ਆਤ੍ਮਨੋ ਹਿ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਆਤ੍ਮੈਵ ਸਦਹੇਤੁਕਤ੍ਵੇਨਾਨਾਦ੍ਯਨਨ੍ਤਤ੍ਵਾਤ੍ ਸ੍ਵਤਃਸਿਦ੍ਧਤ੍ਵਾਚ੍ਚ ਧ੍ਰੁਵੋ, ਨ ਕਿਂਚਨਾਪ੍ਯਨ੍ਯਤ੍ . ਸ਼ੁਦ੍ਧਤ੍ਵਂ ਚਾਤ੍ਮਨਃ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਵਿਭਾਗੇਨ ਸ੍ਵਧਰ੍ਮਾਵਿਭਾਗੇਨ ਚੈਕਤ੍ਵਾਤ੍ . ਤਚ੍ਚ ਜ੍ਞਾਨਾਤ੍ਮਕ- ਤ੍ਵਾਦ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨਭੂਤਤ੍ਵਾਦਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯਮਹਾਰ੍ਥਤ੍ਵਾਦਚਲਤ੍ਵਾਦਨਾਲਮ੍ਬਤ੍ਵਾਚ੍ਚ . ਤਤ੍ਰ ਜ੍ਞਾਨਮੇਵਾਤ੍ਮਨਿ ਬਿਭ੍ਰਤਃ ਸ੍ਵਯਂ ਦਰ੍ਸ਼ਨਭੂਤਸ੍ਯ ਚਾਤਨ੍ਮਯਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਵਿਭਾਗੇਨ ਸ੍ਵਧਰ੍ਮਾਵਿਭਾਗੇਨ ਚਾਸ੍ਤ੍ਯੇਕਤ੍ਵਮ੍ . ਤਥਾ ਪ੍ਰਤਿਨਿਯਤਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਰਸ- ਗਨ੍ਧਵਰ੍ਣਗੁਣਸ਼ਬ੍ਦਪਰ੍ਯਾਯਗ੍ਰਾਹੀਣ੍ਯਨੇਕਾਨੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਣ੍ਯਤਿਕ੍ਰਮ੍ਯ ਸਰ੍ਵਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਰਸਗਨ੍ਧਵਰ੍ਣਗੁਣਸ਼ਬ੍ਦਪਰ੍ਯਾਯਗ੍ਰਾਹਕ- ਸ੍ਯੈਕਸ੍ਯ ਸਤੋ ਮਹਤੋਰ੍ਥਸ੍ਯੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਤ੍ਮਕਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਵਿਭਾਗੇਨ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਾਦਿਗ੍ਰਹਣਾਤ੍ਮਕਸ੍ਵਧਰ੍ਮਾਵਿਭਾਗੇਨ ਸ੍ਵਾਤ੍ਮਾਨੁਭੂਤਿਲਕ੍ਸ਼ਣਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯਬਲੇਨ ਪੂਰ੍ਵਮਪਹਾਯ ਨਿਰਾਕ੍ਰੁਤ੍ਯ . ਪਸ਼੍ਚਾਤ੍ ਕਿਂ ਕਰੋਤਿ . ਣਾਣਮਹਮੇਕ੍ਕੋ ਜ੍ਞਾਨਮਹਮੇਕਃ, ਸਕਲਵਿਮਲਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਮੇਵਾਹਂ ਭਾਵਕਰ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮਨੋਕਰ੍ਮਰਹਿਤਤ੍ਵੇਨੈਕਸ਼੍ਚ . ਇਦਿ ਜੋ ਝਾਯਦਿ ਇਤ੍ਯਨੇਨ ਪ੍ਰਕਾਰੇਣ ਯੋਸੌ ਧ੍ਯਾਯਤਿ ਚਿਨ੍ਤਯਤਿ ਭਾਵਯਤਿ . ਕ੍ਕ . ਝਾਣੇ ਨਿਜਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਧ੍ਯਾਨੇ ਸ੍ਥਿਤਃ ਸੋ ਅਪ੍ਪਾਣਂ ਹਵਦਿ ਝਾਦਾ ਸ ਆਤ੍ਮਾਨਂ ਭਵਤਿ ਧ੍ਯਾਤਾ . ਸ ਚਿਦਾਨਨ੍ਦੈਕਸ੍ਵਭਾਵਪਰਮਾਤ੍ਮਾਨਂ ਧ੍ਯਾਤਾ ਭਵਤੀਤਿ . ਤਤਸ਼੍ਚ ਪਰਮਾਤ੍ਮਧ੍ਯਾਨਾਤ੍ਤਾਦ੍ਰੁਸ਼ਮੇਵ ਪਰਮਾਤ੍ਮਾਨਂ ਲਭਤੇ . ਤਦਪਿ ਕਸ੍ਮਾਤ੍ . ਉਪਾਦਾਨਕਾਰਣਸਦ੍ਦਸ਼ਂ ਕਾਰ੍ਯਮਿਤਿ ਵਚਨਾਤ੍ . ਤਤੋ ਜ੍ਞਾਯਤੇ ਸ਼ੁਦ੍ਧਨਯਾਚ੍ਛੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਲਾਭ ਇਤਿ ..੧੯੧.. ਅਥ ਧ੍ਰੁਵਤ੍ਵਾਚ੍ਛੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾਨਮੇਵ ਭਾਵਯੇਹਮਿਤਿ ਵਿਚਾਰਯਤਿ — ‘ਮਣ੍ਣੇ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿਪਦਖਣ੍ਡਨਾਰੂਪੇਣ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਂ ਕ੍ਰਿਯਤੇ — ਮਣ੍ਣੇ ਮਨ੍ਯੇ ਧ੍ਯਾਯਾਮਿ ਸਰ੍ਵਪ੍ਰਕਾਰੋ-
ਟੀਕਾ : — ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾ ੧ਸਤ੍ ਔਰ ੨ਅਹੇਤੁਕ ਹੋਨੇਸੇ ਅਨਾਦਿ – ਅਨਨ੍ਤ ਔਰ ਸ੍ਵਤਃਸਿਦ੍ਧ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾ ਹੀ ਧ੍ਰੁਵ ਹੈ, (ਉਸਕੇ) ਦੂਸਰਾ ਕੁਛ ਭੀ ਧ੍ਰੁਵ ਨਹੀਂ ਹੈ . ਆਤ੍ਮਾ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਇਸਲਿਯੇ ਹੈ ਕਿ ਉਸੇ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਸੇ ਵਿਭਾਗ (ਭਿਨ੍ਨਤ੍ਵ) ਔਰ ਸ੍ਵਧਰ੍ਮਸੇ ਅਵਿਭਾਗ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ਏਕਤ੍ਵ ਹੈ . ਵਹ ਏਕਤ੍ਵ ਆਤ੍ਮਾਕੇ (੧) ਜ੍ਞਾਨਾਤ੍ਮਕਪਨੇਕੇ ਕਾਰਣ, (੨) ਦਰ੍ਸ਼ਨਭੂਤਪਨੇਕੇ ਕਾਰਣ, (੩) ਅਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯ ਮਹਾ ਪਦਾਰ੍ਥਪਨੇਕੇ ਕਾਰਣ, (੪) ਅਚਲਪਨੇਕੇ ਕਾਰਣ, ਔਰ (੫) ਨਿਰਾਲਮ੍ਬਪਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ਹੈ .
ਇਨਮੇਂਸੇ (੧ – ੨) ਜੋ ਜ੍ਞਾਨਕੋ ਹੀ ਅਪਨੇਮੇਂ ਧਾਰਣ ਕਰ ਰਖਤਾ ਹੈ ਔਰ ਜੋ ਸ੍ਵਯਂ ਦਰ੍ਸ਼ਨਭੂਤ ਹੈ ਐਸੇ ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਅਤਨ੍ਮਯ (ਜ੍ਞਾਨ – ਦਰ੍ਸ਼ਨ ਰਹਿਤ ਐਸਾ) ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਸੇ ਭਿਨ੍ਨਤ੍ਵ ਹੈ ਔਰ ਸ੍ਵਧਰ੍ਮਸੇ ਅਭਿਨ੍ਨਤ੍ਵ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਉਸਕੇ ਏਕਤ੍ਵ ਹੈ; (੩) ਔਰ ਜੋ ਪ੍ਰਤਿਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ – ਰਸ – ਗਂਧ – ਵਰ੍ਣਰੂਪ ਗੁਣ ਤਥਾ ਸ਼ਬ੍ਦਰੂਪ ਪਰ੍ਯਾਯਕੋ ਗ੍ਰਹਣ ਕਰਨੇਵਾਲੀ ਅਨੇਕ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋਂਕਾ ਅਤਿਕ੍ਰਮ (ਉਲ੍ਲਂਘਨ) ਕਰਕੇ, ਸਮਸ੍ਤ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ – ਰਸ – ਗਂਧ – ਵਰ੍ਣਰੂਪ ਗੁਣੋਂ ਔਰ ਸ਼ਬ੍ਦਰੂਪ ਪਰ੍ਯਾਯਕੋ ਗ੍ਰਹਣ ਕਰਨੇਵਾਲਾ ਏਕ ਸਤ੍ ਮਹਾ ਪਦਾਰ੍ਥ ਹੈ, ਐਸੇ ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਤ੍ਮਕ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਸੇ ਵਿਭਾਗ ਹੈ, ਔਰ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਾਦਿਕੇ ਗ੍ਰਹਣਸ੍ਵਰੂਪ (ਜ੍ਞਾਨਸ੍ਵਰੂਪ) ਸ੍ਵਧਰ੍ਮਸੇ ਅਵਿਭਾਗ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਉਸਕੇ ਏਕਤ੍ਵ ਹੈ, (੪) ਔਰ ਕ੍ਸ਼ਣਵਿਨਾਸ਼ਰੂਪਸੇ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨ ਜ੍ਞੇਯਪਰ੍ਯਾਯੋਂਕੋ (ਪ੍ਰਤਿਕ੍ਸ਼ਣ ਨਸ਼੍ਟ ਹੋਨੇਵਾਲੀ ਜ੍ਞਾਤਵ੍ਯ ਪਰ੍ਯਾਯੋਂਕੋ) ਗ੍ਰਹਣ ਕਰਨੇ ਔਰ ਛੋੜਨੇਕਾ
੧. ਸਤ੍ = ਵਿਦ੍ਯਮਾਨ; ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਵਾਲਾ; ਹੋਨੇਵਾਲਾ .
੨. ਅਹੇਤੁਕ = ਜਿਸਕਾ ਕੋਈ ਕਾਰਣ ਨਹੀਂ ਹੈ ਐਸਾ; ਅਕਾਰਣ .
੩. ਪ੍ਰਤਿਨਿਸ਼੍ਚਿਤ = ਪ੍ਰਤਿਨਿਯਤ . (ਪ੍ਰਤ੍ਯੇਕ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯ ਅਪਨੇ – ਅਪਨੇ ਨਿਯਤ ਵਿਸ਼ਯਕੋ ਗ੍ਰਹਣ ਕਰਤੀ ਹੈ; ਜੈਸੇ ਚਕ੍ਸ਼ੁ ਵਰ੍ਣਕੋ ਗ੍ਰਹਣ ਕਰਤੀ ਹੈ .)