯਭਾਵਸ੍ਵਭਾਵਤ੍ਵਾਤ੍ ਸ਼ਬ੍ਦ- ਪਰ੍ਯਾਯਾਭਾਵਸ੍ਵਭਾਵਤ੍ਵਾਤ੍ਤਥਾ ਤਨ੍ਮੂਲਾਦਲਿਂਗਗ੍ਰਾਹ੍ਯਤ੍ਵਾਤ੍ਸਰ੍ਵਸਂਸ੍ਥਾਨਾਭਾਵਸ੍ਵਭਾਵਤ੍ਵਾਚ੍ਚ ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯ- ਵਿਭਾਗਸਾਧਨਮਰਸਤ੍ਵਮਰੂਪਤ੍ਵਮਗਨ੍ਧਤ੍ਵਮਵ੍ਯਕ੍ਤ ਤ੍ਵਮਸ਼ਬ੍ਦਤ੍ਵਮਲਿਂਗਗ੍ਰਾਹ੍ਯਤ੍ਵਮਸਂਸ੍ਥਾਨਤ੍ਵਂ ਚਾਸ੍ਤਿ . ਸਕਲ- ਪੁਦ੍ਗਲਾਪੁਦ੍ਗਲਾਜੀਵਦ੍ਰਵ੍ਯਵਿਭਾਗਸਾਧਨਂ ਤੁ ਚੇਤਨਾਗੁਣਤ੍ਵਮਸ੍ਤਿ . ਤਦੇਵ ਚ ਤਸ੍ਯ ਸ੍ਵਜੀਵ- ਦ੍ਰਵ੍ਯਮਾਤ੍ਰਾਸ਼੍ਰਿਤਤ੍ਵੇਨ ਸ੍ਵਲਕ੍ਸ਼ਣਤਾਂ ਬਿਭ੍ਰਾਣਂ ਸ਼ੇਸ਼ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਨ੍ਤਰਵਿਭਾਗਂ ਸਾਧਯਤਿ . ਅਲਿਂਗਗ੍ਰਾਹ੍ਯ ਇਤਿ ਵਕ੍ਤਵ੍ਯੇ ਯਦਲਿਂਗਗ੍ਰਹਣਮਿਤ੍ਯੁਕ੍ਤਂ ਤਦ੍ਬਹੁਤਰਾਰ੍ਥਪ੍ਰਤਿਪਤ੍ਤਯੇ . ਤਥਾ ਹਿ — ਨ ਲਿਂਗੈਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੈਰ੍ਗ੍ਰਾਹਕਤਾਮਾ- ਮੁਖ੍ਯਤਯਾ ਦ੍ਵਿਤੀਯਵਿਸ਼ੇਸ਼ਾਨ੍ਤਰਾਧਿਕਾਰਃ ਸਮਾਪ੍ਤਃ . ਅਥੈਕੋਨਵਿਂਸ਼ਤਿਗਾਥਾਪਰ੍ਯਨ੍ਤਂ ਜੀਵਸ੍ਯ ਪੁਦ੍ਗਲੇਨ ਸਹ ਬਨ੍ਧ- ਮੁਖ੍ਯਤਯਾ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਂ ਕਰੋਤਿ, ਤਤ੍ਰ ਸ਼ਟ੍ਸ੍ਥਲਾਨਿ ਭਵਨ੍ਤਿ . ਤੇਸ਼੍ਵਾਦੌ ‘ਅਰਸਮਰੂਵਂ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਸ਼ੁਦ੍ਧਜੀਵ- ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨੇਨ ਗਾਥੈਕਾ, ‘ਮੁਤ੍ਤੋ ਰੂਵਾਦਿ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿਪੂਰ੍ਵਪਕ੍ਸ਼ਪਰਿਹਾਰਮੁਖ੍ਯਤਯਾ ਗਾਥਾਦ੍ਵਯਮਿਤਿ ਪ੍ਰਥਮਸ੍ਥਲੇ ਗਾਥਾਤ੍ਰਯਮ੍ . ਤਦਨਨ੍ਤਰਂ ਭਾਵਬਨ੍ਧਮੁਖ੍ਯਤ੍ਵੇਨ ‘ਉਵਓਗਮਓ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਗਾਥਾਦ੍ਵਯਮ੍ . ਅਥ ਪਰਸ੍ਪਰਂ ਦ੍ਵਯੋਃ ਪੁਦ੍ਗਲਯੋਃ ਬਨ੍ਧੋ, ਜੀਵਸ੍ਯ ਰਾਗਾਦਿਪਰਿਣਾਮੇਨ ਸਹ ਬਨ੍ਧੋ, ਜੀਵਪੁਦ੍ਗਲਯੋਰ੍ਬਨ੍ਧਸ਼੍ਚੇਤਿ ਤ੍ਰਿਵਿਧਬਨ੍ਧਮੁਖ੍ਯਤ੍ਵੇਨ
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਜੀਵਮ੍ ] ਜੀਵਕੋ [ਅਰਸਮ੍ ] ਅਰਸ, [ਅਰੂਪਮ੍ ] ਅਰੂਪ [ਅਗਂਧਮ੍ ] ਅਗਂਧ, [ਅਵ੍ਯਕ੍ਤਮ੍ ] ਅਵ੍ਯਕ੍ਤ, [ਚੇਤਨਾਗੁਣਮ੍ ] ਚੇਤਨਾਗੁਣਯੁਕ੍ਤ, [ਅਸ਼ਬ੍ਦਮ੍ ] ਅਸ਼ਬ੍ਦ, [ਅਲਿਂਗਗ੍ਰਹਣਮ੍ ] ਅਲਿਂਗਗ੍ਰਹਣ (ਲਿਂਗ ਦ੍ਵਾਰਾ ਗ੍ਰਹਣ ਨ ਹੋਨੇ ਯੋਗ੍ਯ) ਔਰ [ਅਨਿਰ੍ਦਿਸ਼੍ਟਸਂਸ੍ਥਾਨਮ੍ ] ਜਿਸਕਾ ਕੋਈ ਸਂਸ੍ਥਾਨ ਨਹੀਂ ਕਹਾ ਗਯਾ ਹੈ ਐਸਾ [ਜਾਨੀਹਿ ] ਜਾਨੋ ..੧੭੨..
ਟੀਕਾ : — ਆਤ੍ਮਾ (੧) ਰਸਗੁਣਕੇ ਅਭਾਵਰੂਪ ਸ੍ਵਭਾਵਵਾਲਾ ਹੋਨੇਸੇ, (੨) ਰੂਪਗੁਣਕੇ ਅਭਾਵਰੂਪ ਸ੍ਵਭਾਵਵਾਲਾ ਹੋਨੇਸੇ, (੩) ਗਂਧਗੁਣਕੇ ਅਭਾਵਰੂਪ ਸ੍ਵਭਾਵਵਾਲਾ ਹੋਨੇਸੇ, (੪) ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਗੁਣਰੂਪ ਵ੍ਯਕ੍ਤਤਾਕੇ ਅਭਾਵਰੂਪ ਸ੍ਵਭਾਵਵਾਲਾ ਹੋਨੇਸੇ, (੫) ਸ਼ਬ੍ਦਪਰ੍ਯਾਯਕੇ ਅਭਾਵਰੂਪ ਸ੍ਵਭਾਵਵਾਲਾ ਹੋਨੇਸੇ, ਤਥਾ (੬) ਇਨ ਸਬਕੇ ਕਾਰਣ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਰਸ – ਰੂਪ – ਗਂਧ ਇਤ੍ਯਾਦਿਕੇ ਅਭਾਵਰੂਪ ਸ੍ਵਭਾਵਕੇ ਕਾਰਣ) ਲਿਂਗਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਅਗ੍ਰਾਹ੍ਯ ਹੋਨੇਸੇ ਓਰ (੭) ਸਰ੍ਵ ਸਂਸ੍ਥਾਨੋਂਕੇ ਅਭਾਵਰੂਪ ਸ੍ਵਭਾਵਵਾਲਾ ਹੋਨੇਸੇ, ਆਤ੍ਮਾਕੋ ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਸੇ ਵਿਭਾਗਕਾ ਸਾਧਨਭੂਤ (੧) ਅਰਸਪਨਾ, (੨) ਅਰੂਪਪਨਾ, (੩) ਅਗਂਧਪਨਾ, (੪) ਅਵ੍ਯਕ੍ਤਪਨਾ, (੫) ਅਸ਼ਬ੍ਦਪਨਾ, (੬) ਅਲਿਂਗਗ੍ਰਾਹ੍ਯਪਨਾ ਔਰ (੭) ਅਸਂਸ੍ਥਾਨਪਨਾ ਹੈ . ਪੁਦ੍ਗਲ ਤਥਾ ਅਪੁਦ੍ਗਲ ਐਸੇ ਸਮਸ੍ਤ ਅਜੀਵ ਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਸੇ ਵਿਭਾਗਕਾ ਸਾਧਨ ਤੋ ਚੇਤਨਾਗੁਣਮਯਪਨਾ ਹੈ; ਔਰ ਵਹੀ, ਮਾਤ੍ਰ ਸ੍ਵਜੀਵਦ੍ਰਵ੍ਯਾਸ਼੍ਰਿਤ ਹੋਨੇਸੇ ਸ੍ਵਲਕ੍ਸ਼ਣਪਨੇਕੋ ਧਾਰਣ ਕਰਤਾ ਹੁਆ, ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਸ਼ੇਸ਼ ਅਨ੍ਯ ਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਸੇ ਵਿਭਾਗ (ਭੇਦ) ਸਿਦ੍ਧ ਕਰਤਾ ਹੈ .
ਜਹਾਁ ‘ਅਲਿਂਗਗ੍ਰਾਹ੍ਯ’ ਕਰਨਾ ਹੈ ਵਹਾਁ ਜੋ ‘ਅਲਿਂਗਗ੍ਰਹਣ’ ਕਹਾ ਹੈ, ਵਹ ਬਹੁਤਸੇ ਅਰ੍ਥੋਂਕੀ