ਯਤਨਾਨਾਂ ਚਾਕ੍ਸ਼ਾਣਾਮਭਾਵਾਤ੍ਸ੍ਵਯਮਨਕ੍ਸ਼ਤ੍ਵੇਨ ਵਰ੍ਤਤੇ ਤਦੈਵ ਪਰੇਸ਼ਾਮਕ੍ਸ਼ਾਤੀਤੋ ਭਵਨ੍ ਨਿਰਾਬਾਧ- ਸਹਜਸੌਖ੍ਯਜ੍ਞਾਨਤ੍ਵਾਤ੍ ਸਰ੍ਵਾਬਾਧਵਿਯੁਕ੍ਤਃ, ਸਾਰ੍ਵਦਿਕ੍ਕਸਕਲਪੁਰੁਸ਼ਸੌਖ੍ਯਜ੍ਞਾਨਪੂਰ੍ਣਤ੍ਵਾਤ੍ਸਮਨ੍ਤਸਰ੍ਵਾਕ੍ਸ਼- ਸੌਖ੍ਯਜ੍ਞਾਨਾਢਯਸ਼੍ਚ ਭਵਤਿ . ਏਵਂਭੂਤਸ਼੍ਚ ਸਰ੍ਵਾਭਿਲਾਸ਼ਜਿਜ੍ਞਾਸਾਸਨ੍ਦੇਹਾਸਮ੍ਭਵੇਪ੍ਯਪੂਰ੍ਵਮਨਾਕੁਲਤ੍ਵਲਕ੍ਸ਼ਣਂ ਪਰਮਸੌਖ੍ਯਂ ਧ੍ਯਾਯਤਿ . ਅਨਾਕੁਲਤ੍ਵਸਂਗਤੈਕਾਗ੍ਰਸਂਚੇਤਨਮਾਤ੍ਰੇਣਾਵਤਿਸ਼੍ਠਤ ਇਤਿ ਯਾਵਤ੍ . ਈਦ੍ਰੁਸ਼- ਮਵਸ੍ਥਾਨਂ ਚ ਸਹਜਜ੍ਞਾਨਾਨਨ੍ਦਸ੍ਵਭਾਵਸ੍ਯ ਸਿਦ੍ਧਤ੍ਵਸ੍ਯ ਸਿਦ੍ਧਿਰੇਵ ..੧੯੮.. ਕਰ੍ਤਾ . ਭਗਵਾਨ੍ . ਕਿਂ ਧ੍ਯਾਯਤਿ . ਸੋਕ੍ਖਂ ਸੌਖ੍ਯਮ੍ . ਕਿਂਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਮ੍ . ਪਰਂ ਉਤ੍ਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟਂ, ਸਰ੍ਵਾਤ੍ਮਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਹ੍ਲਾਦਕ- ਪਰਮਾਨਨ੍ਤਸੁਖਮ੍ . ਕਸ੍ਮਿਨ੍ਪ੍ਰਸ੍ਤਾਵੇ . ਯਸ੍ਮਿਨ੍ਨੇਵ ਕ੍ਸ਼ਣੇ ਭੂਦੋ ਭੂਤਃ ਸਂਜਾਤਃ . ਕਿਂਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਃ . ਅਕ੍ਖਾਤੀਦੋ ਅਕ੍ਸ਼ਾਤੀਤਃ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਰਹਿਤਃ . ਨ ਕੇਵਲਂ ਸ੍ਵਯਮਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋ ਜਾਤਃ ਪਰੇਸ਼ਾਂ ਚ ਅਣਕ੍ਖੋ ਅਨਕ੍ਸ਼ਃ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਵਿਸ਼ਯੋ ਨ ਭਵਤੀਤ੍ਯਰ੍ਥਃ . ਪੁਨਰਪਿ ਕਿਂਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਃ . ਸਵ੍ਵਾਬਾਧਵਿਜੁਤ੍ਤੋ ਪ੍ਰਾਕ੍ਰੁਤਲਕ੍ਸ਼ਣਬਲੇਨ ਬਾਧਾਸ਼ਬ੍ਦਸ੍ਯ ਹ੍ਰ੍ਰ੍ਰ੍ਰ੍ਰਸ੍ਵਤ੍ਵਂ ਸਰ੍ਵਾਬਾਧਾ- ਵਿਯੁਕ੍ਤ : . ਆਸਮਨ੍ਤਾਦ੍ਬਾਧਾਃ ਪੀਡਾ ਆਬਾਧਾਃ ਸਰ੍ਵਾਸ਼੍ਚ ਤਾ ਆਬਾਧਾਸ਼੍ਚ ਸਰ੍ਵਾਬਾਧਾਸ੍ਤਾਭਿਰ੍ਵਿਯੁਕ੍ਤੋ ਰਹਿਤਃ ਸਰ੍ਵਾਬਾਧਾਵਿਯੁਕ੍ਤ : . ਪੁਨਸ਼੍ਚ ਕਿਂਰੂਪਃ . ਸਮਂਤਸਵ੍ਵਕ੍ਖਸੋਕ੍ਖਣਾਣਡ੍ਢੋ ਸਮਨ੍ਤਤਃ ਸਾਮਸ੍ਤ੍ਯੇਨ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਨਾਦਿ- ਸਰ੍ਵਾਕ੍ਸ਼ਸੌਖ੍ਯਜ੍ਞਾਨਾਢਯਃ . ਸਮਨ੍ਤਤਃ ਸਰ੍ਵਾਤ੍ਮਪ੍ਰਦੇਸ਼ੈਰ੍ਵਾ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਨਾਦਿਸਰ੍ਵੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਣਾਂ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਿਤ੍ਵੇਨ ਯੇ ਜ੍ਞਾਨਸੌਖ੍ਯੇ ਦ੍ਵੇ ਤਾਭ੍ਯਾਮਾਢਯਃ ਪਰਿਪੂਰ੍ਣਃ ਇਤ੍ਯਰ੍ਥਃ . ਤਦ੍ਯਥਾ — ਅਯਂ ਭਗਵਾਨੇਕਦੇਸ਼ੋਦ੍ਭਵਸਾਂਸਾਰਿਕਜ੍ਞਾਨਸੁਖਕਾਰਣਭੂਤਾਨਿ ਸਰ੍ਵਾਤ੍ਮਪ੍ਰਦੇਸ਼ੋਦ੍ਭਵਸ੍ਵਾਭਾਵਿਕਾਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯਜ੍ਞਾਨਸੁਖਵਿਨਾਸ਼ਕਾਨਿ ਚ ਯਾਨੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਣਿ ਨਿਸ਼੍ਚਯਰਤ੍ਨਤ੍ਰਯਾਤ੍ਮਕ ਕਾਰਣ- ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋਂਕੇ ਅਭਾਵਕੇ ਕਾਰਣ ਸ੍ਵਯਂ ‘ਅਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯ’ ਰੂਪਸੇ ਵਰ੍ਤਤਾ ਹੈ, ਉਸੀ ਸਮਯ ਵਹ ਦੂਸਰੋਂਕੋ ‘ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਤੀਤ’ (ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਅਗੋਚਰ) ਵਰ੍ਤਤਾ ਹੁਆ, ਨਿਰਾਬਾਧ ਸਹਜਸੁਖ ਔਰ ਜ੍ਞਾਨਵਾਲਾ ਹੋਨੇਸੇ ‘ਸਰ੍ਵਬਾਧਾ ਰਹਿਤ’ ਤਥਾ ਸਕਲ ਆਤ੍ਮਾਮੇਂ ਸਰ੍ਵਪ੍ਰਕਾਰਕੇ (ਪਰਿਪੂਰ੍ਣ) ਸੁਖ ਔਰ ਜ੍ਞਾਨਸੇ ਪਰਿਪੂਰ੍ਣ ਹੋਨੇਸੇ ‘ਸਮਸ੍ਤ ਆਤ੍ਮਾਮੇਂ ਸਂਮਤ ਸੌਖ੍ਯ ਔਰ ਜ੍ਞਾਨਸੇ ਸਮ੍ਰੁਦ੍ਧ’ ਹੋਤਾ ਹੈ . ਇਸਪ੍ਰਕਾਰਕਾ ਵਹ ਆਤ੍ਮਾ ਸਰ੍ਵ ਅਭਿਲਾਸ਼ਾ, ਜਿਜ੍ਞਾਸਾ ਔਰ ਸਂਦੇਹਕਾ ਅਸਂਭਵ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਅਪੂਰ੍ਵ ਔਰ ਅਨਾਕੁਲਤ੍ਵਲਕ੍ਸ਼ਣ ਪਰਮਸੌਖ੍ਯਕਾ ਧ੍ਯਾਨ ਕਰਤਾ ਹੈ; ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਅਨਾਕੁਲਤ੍ਵਸਂਗਤ ਏਕ ‘ਅਗ੍ਰ’ਕੇ ਸਂਚੇਤਨਮਾਤ੍ਰਰੂਪਸੇ ਅਵਸ੍ਥਿਤ ਰਹਤਾ ਹੈ, (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਅਨਾਕੁਲਤਾਕੇ ਸਾਥ ਰਹਨੇਵਾਲੇ ਏਕ ਆਤ੍ਮਾਰੂਪੀ ਵਿਸ਼ਯਕੇ ਅਨੁਭਵਨਰੂਪ ਹੀ ਮਾਤ੍ਰ ਸ੍ਥਿਤ ਰਹਤਾ ਹੈ ) ਔਰ ਐਸਾ ਅਵਸ੍ਥਾਨ ਸਹਜਜ੍ਞਾਨਾਨਨ੍ਦਸ੍ਵਭਾਵ ਸਿਦ੍ਧਤ੍ਵਕੀ ਸਿਦ੍ਧਿ ਹੀ ਹੈ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਸ੍ਥਿਤ ਰਹਨਾ, ਸਹਜਜ੍ਞਾਨ ਔਰ ਆਨਨ੍ਦ ਜਿਸਕਾ ਸ੍ਵਭਾਵ ਹੈ ਐਸੇ ਸਿਦ੍ਧਤ੍ਵਕੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿ ਹੀ ਹੈ .)
ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ੧੯੭ਵੀਂ ਗਾਥਾਮੇਂ ਪ੍ਰਸ਼੍ਨ ਉਪਸ੍ਥਿਤ ਕਿਯਾ ਗਯਾ ਥਾ ਕਿ ਸਰ੍ਵਜ੍ਞਭਗਵਾਨਕੋ ਕਿਸੀ ਪਦਾਰ੍ਥਕੇ ਪ੍ਰਤਿ ਅਭਿਲਾਸ਼ਾ, ਜਿਜ੍ਞਾਸਾ ਯਾ ਸਨ੍ਦੇਹ ਨਹੀਂ ਹੈ ਤਬ ਫਿ ਰ ਵੇ ਕਿਸ ਪਦਾਰ੍ਥਕਾ ਧ੍ਯਾਨ ਕਰਤੇ ਹੈਂ ? ਉਸਕਾ ਉਤ੍ਤਰ ਇਸ ਗਾਥਾਮੇਂ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਦਿਯਾ ਗਯਾ ਹੈ ਕਿ : — ਏਕ ਅਗ੍ਰ (ਵਿਸ਼ਯ) ਕਾ ਸਂਵੇਦਨ ਧ੍ਯਾਨ ਹੈ . ਸਰ੍ਵ ਆਤ੍ਮਪ੍ਰਦੇਸ਼ੋਂਮੇਂ ਪਰਿਪੂਰ੍ਣ ਆਨਨ੍ਦ ਔਰ ਜ੍ਞਾਨਸੇ ਭਰੇ ਹੁਏ ਸਰ੍ਵਜ੍ਞ ਭਗਵਾਨ ਪਰਮਾਨਨ੍ਦਸੇ ਅਭਿਨ੍ਨ ਐਸੇ ਨਿਜਾਤ੍ਮਾਰੂਪੀ ਏਕ ਵਿਸ਼ਯਕਾ ਸਂਵੇਦਨ ਕਰਤੇ ਹੈਂ ਇਸਲਿਯੇ ਉਨਕੇ ਪਰਮਾਨਨ੍ਦਕਾ ਧ੍ਯਾਨ ਹੈ, ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਵੇ ਪਰਮਸੌਖ੍ਯਕਾ ਧ੍ਯਾਨ ਕਰਤੇ ਹੈਂ ..੧੯੮..