ਅਸ੍ਯ ਖਲੁ ਭਗਵਤਃ ਸਮਸ੍ਤਾਵਰਣਕ੍ਸ਼ਯਕ੍ਸ਼ਣ ਏਵ ਸਾਂਸਾਰਿਕਪਰਿਚ੍ਛਿਤ੍ਤਿਨਿਸ਼੍ਪਤ੍ਤਿਬਲਾਧਾਨ- ਹੇਤੁਭੂਤਾਨਿ ਪ੍ਰਤਿਨਿਯਤਵਿਸ਼ਯਗ੍ਰਾਹੀਣ੍ਯਕ੍ਸ਼ਾਣਿ ਤੈਰਤੀਤਸ੍ਯ, ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਰਸਗਨ੍ਧਵਰ੍ਣਸ਼ਬ੍ਦਪਰਿਚ੍ਛੇਦਰੂਪੈਃ ਸਮਰਸਤਯਾ ਸਮਨ੍ਤਤਃ ਸਰ੍ਵੈਰੇਵੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਗੁਣੈਃ ਸਮ੍ਰੁਦ੍ਧਸ੍ਯ, ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਸਾਮਸ੍ਤ੍ਯੇਨ ਸ੍ਵਪਰਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨਕ੍ਸ਼ਮਮਨਸ਼੍ਵਰਂ ਲੋਕੋਤ੍ਤਰਜ੍ਞਾਨਂ ਜਾਤਸ੍ਯ, ਅਕ੍ਰਮਸਮਾਕ੍ਰਾਨ੍ਤਸਮਸ੍ਤਦ੍ਰਵ੍ਯਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਕਾਲਭਾਵਤਯਾ ਨ ਕਿਂਚਨਾਪਿ ਪਰੋਕ੍ਸ਼ਮੇਵ ਸ੍ਯਾਤ੍ ..੨੨.. ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ਂ ਭਵਤੀਤ੍ਯਨ੍ਵਯਰੂਪੇਣ ਪੂਰ੍ਵਸੂਤ੍ਰੇ ਭਣਿਤਮਿਦਾਨੀਂ ਤੁ ਪਰੋਕ੍ਸ਼ਂ ਕਿਮਪਿ ਨਾਸ੍ਤੀਤਿ ਤਮੇਵਾਰ੍ਥਂ ਵ੍ਯਤਿਰੇਕੇਣ ਦ੍ਰੁਢਯਤਿ — ਣਤ੍ਥਿ ਪਰੋਕ੍ਖਂ ਕਿਂਚਿ ਵਿ ਅਸ੍ਯ ਭਗਵਤਃ ਪਰੋਕ੍ਸ਼ਂ ਕਿਮਪਿ ਨਾਸ੍ਤਿ . ਕਿਂਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਸ੍ਯ . ਸਮਂਤ ਸਵ੍ਵਕ੍ਖਗੁਣਸਮਿਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਮਨ੍ਤਤਃ ਸਰ੍ਵਾਤ੍ਮਪ੍ਰਦੇਸ਼ੈਃ ਸਾਮਸ੍ਤ੍ਯੇਨ ਵਾ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਰਸਗਨ੍ਧਵਰ੍ਣਸ਼ਬ੍ਦਪਰਿਚ੍ਛਿਤ੍ਤਿਰੂਪ- ਸਰ੍ਵੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਗੁਣਸਮ੍ਰੁਦ੍ਧਸ੍ਯ . ਤਰ੍ਹਿ ਕਿਮਕ੍ਸ਼ਸਹਿਤਸ੍ਯ . ਨੈਵਮ੍ . ਅਕ੍ਖਾਤੀਦਸ੍ਸ ਅਕ੍ਸ਼ਾਤੀਤਸ੍ਯੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਵ੍ਯਾਪਾਰਰਹਿਤਸ੍ਯ, ਅਥਵਾ ਦ੍ਵਿਤੀਯਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਮ੍ — ਅਕ੍ਸ਼੍ਣੋਤਿ ਜ੍ਞਾਨੇਨ ਵ੍ਯਾਪ੍ਨੋਤੀਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ ਆਤ੍ਮਾ ਤਦ੍ਗੁਣਸਮ੍ਰੁਦ੍ਧਸ੍ਯ . ਸਦਾ ਸਰ੍ਵਦਾ ਸਰ੍ਵਕਾਲਮ੍ . ਪੁਨਰਪਿ ਕਿਂਰੂਪਸ੍ਯ . ਸਯਮੇਵ ਹਿ ਣਾਣਜਾਦਸ੍ਸ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਹਿ ਸ੍ਫੁ ਟਂ ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਰੂਪੇਣ ਜਾਤਸ੍ਯ ਪਰਿਣਤਸ੍ਯੇਤਿ . ਤਦ੍ਯਥਾ – ਅਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸ੍ਵਭਾਵਪਰਮਾਤ੍ਮਨੋ ਵਿਪਰੀਤਾਨਿ ਕ੍ਰਮਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਹੇਤੁਭੂਤਾਨੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਣ੍ਯਤਿਕ੍ਰਾਨ੍ਤਸ੍ਯ ਜਗਤ੍ਤ੍ਰਯਕਾਲਤ੍ਰਯਵਰ੍ਤਿਸਮਸ੍ਤਪਦਾਰ੍ਥਯੁਗਪਤ੍ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ਪ੍ਰਤੀਤਿਸਮਰ੍ਥਮਵਿਨਸ਼੍ਵਰਮਖਣ੍ਡੈਕਪ੍ਰਤਿਭਾਸਮਯਂ ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਂ ਪਰਿਣਤਸ੍ਯਾਸ੍ਯ ਭਗਵਤਃ ਪਰੋਕ੍ਸ਼ਂ ਕਿਮਪਿ ਨਾਸ੍ਤੀਤਿ ਭਾਵਾਰ੍ਥਃ ..੨੨.. ਏਵਂ ਕੇਵਲਿਨਾਂ ਸਮਸ੍ਤਂ ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ਂ ਭਵਤੀਤਿ ਕਥਨਰੂਪੇਣ ਪ੍ਰਥਮਸ੍ਥਲੇ ਗਾਥਾਦ੍ਵਯਂ ਗਤਮ੍ . ਅਥਾਤ੍ਮਾ ਜ੍ਞਾਨਪ੍ਰਮਾਣੋ ਭਵਤੀਤਿ ਜ੍ਞਾਨਂ ਚ

ਟੀਕਾ : — ਸਮਸ੍ਤ ਆਵਰਣਕੇ ਕ੍ਸ਼ਯਕੇ ਕ੍ਸ਼ਣ ਹੀ ਜੋ (ਭਗਵਾਨ) ਸਾਂਸਾਰਿਕ ਜ੍ਞਾਨਕੋ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਕਰਨੇਕੇ ਬਲਕੋ ਕਾਰ੍ਯਰੂਪ ਦੇਨੇਮੇਂ ਹੇਤੁਭੂਤ ਐਸੀ ਅਪਨੇ ਅਪਨੇ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ੍ ਵਿਸ਼ਯੋਂਕੋ ਗ੍ਰਹਣ ਕਰਨੇਵਾਲੀ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋਂਸੇ ਅਤੀਤ ਹੁਏ ਹੈਂ, ਜੋ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼, ਰਸ, ਗਂਧ, ਵਰ੍ਣ ਔਰ ਸ਼ਬ੍ਦਕੇ ਜ੍ਞਾਨਰੂਪ ਸਰ੍ਵ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯ – ਗੁਣੋਂਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਸਰ੍ਵ ਓਰਸੇ ਸਮਰਸਰੂਪਸੇ ਸਮ੍ਰੁਦ੍ਧ ਹੈਂ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਜੋ ਭਗਵਾਨ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼, ਰਸ, ਗਂਧ, ਵਰ੍ਣ ਤਥਾ ਸ਼ਬ੍ਦਕੋ ਸਰ੍ਵ ਆਤ੍ਮਪ੍ਰਦੇਸ਼ੋਂਸੇ ਸਮਾਨਰੂਪਸੇ ਜਾਨਤੇ ਹੈਂ) ਔਰ ਜੋ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਸਮਸ੍ਤਰੂਪਸੇ ਸ੍ਵਪਰਕਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਕਰਨੇਮੇਂ ਸਮਰ੍ਥ ਅਵਿਨਾਸ਼ੀ ਲੋਕੋਤ੍ਤਰ ਜ੍ਞਾਨਰੂਪ ਹੁਏ ਹੈਂ, ਐਸੇ ਇਨ (ਕੇਵਲੀ) ਭਗਵਾਨਕੋ ਸਮਸ੍ਤ ਦ੍ਰਵ੍ਯ- ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ -ਕਾਲ -ਭਾਵਕਾ ਅਕ੍ਰਮਿਕ ਗ੍ਰਹਣ ਹੋਨੇਸੇ ਕੁਛ ਭੀ ਪਰੋਕ੍ਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੈ .

ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਕਾ ਗੁਣ ਤੋ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਾਦਿਕ ਏਕ -ਏਕ ਗੁਣਕੋ ਹੀ ਜਾਨਨਾ ਹੈ ਜੈਸੇ ਚਕ੍ਸ਼ੁਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਕਾ ਗੁਣ ਰੂਪਕੋ ਹੀ ਜਾਨਨਾ ਹੈ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਰੂਪਕੋ ਹੀ ਜਾਨਨੇਮੇਂ ਨਿਮਿਤ੍ਤ ਹੋਨਾ ਹੈ . ਔਰ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਜ੍ਞਾਨ ਕ੍ਰਮਿਕ ਹੈ . ਕੇਵਲੀਭਗਵਾਨ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋਂਕੇ ਨਿਮਿਤ੍ਤਕੇ ਬਿਨਾ ਸਮਸ੍ਤ ਆਤ੍ਮਪ੍ਰਦੇਸ਼ੋਂਸੇ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਾਦਿ ਸਰ੍ਵ ਵਿਸ਼ਯੋਂਕੋ ਜਾਨਤੇ ਹੈਂ, ਔਰ ਜੋ ਸਮਸ੍ਤਰੂਪਸੇ ਸ੍ਵ -ਪਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ ਹੈ ਐਸੇ ਲੋਕੋਤ੍ਤਰ ਜ੍ਞਾਨਰੂਪ ( – ਲੌਕਿਕਜ੍ਞਾਨਸੇ ਭਿਨ੍ਨ ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਰੂਪ) ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੁਆ ਕਰਤੇ ਹੈਂ; ਇਸਲਿਯੇ ਸਮਸ੍ਤ ਦ੍ਰਵ੍ਯ -ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ -ਕਾਲ ਔਰ ਭਾਵਕੋ ਅਵਗ੍ਰਹਾਦਿ ਕ੍ਰਮ ਰਹਿਤ ਜਾਨਤੇ ਹੈਂ ਇਸਲਿਯੇ ਕੇਵਲੀ ਭਗਵਾਨਕੇ ਕੁਛ ਭੀ ਪਰੋਕ੍ਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੈ ..੨੨..