ਵੇਦਾਨਾਂ ਗ੍ਰਹਣਂ ਯਸ੍ਯੇਤਿ ਸ੍ਤ੍ਰੀਪੁਨ੍ਨਪੁਂਸਕਦ੍ਰਵ੍ਯਭਾਵਾਭਾਵਸ੍ਯ . ਨ ਲਿਂਗਾਨਾਂ ਧਰ੍ਮਧ੍ਵਜਾਨਾਂ ਗ੍ਰਹਣਂ ਯਸ੍ਯੇਤਿ ਬਹਿਰਂਗਯਤਿਲਿਂਗਾਭਾਵਸ੍ਯ . ਨ ਲਿਂਗਂ ਗੁਣੋ ਗ੍ਰਹਣਮਰ੍ਥਾਵਬੋਧੋ ਯਸ੍ਯੇਤਿ ਗੁਣਵਿਸ਼ੇਸ਼ਾਨਾਲੀਢ- ਸ਼ੁਦ੍ਧਦ੍ਰਵ੍ਯਤ੍ਵਸ੍ਯ . ਨ ਲਿਂਗਂ ਪਰ੍ਯਾਯੋ ਗ੍ਰਹਣਮਰ੍ਥਾਵਬੋਧਵਿਸ਼ੇਸ਼ੋ ਯਸ੍ਯੇਤਿ ਪਰ੍ਯਾਯਵਿਸ਼ੇਸ਼ਾਨਾਲੀਢ- ਸ਼ੁਦ੍ਧਦ੍ਰਵ੍ਯਤ੍ਵਸ੍ਯ . ਨ ਲਿਂਗਂ ਪ੍ਰਤ੍ਯਭਿਜ੍ਞਾਨਹੇਤੁਰ੍ਗ੍ਰਹਣਮਰ੍ਥਾਵਬੋਧਸਾਮਾਨ੍ਯਂ ਯਸ੍ਯੇਤਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਨਾਲੀਢਸ਼ੁਦ੍ਧ- ਪਰ੍ਯਾਯਤ੍ਵਸ੍ਯ ..੧੭੨..

ਅਥ ਕਥਮਮੂਰ੍ਤਸ੍ਯਾਤ੍ਮਨਃ ਸ੍ਨਿਗ੍ਧਰੂਕ੍ਸ਼ਤ੍ਵਾਭਾਵਾਦ੍ਬਨ੍ਧੋ ਭਵਤੀਤਿ ਪੂਰ੍ਵਪਕ੍ਸ਼ਯਤਿ — ਚ . ਅਲਿਙ੍ਗਗ੍ਰਾਹ੍ਯਮਿਤਿ ਵਕ੍ਤਵ੍ਯੇ ਯਦਲਿਙ੍ਗਗ੍ਰਹਣਮਿਤ੍ਯੁਕ੍ਤਂ ਤਤ੍ਕਿਮਰ੍ਥਮਿਤਿ ਚੇਤ੍, ਬਹੁਤਰਾਰ੍ਥਪ੍ਰਤਿਪਤ੍ਤ੍ਯਰ੍ਥਮ੍ . ਤਥਾਹਿ — ਲਿਙ੍ਗਮਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਤੇਨਾਰ੍ਥਾਨਾਂ ਗ੍ਰਹਣਂ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦਨਂ ਨ ਕਰੋਤਿ ਤੇਨਾਲਿਙ੍ਗਗ੍ਰਹਣੋ ਭਵਤਿ . ਤਦਪਿ ਕਸ੍ਮਾਤ੍ . ਸ੍ਵਯਮੇਵਾਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਖਣ੍ਡਜ੍ਞਾਨਸਹਿਤਤ੍ਵਾਤ੍ . ਤੇਨੈਵ ਲਿਙ੍ਗਸ਼ਬ੍ਦਵਾਚ੍ਯੇਨ ਚਕ੍ਸ਼ੁਰਾਦੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਣਾਨ੍ਯਜੀਵਾਨਾਂ ਯਸ੍ਯ ਗ੍ਰਹਣਂ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦਨਂ ਕਰ੍ਤੁਂ ਨਾਯਾਤਿ ਤੇਨਾਲਿਙ੍ਗਗ੍ਰਹਣ ਉਚ੍ਯਤੇ . ਤਦਪਿ ਕਸ੍ਮਾਤ੍ . ਨਿਰ੍ਵਿਕਾਰਾਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯ- ਸ੍ਵਸਂਵੇਦਨਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ਜ੍ਞਾਨਗਮ੍ਯਤ੍ਵਾਤ੍ . ਲਿਙ੍ਗਂ ਧੂਮਾਦਿ ਤੇਨ ਧੂਮਲਿਙ੍ਗੋਦ੍ਭਵਾਨੁਮਾਨੇਨਾਗ੍ਨਿਵਦਨੁਮੇਯਭੂਤਪਰਪਦਾਰ੍ਥਾਨਾਂ ਗ੍ਰਹਣਂ ਨ ਕਰੋਤਿ ਤੇਨਾਲਿਙ੍ਗਗ੍ਰਹਣ ਇਤਿ . ਤਦਪਿ ਕਸ੍ਮਾਤ੍ . ਸ੍ਵਯਮੇਵਾਲਿਙ੍ਗੋਦ੍ਭਵਾਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯਜ੍ਞਾਨਸਹਿਤਤ੍ਵਾਤ੍ . ਤੇਨੈਵ ਲਿਙ੍ਗੋਦ੍ਭਵਾਨੁਮਾਨੇਨਾਗ੍ਨਿਗ੍ਰਹਣਵਤ੍ ਪਰਪੁਰੁਸ਼ਾਣਾਂ ਯਸ੍ਯਾਤ੍ਮਨੋ ਗ੍ਰਹਣਂ ਪਰਿਜ੍ਞਾਨਂ ਕਰ੍ਤੁਂ ਨਾਯਾਤਿ ਤੇਨਾਲਿਙ੍ਗ- ਗ੍ਰਹਣ ਇਤਿ . ਤਦਪਿ ਕਸ੍ਮਾਤ੍ . ਅਲਿਙ੍ਗੋਦ੍ਭਵਾਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯਜ੍ਞਾਨਗਮ੍ਯਤ੍ਵਾਤ੍ . ਅਥਵਾ ਲਿਙ੍ਗਂ ਚਿਹ੍ਨਂ ਲਾਞ੍ਛਨਂ ਸ਼ਿਖਾਜਟਾਧਾਰਣਾਦਿ ਤੇਨਾਰ੍ਥਾਨਾਂ ਗ੍ਰਹਣਂ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦਨਂ ਨ ਕ ਰੋਤਿ ਤੇਨਾਲਿਙ੍ਗਗ੍ਰਹਣ ਇਤਿ . ਤਦਪਿ ਕ ਸ੍ਮਾਤ੍ . ਸ੍ਵਾਭਾਵਿਕਾਚਿਹ੍ਨੋਦ੍ਭਵਾਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯਜ੍ਞਾਨਸਹਿਤਤ੍ਵਾਤ੍ . ਤੇਨੈਵ ਚਿਹ੍ਨੋਦ੍ਭਵਜ੍ਞਾਨੇਨ ਪਰਪੁਰੁਸ਼ਾਣਾਂ ਯਸ੍ਯਾਤ੍ਮਨੋ ਗ੍ਰਹਣਂ ਪਰਿਜ੍ਞਾਨਂ ਕਰ੍ਤ੍ਰੁਂ ਨਾਯਾਤਿ ਤੇਨਾਲਿਙ੍ਗਗ੍ਰਹਣ ਇਤਿ . ਤਦਪਿ ਕਸ੍ਮਾਤ੍ . ਨਿਰੁਪਰਾਗਸ੍ਵਸਂਵੇਦਨਜ੍ਞਾਨਗਮ੍ਯਤ੍ਵਾਦਿਤਿ . ਪੁਰੁਸ਼ ਔਰ ਨਪੁਂਸਕ ਵੇਦੋਂਕਾ ਗ੍ਰਹਣ ਨਹੀਂ ਹੈ ਵਹ ਅਲਿਂਗਗ੍ਰਹਣ ਹੈ; ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ‘ਆਤ੍ਮਾ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸੇ ਤਥਾ ਭਾਵਸੇ ਸ੍ਤ੍ਰੀ, ਪੁਰੁਸ਼ ਤਥਾ ਨਪੁਂਸਕ ਨਹੀਂ ਹੈ’ ਇਸ ਅਰ੍ਥਕੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿ ਹੋਤੀ ਹੈ (੧੭) ਲਿਂਗੋਕਾ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਧਰ੍ਮਚਿਹ੍ਨੋਂਕਾ ਗ੍ਰਹਣ ਜਿਸਕੇ ਨਹੀਂ ਹੈ ਵਹ ਅਲਿਂਗਗ੍ਰਹਣ ਹੈ; ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ‘ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਬਹਿਰਂਗ ਯਤਿਲਿਂਗੋਂਕਾ ਅਭਾਵ ਹੈ’ ਇਸ ਅਰ੍ਥਕੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿ ਹੋਤੀ ਹੈ . (੧੮) ਲਿਂਗ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਗੁਣ ਐਸਾ ਜੋ ਗ੍ਰਹਣ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਅਰ੍ਥਾਵਬੋਧ (ਪਦਾਰ੍ਥਜ੍ਞਾਨ) ਜਿਸਕੇ ਨਹੀਂ ਹੈ ਸੋ ਅਲਿਂਗਗ੍ਰਹਣ ਹੈ; ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ‘ਆਤ੍ਮਾ ਗੁਣਵਿਸ਼ੇਸ਼ਸੇ ਆਲਿਂਗਿਤ ਨ ਹੋਨੇਵਾਲਾ ਐਸਾ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਹੈ’ ਐਸੇ ਅਰ੍ਥਕੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿ ਹੋਤੀ ਹੈ . (੧੯) ਲਿਂਗ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਪਰ੍ਯਾਯ ਐਸਾ ਜੋ ਗ੍ਰਹਣ, ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਅਰ੍ਥਾਵਬੋਧਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਜਿਸਕੇ ਨਹੀਂ ਹੈ ਸੋ ਅਲਿਂਗਗ੍ਰਹਣ ਹੈ; ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ‘ਆਤ੍ਮਾ ਪਰ੍ਯਾਯਵਿਸ਼ੇਸ਼ਸੇ ਆਲਿਂਗਿਤ ਨ ਹੋਨੇਵਾਲਾ ਐਸਾ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਹੈ’ ਐਸੇ ਅਰ੍ਥਕੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿ ਹੋਤੀ ਹੈ . (੨੦) ਲਿਂਗ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਪ੍ਰਤ੍ਯਭਿਜ੍ਞਾਨਕਾ ਕਾਰਣ ਐਸਾ ਜੋ ਗ੍ਰਹਣ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਅਰ੍ਥਾਵਬੋਧ ਸਾਮਾਨ੍ਯ ਜਿਸਕੇ ਨਹੀਂ ਹੈ ਵਹ ਅਲਿਂਗਗ੍ਰਹਣ ਹੈ; ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ‘ਆਤ੍ਮਾ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸੇ ਨਹੀਂ ਆਲਿਂਗਿਤ ਐਸੀ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਪਰ੍ਯਾਯ ਹੈ’ ਐਸੇ ਅਰ੍ਥਕੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿ ਹੋਤੀ ਹੈ ..੧੭੨..

ਅਬ, ਅਮੂਰ੍ਤ ਐਸੇ ਆਤ੍ਮਾਕੇ, ਸ੍ਨਿਗ੍ਧ – ਰੂਕ੍ਸ਼ਤ੍ਵਕਾ ਅਭਾਵ ਹੋਨੇਸੇ ਬਂਧ ਕੈਸੇ ਹੋ ਸਕਤਾ ਹੈ ? ਐਸਾ ਪੂਰ੍ਵ ਪਕ੍ਸ਼ ਉਪਸ੍ਥਿਤ ਕਰਤੇ ਹੈਂ : —

੩੨੮ਪ੍ਰਵਚਨਸਾਰ[ ਭਗਵਾਨਸ਼੍ਰੀਕੁਂਦਕੁਂਦ-