ਯਤੋ ਨ ਖਲ੍ਵਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਣ੍ਯਾਲਮ੍ਬ੍ਯਾਵਗ੍ਰਹੇਹਾਵਾਯਪੂਰ੍ਵਕਪ੍ਰਕ੍ਰਮੇਣ ਕੇਵਲੀ ਵਿਜਾਨਾਤਿ, ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਸਮਸ੍ਤਾਵਰਣਕ੍ਸ਼ਯਕ੍ਸ਼ਣ ਏਵਾਨਾਦ੍ਯਨਨ੍ਤਾਹੇਤੁਕਾਸਾਧਾਰਣਭੂਤਜ੍ਞਾਨਸ੍ਵਭਾਵਮੇਵ ਕਾਰਣਤ੍ਵੇਨੋਪਾਦਾਯ ਤਦੁਪਰਿ ਪ੍ਰਵਿਕ ਸਤ੍ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨੋਪਯੋਗੀਭੂਯ ਵਿਪਰਿਣਮਤੇ, ਤਤੋਸ੍ਯਾਕ੍ਰਮਸਮਾਕ੍ਰਾਨ੍ਤਸਮਸ੍ਤਦ੍ਰਵ੍ਯਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਕਾਲ- ਭਾਵਤਯਾ ਸਮਕ੍ਸ਼ਸਂਵੇਦਨਾਲਮ੍ਬਨਭੂਤਾਃ ਸਰ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯਪਰ੍ਯਾਯਾਃ ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ਾ ਏਵ ਭਵਨ੍ਤਿ ..੨੧.. ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਸ੍ਯ ਸਰ੍ਵਂ ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ਂ ਭਵਤੀਤਿ ਕਥਨਮੁਖ੍ਯਤ੍ਵੇਨ ‘ਪਰਿਣਮਦੋ ਖਲੁ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿਗਾਥਾਦ੍ਵਯਮ੍, ਅਥਾਤ੍ਮਜ੍ਞਾਨਯੋਰ੍ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨਾਸਂਖ੍ਯਾਤਪ੍ਰਦੇਸ਼ਤ੍ਵੇਪਿ ਵ੍ਯਵਹਾਰੇਣ ਸਰ੍ਵਗਤਤ੍ਵਂ ਭਵਤੀਤ੍ਯਾਦਿਕਥਨਮੁਖ੍ਯਤ੍ਵੇਨ ‘ਆਦਾ ਣਾਣਪਮਾਣਂ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿਗਾਥਾਪਞ੍ਚਕਮ੍, ਤਤਃ ਪਰਂ ਜ੍ਞਾਨਜ੍ਞੇਯਯੋਃ ਪਰਸ੍ਪਰਗਮਨਨਿਰਾਕਰਣਮੁਖ੍ਯਤਯਾ ‘ਣਾਣੀ ਣਾਣਸਹਾਵੋ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿਗਾਥਾਪਞ੍ਚਕਮ੍, ਅਥ ਨਿਸ਼੍ਚਯਵ੍ਯਵਹਾਰਕੇਵਲਿਪ੍ਰਤਿਪਾਦਨਾਦਿਮੁਖ੍ਯਤ੍ਵੇਨ ‘ਜੋ ਹਿ ਸੁਦੇਣ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿਸੂਤ੍ਰਚਤੁਸ਼੍ਟਯਮ੍, ਅਥ ਵਰ੍ਤਮਾਨਜ੍ਞਾਨੇ ਕਾਲਤ੍ਰਯਪਰ੍ਯਾਯਪਰਿਚ੍ਛਿਤ੍ਤਿਕਥਨਾਦਿਰੂਪੇਣ ‘ਤਕ੍ਕਾਲਿਗੇਵ ਸਵ੍ਵੇ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿਸੂਤ੍ਰਪਞ੍ਚਕਮ੍, ਅਥ ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਂ ਬਨ੍ਧਕਾਰਣਂ ਨ ਭਵਤਿ ਰਾਗਾਦਿਵਿਕਲ੍ਪਰਹਿਤਂ ਛਦ੍ਮਸ੍ਥਜ੍ਞਾਨਮਪਿ, ਕਿਂਤੁ ਰਾਗਾਦਯੋ ਬਨ੍ਧਕਾਰਣਮਿਤ੍ਯਾਦਿਨਿਰੂਪਣਮੁਖ੍ਯਤਯਾ ‘ਪਰਿਣਮਦਿ ਣੇਯਂ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿਸੂਤ੍ਰਪਞ੍ਚਕਮ੍, ਅਥ ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਂ ਸਰ੍ਵਜ੍ਞਾਨਂ ਸਰ੍ਵਜ੍ਞਤ੍ਵੇਨ ਪ੍ਰਤਿਪਾਦਯਤੀਤ੍ਯਾਦਿਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਮੁਖ੍ਯਤ੍ਵੇਨ ‘ਜਂ ਤਕ੍ਕਾਲਿਯਮਿਦਰਂ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿਗਾਥਾਪਞ੍ਚਕਮ੍, ਅਥ ਜ੍ਞਾਨਪ੍ਰਪਞ੍ਚੋਪਸਂਹਾਰਮੁਖ੍ਯਤ੍ਵੇਨ ਪ੍ਰਥਮਗਾਥਾ, ਨਮਸ੍ਕਾਰਕਥਨੇਨ ਦ੍ਵਿਤੀਯਾ ਚੇਤਿ ‘ਣਵਿ ਪਰਿਣਮਦਿ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਗਾਥਾਦ੍ਵਯਮ੍ . ਏਵਂ ਜ੍ਞਾਨਪ੍ਰਪਞ੍ਚਾਭਿਧਾਨਤ੍ਰੁਤੀਯਾਨ੍ਤਰਾਧਿਕਾਰੇ ਤ੍ਰਯਸ੍ਤ੍ਰਿਂਸ਼ਦ੍ਗਾਥਾਭਿਃ ਸ੍ਥਲਾਸ਼੍ਟਕੇਨ ਸਮੁਦਾਯ-
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਖਲੁ ] ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ [ਜ੍ਞਾਨਂ ਪਰਿਣਮਮਾਨਸ੍ਯ ] ਜ੍ਞਾਨਰੂਪਸੇ (ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਰੂਪਸੇ)ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਤੇ ਹੁਏ ਕੇਵਲੀਭਗਵਾਨਕੇ [ਸਰ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯਪਰ੍ਯਾਯਾਃ ] ਸਰ੍ਵ ਦ੍ਰਵ੍ਯ -ਪਰ੍ਯਾਯੇਂ [ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ਾਃ ] ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ ਹੈਂ; [ਸਃ ] ਵੇ [ਤਾਨ੍ ] ਉਨ੍ਹੇਂ [ਅਵਗ੍ਰਹਪੂਰ੍ਵਾਭਿਃ ਕ੍ਰਿਯਾਭਿਃ ] ਅਵਗ੍ਰਹਾਦਿ ਕ੍ਰਿਯਾਓਂਸੇ [ਨੈਵ ਵਿਜਾਨਾਤਿ ] ਨਹੀਂ ਜਾਨਤੇ ..੨੧..
ਟੀਕਾ : — ਕੇਵਲੀਭਗਵਾਨ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋਂਕੇ ਆਲਮ੍ਬਨਸੇ ਅਵਗ੍ਰਹ -ਈਹਾ -ਅਵਾਯ ਪੂਰ੍ਵਕ ਕ੍ਰਮਸੇ ਨਹੀਂ ਜਾਨਤੇ, (ਕਿਨ੍ਤੁ) ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਸਮਸ੍ਤ ਆਵਰਣਕੇ ਕ੍ਸ਼ਯਕੇ ਕ੍ਸ਼ਣ ਹੀ, ਅਨਾਦਿ ਅਨਨ੍ਤ, ਅਹੇਤੁਕ ਔਰ ਅਸਾਧਾਰਣ ਜ੍ਞਾਨਸ੍ਵਭਾਵਕੋ ਹੀ ਕਾਰਣਰੂਪ ਗ੍ਰਹਣ ਕਰਨੇਸੇ ਤਤ੍ਕਾਲ ਹੀ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਨੇਵਾਲੇ ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨੋਪਯੋਗਰੂਪ ਹੋਕਰ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਤੇ ਹੈਂ; ਇਸਲਿਯੇ ਉਨਕੇ ਸਮਸ੍ਤ ਦ੍ਰਵ੍ਯ, ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ, ਕਾਲ ਔਰ ਭਾਵਕਾ ਅਕ੍ਰਮਿਕ ਗ੍ਰਹਣ ਹੋਨੇਸੇ ਸਮਕ੍ਸ਼ ਸਂਵੇਦਨਕੀ ( – ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ ਜ੍ਞਾਨਕੀ) ਆਲਮ੍ਬਨਭੂਤ ਸਮਸ੍ਤ ਦ੍ਰਵ੍ਯ -ਪਰ੍ਯਾਯੇਂ ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ ਹੀ ਹੈਂ .
ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਜਿਸਕਾ ਨ ਆਦਿ ਹੈ ਔਰ ਨ ਅਂਤ ਹੈ, ਤਥਾ ਜਿਸਕਾ ਕੋਈ ਕਾਰਣ ਨਹੀਂ ਔਰ ਜੋ ਅਨ੍ਯ ਕਿਸੀ ਦ੍ਰਵ੍ਯਮੇਂ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਐਸੇ ਜ੍ਞਾਨ ਸ੍ਵਭਾਵਕੋ ਹੀ ਉਪਾਦੇਯ ਕਰਕੇ, ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਕੀ ਉਤ੍ਪਤ੍ਤਿਕੇ ਬੀਜਭੂਤ ਸ਼ੁਕ੍ਲਧ੍ਯਾਨ ਨਾਮਕ ਸ੍ਵਸਂਵੇਦਨਜ੍ਞਾਨਰੂਪਸੇ ਜਬ ਆਤ੍ਮਾ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ ਤਬ