ਣਤ੍ਥਿ ਵਿਣਾ ਪਰਿਣਾਮਂ ਅਤ੍ਥੋ ਅਤ੍ਥਂ ਵਿਣੇਹ ਪਰਿਣਾਮੋ .
ਨ ਖਲੁ ਪਰਿਣਾਮਮਨ੍ਤਰੇਣ ਵਸ੍ਤੁ ਸਤ੍ਤਾਮਾਲਮ੍ਬਤੇ . ਵਸ੍ਤੁਨੋ ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਦਿਭਿਃ ਪਰਿਣਾਮਾਤ੍ ਪ੍ਰੁਥਗੁਪਲਮ੍ਭਾਭਾਵਾਨ੍ਨਿਃਪਰਿਣਾਮਸ੍ਯ ਖਰਸ਼੍ਰੁਂਗਕਲ੍ਪਤ੍ਵਾਦ੍ ਦ੍ਰਸ਼੍ਯਮਾਨਗੋਰਸਾਦਿਪਰਿਣਾਮਵਿਰੋਧਾਚ੍ਚ . ਭਾਵਾਰ੍ਥਃ ..੯.. ਅਥ ਨਿਤ੍ਯੈਕਾਨ੍ਤਕ੍ਸ਼ਣਿਕੈਕਾਨ੍ਤਨਿਸ਼ੇਧਾਰ੍ਥਂ ਪਰਿਣਾਮਪਰਿਣਾਮਿਨੋਃ ਪਰਸ੍ਪਰਂ ਕਥਂਚਿਦਭੇਦਂ ਦਰ੍ਸ਼ਯਤਿ — ਣਤ੍ਥਿ ਵਿਣਾ ਪਰਿਣਾਮਂ ਅਤ੍ਥੋ ਮੁਕ੍ਤਜੀਵੇ ਤਾਵਤ੍ਕਥ੍ਯਤੇ, ਸਿਦ੍ਧਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪਸ਼ੁਦ੍ਧਪਰਿਣਾਮਂ ਵਿਨਾ ਸ਼ੁਦ੍ਧਜੀਵਪਦਾਰ੍ਥੋ ਨਾਸ੍ਤਿ . ਕਸ੍ਮਾਤ੍ . ਸਂਜ੍ਞਾਲਕ੍ਸ਼ਣਪ੍ਰਯੋਜਨਾਦਿਭੇਦੇਪਿ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਭੇਦਾਭਾਵਾਤ੍ . ਅਤ੍ਥਂ ਵਿਣੇਹ ਪਰਿਣਾਮੋ ਮੁਕ੍ਤਾਤ੍ਮਪਦਾਰ੍ਥਂ ਵਿਨਾ ਇਹ ਜਗਤਿ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮੋਪਲਮ੍ਭਲਕ੍ਸ਼ਣਃ ਸਿਦ੍ਧਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪਃ ਸ਼ੁਦ੍ਧਪਰਿਣਾਮੋ ਨਾਸ੍ਤਿ . ਕਸ੍ਮਾਤ੍ . ਸਂਜ੍ਞਾਦਿਭੇਦੇਪਿ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਭੇਦਾਭਾਵਾਤ੍ . ਦਵ੍ਵਗੁਣਪਜ੍ਜਯਤ੍ਥੋ ਆਤ੍ਮਸ੍ਵਰੂਪਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ, ਤਤ੍ਰੈਵ ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਾਦਯੋ ਗੁਣਾਃ, ਸਿਦ੍ਧਰੂਪਃ ਪਰ੍ਯਾਯਸ਼੍ਚ, ਇਤ੍ਯੁਕ੍ਤਲਕ੍ਸ਼ਣੇਸ਼ੁ ਦ੍ਰਵ੍ਯਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯੇਸ਼ੁ ਤਿਸ਼੍ਠਤੀਤਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯਸ੍ਥੋ ਭਵਤਿ . ਸ
ਸਿਦ੍ਧਾਨ੍ਤ ਗ੍ਰਨ੍ਥੋਂਮੇਂ ਜੀਵਕੇ ਅਸਂਖ੍ਯ ਪਰਿਣਾਮੋਂਕੋ ਮਧ੍ਯਮ ਵਰ੍ਣਨਸੇ ਚੌਦਹ ਗੁਣਸ੍ਥਾਨਰੂਪ ਕਹਾ ਗਯਾ ਹੈ . ਉਨ ਗੁਣਸ੍ਥਾਨੋਂਕੋ ਸਂਕ੍ਸ਼ੇਪਸੇ ‘ਉਪਯੋਗ’ ਰੂਪ ਵਰ੍ਣਨ ਕਰਤੇ ਹੁਏ, ਪ੍ਰਥਮ ਤੀਨ ਗੁਣਸ੍ਥਾਨੋਂਮੇਂ ਤਾਰਤਮ੍ਯਪੂਰ੍ਵਕ (ਘਟਤਾ ਹੁਆ) ਅਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗ, ਚੌਥੇ ਸੇ ਛਟ੍ਠੇ ਗੁਣਸ੍ਥਾਨ ਤਕ ਤਾਰਤਮ੍ਯ ਪੂਰ੍ਵਕ (ਬਢਤਾ ਹੁਆ) ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗ, ਸਾਤਵੇਂਸੇ ਬਾਰਹਵੇਂ ਗੁਣਸ੍ਥਾਨ ਤਕ ਤਾਰਤਮ੍ਯ ਪੂਰ੍ਵਕ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗ ਔਰ ਅਨ੍ਤਿਮ ਦੋ ਗੁਣਸ੍ਥਾਨੋਂਮੇਂ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਕਾ ਫਲ ਕਹਾ ਗਯਾ ਹੈ, — ਐਸਾ ਵਰ੍ਣਨ ਕਥਂਚਿਤ੍ ਹੋ ਸਕਤਾ ਹੈ ..੯..
ਅਬ ਪਰਿਣਾਮ ਵਸ੍ਤੁਕਾ ਸ੍ਵਭਾਵ ਹੈ ਯਹ ਨਿਸ਼੍ਚਯ ਕਰਤੇ ਹੈਂ : —
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਇਹ ] ਇਸ ਲੋਕਮੇਂ [ਪਰਿਣਾਮਂ ਵਿਨਾ ] ਪਰਿਣਾਮਕੇ ਬਿਨਾ [ਅਰ੍ਥਃ ਨਾਸ੍ਤਿ ] ਪਦਾਰ੍ਥ ਨਹੀਂ ਹੈ, [ਅਰ੍ਥਂ ਵਿਨਾ ] ਪਦਾਰ੍ਥਕੇ ਬਿਨਾ [ਪਰਿਣਾਮਃ ] ਪਰਿਣਾਮ ਨਹੀਂ ਹੈ; [ਅਰ੍ਥਃ ] ਪਦਾਰ੍ਥ [ਦ੍ਰਵ੍ਯਗੁਣਪਰ੍ਯਯਸ੍ਥਃ ] ਦ੍ਰਵ੍ਯ -ਗੁਣ -ਪਰ੍ਯਾਯਮੇਂ ਰਹਨੇਵਾਲਾ ਔਰ [ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਨਿਰ੍ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਃ ] (ਉਤ੍ਪਾਦ- ਵ੍ਯਯਧ੍ਰੌਵ੍ਯਮਯ) ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਸੇ ਬਨਾ ਹੁਆ ਹੈ ..੧੦..
ਟੀਕਾ : — ਪਰਿਣਾਮਕੇ ਬਿਨਾ ਵਸ੍ਤੁ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਧਾਰਣ ਨਹੀਂ ਕਰਤੀ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਵਸ੍ਤੁ ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਦਿਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ (ਦ੍ਰਵ੍ਯ -ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ -ਕਾਲ -ਭਾਵਸੇ) ਪਰਿਣਾਮਸੇ ਭਿਨ੍ਨ ਅਨੁਭਵਮੇਂ (ਦੇਖਨੇਮੇਂ) ਨਹੀਂ ਆਤੀ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ
ਗੁਣ -ਦ੍ਰਵ੍ਯ -ਪਰ੍ਯਯਸ੍ਥਿਤ ਨੇ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਸਿਦ੍ਧ ਪਦਾਰ੍ਥ ਛੇ .੧੦.