ਪਨ੍ਨਸ੍ਯ ਗ੍ਰਹਣਂ ਯਸ੍ਯੇਤ੍ਯਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯਜ੍ਞਾਨਮਯਤ੍ਵਸ੍ਯ ਪ੍ਰਤਿਪਤ੍ਤਿਃ . ਨ ਲਿਂਗੈਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੈਰ੍ਗ੍ਰਾਹ੍ਯਤਾਮਾਪਨ੍ਨਸ੍ਯ ਗ੍ਰਹਣਂ ਯਸ੍ਯੇਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ਾਵਿਸ਼ਯਤ੍ਵਸ੍ਯ . ਨ ਲਿਂਗਾਦਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਗਮ੍ਯਾਦ੍ਧੂਮਾਦਗ੍ਨੇਰਿਵ ਗ੍ਰਹਣਂ ਯਸ੍ਯੇਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯ- ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ਪੂਰ੍ਵਕਾਨੁਮਾਨਾਵਿਸ਼ਯਤ੍ਵਸ੍ਯ . ਨ ਲਿਂਗਾਦੇਵ ਪਰੈਃ ਗ੍ਰਹਣਂ ਯਸ੍ਯੇਤ੍ਯਨੁਮੇਯਮਾਤ੍ਰਤ੍ਵਾਭਾਵਸ੍ਯ . ਨ ਲਿਂਗਾਦੇਵ ਪਰੇਸ਼ਾਂ ਗ੍ਰਹਣਂ ਯਸ੍ਯੇਤ੍ਯਨੁਮਾਤ੍ਰੁਮਾਤ੍ਰਤ੍ਵਾਭਾਵਸ੍ਯ . ਨ ਲਿਂਗਾਤ੍ਸ੍ਵਭਾਵੇਨ ਗ੍ਰਹਣਂ ਯਸ੍ਯੇਤਿ ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ਜ੍ਞਾਤ੍ਰੁਤ੍ਵਸ੍ਯ . ਨ ਲਿਂਗੇਨੋਪਯੋਗਾਖ੍ਯਲਕ੍ਸ਼ਣੇਨ ਗ੍ਰਹਣਂ ਜ੍ਞੇਯਾਰ੍ਥਾਲਮ੍ਬਨਂ ਯਸ੍ਯੇਤਿ ਬਹਿਰਰ੍ਥਾਲਮ੍ਬਨ- ਜ੍ਞਾਨਾਭਾਵਸ੍ਯ . ਨ ਲਿਂਗਸ੍ਯੋਪਯੋਗਾਖ੍ਯਲਕ੍ਸ਼ਣਸ੍ਯ ਗ੍ਰਹਣਂ ਸ੍ਵਯਮਾਹਰਣਂ ਯਸ੍ਯੇਤ੍ਯਨਾਹਾਰ੍ਯਜ੍ਞਾਨਤ੍ਵਸ੍ਯ . ਨ ਲਿਂਗਸ੍ਯੋਪਯੋਗਾਖ੍ਯਲਕ੍ਸ਼ਣਸ੍ਯ ਗ੍ਰਹਣਂ ਪਰੇਣ ਹਰਣਂ ਯਸ੍ਯੇਤ੍ਯਹਾਰ੍ਯਜ੍ਞਾਨਤ੍ਵਸ੍ਯ . ਨ ਲਿਂਗੇ ‘ਫਾਸੇਹਿ ਪੋਗ੍ਗਲਾਣਂ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਸੂਤ੍ਰਦ੍ਵਯਮ੍ . ਤਤਃ ਪਰਂ ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨ ਦ੍ਰਵ੍ਯਬਨ੍ਧਕਾਰਣਤ੍ਵਾਦ੍ਰਾਗਾਦਿਪਰਿਣਾਮ ਏਵ ਬਨ੍ਧ ਇਤਿ ਕਥਨਮੁਖ੍ਯਤਯਾ ‘ਰਤ੍ਤੋ ਬਂਧਦਿ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਗਾਥਾਤ੍ਰਯਮ੍ . ਅਥ ਭੇਦਭਾਵਨਾਮੁਖ੍ਯਤ੍ਵੇਨ ‘ਭਣਿਦਾ ਪੁਢਵੀ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਸੂਤ੍ਰਦ੍ਵਯਮ੍ . ਤਦਨਨ੍ਤਰਂ ਜੀਵੋ ਰਾਗਾਦਿਪਰਿਣਾਮਾਨਾਮੇਵ ਕਰ੍ਤਾ, ਨ ਚ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮਣਾਮਿਤਿ ਕਥਨਮੁਖ੍ਯਤ੍ਵੇਨ ਪ੍ਰਤਿਪਤ੍ਤਿ (ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿ, ਪ੍ਰਤਿਪਾਦਨ) ਕਰਨੇਕੇ ਲਿਯੇ ਹੈ . ਵਹ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਹੈ : — (੧) ਗ੍ਰਾਹਕ (-ਜ੍ਞਾਯਕ) ਜਿਸਕੇ ਲਿਂਗੋਂਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋਂਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਗ੍ਰਹਣ (-ਜਾਨਨਾ) ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ ਵਹ ਅਲਿਂਗਗ੍ਰਹਣ ਹੈ; ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ‘ਆਤ੍ਮਾ ਅਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯਜ੍ਞਾਨਮਯ’ ਹੈ ਇਸ ਅਰ੍ਥਕੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿ ਹੋਤੀ ਹੈ . (੨) ਗ੍ਰਾਹ੍ਯ (ਜ੍ਞੇਯ) ਜਿਸਕਾ ਲਿਂਗੋਂਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋਂਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਗ੍ਰਹਣ (-ਜਾਨਨਾ) ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ ਵਹ ਅਲਿਂਗਗ੍ਰਹਣ ਹੈ; ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ‘ਆਤ੍ਮਾ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ਕਾ ਵਿਸ਼ਯ ਨਹੀਂ ਹੈ’ ਇਸ ਅਰ੍ਥਕੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿ ਹੋਤੀ ਹੈ . (੩) ਜੈਸੇ ਧੁਂਏਁਸੇ ਅਗ੍ਨਿਕਾ ਗ੍ਰਹਣ (ਜ੍ਞਾਨ) ਹੋਤਾ ਹੈ, ਉਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਲਿਂਗ ਦ੍ਵਾਰਾ, ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਗਮ੍ਯ (-ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋਂਸੇ ਜਾਨਨੇ ਯੋਗ੍ਯ ਚਿਹ੍ਨ) ਦ੍ਵਾਰਾ ਜਿਸਕਾ ਗ੍ਰਹਣ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ ਵਹ ਅਲਿਂਗਗ੍ਰਹਣ ਹੈ . ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ‘ਆਤ੍ਮਾ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ਪੂਰ੍ਵਕ ਅਨੁਮਾਨਕਾ ਵਿਸ਼ਯ ਨਹੀਂ ਹੈ’ ਐਸੇ ਅਰ੍ਥਕੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿ ਹੋਤੀ ਹੈ . (੪) ਦੂਸਰੋਂਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ – ਮਾਤ੍ਰ ਲਿਂਗ ਦ੍ਵਾਰਾ ਹੀ ਜਿਸਕਾ ਗ੍ਰਹਣ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ ਵਹ ਅਲਿਂਗਗ੍ਰਹਣ ਹੈ; ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ‘ਆਤ੍ਮਾ ਅਨੁਮੇਯ ਮਾਤ੍ਰ (ਕੇਵਲ ਅਨੁਮਾਨਸੇ ਹੀ ਜ੍ਞਾਤ ਹੋਨੇ ਯੋਗ੍ਯ) ਨਹੀਂ ਹੈ’ ਐਸੇ ਅਰ੍ਥਕੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿ ਹੋਤੀ ਹੈ . (੫) ਜਿਸਕੇ ਲਿਂਗਸੇ ਹੀ ਪਰਕਾ ਗ੍ਰਹਣ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ ਵਹ ਅਲਿਂਗਗ੍ਰਹਣ ਹੈ; ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ‘ਆਤ੍ਮਾ ਅਨੁਮਾਤਾਮਾਤ੍ਰ (ਕੇਵਲ ਅਨੁਮਾਨ ਕਰਨੇਵਾਲਾ ਹੋ) ਨਹੀਂ ਹੈ’ ਐਸੇ ਅਰ੍ਥਕੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿ ਹੋਤੀ ਹੈ . (੬) ਜਿਸਕੇ ਲਿਂਗਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਨਹੀਂ ਕਿਨ੍ਤੁ ਸ੍ਵਭਾਵਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਗ੍ਰਹਣ ਹੋਤਾ ਹੈ ਵਹ ਅਲਿਂਗਗ੍ਰਹਣ ਹੈ; ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ‘ਆਤ੍ਮਾ ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ ਜ੍ਞਾਤਾ ਹੈ’ ਐਸੇ ਅਰ੍ਥਕੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿ ਹੋਤੀ ਹੈ . (੭) ਜਿਸਕੇ ਲਿਂਗ ਦ੍ਵਾਰਾ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਉਪਯੋਗਨਾਮਕ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਦ੍ਵਾਰਾ ਗ੍ਰਹਣ ਨਹੀਂ ਹੈ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਜ੍ਞੇਯ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕਾ ਆਲਮ੍ਬਨ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਵਹ ਅਲਿਂਗਗ੍ਰਹਣ ਹੈ; ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ‘ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਬਾਹ੍ਯ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕਾ ਆਲਮ੍ਬਨਵਾਲਾ ਜ੍ਞਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ’ ਐਸੇ ਅਰ੍ਥਕੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿ ਹੋਤੀ ਹੈ . (੮) ਜੋ ਲਿਂਗਕੋ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਉਪਯੋਗ ਨਾਮਕ ਲਕ੍ਸ਼ਣਕੋ ਗ੍ਰਹਣ ਨਹੀਂ ਕਰਤਾ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸ੍ਵਯਂ (ਕਹੀਂ ਬਾਹਰਸੇ) ਨਹੀਂ ਲਾਤਾ ਸੋ ਅਲਿਂਗਗ੍ਰਹਣ ਹੈ; ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ‘ਆਤ੍ਮਾ ਜੋ ਕਹੀਂਸੇ ਨਹੀਂ ਲਾਯਾ ਜਾਤਾ ਐਸੇ ਜ੍ਞਾਨਵਾਲਾ ਹੈ’ ਐਸੇ ਅਰ੍ਥਕੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿ ਹੋਤੀ ਹੈ . (੯) ਜਿਸੇ ਲਿਂਗਕਾ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਉਪਯੋਗਨਾਮਕ ਲਕ੍ਸ਼ਣਕਾ ਗ੍ਰਹਣ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਪਰਸੇ ਹਰਣ
੩੨੬ਪ੍ਰਵਚਨਸਾਰ[ ਭਗਵਾਨਸ਼੍ਰੀਕੁਂਦਕੁਂਦ-