ਆਤ੍ਮਾ ਹਿ ‘ਸਮਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯਮ੍’ ਇਤਿ ਵਚਨਾਤ੍ ਜ੍ਞਾਨੇਨ ਸਹ ਹੀਨਾਧਿਕਤ੍ਵਰਹਿਤਤ੍ਵੇਨ ਪਰਿਣਤਤ੍ਵਾਤ੍ਤਤ੍ਪਰਿਮਾਣਃ, ਜ੍ਞਾਨਂ ਤੁ ਜ੍ਞੇਯਨਿਸ਼੍ਠਤ੍ਵਾਦ੍ਦਾਹ੍ਯਨਿਸ਼੍ਠਦਹਨਵਤ੍ਤਤ੍ਪਰਿਮਾਣਂ; ਜ੍ਞੇਯਂ ਤੁ ਲੋਕਾਲੋਕਵਿਭਾਗਵਿਭਕ੍ਤਾਨਨ੍ਤਪਰ੍ਯਾਯਮਾਲਿਕਾਲੀਢਸ੍ਵਰੂਪਸੂਚਿਤਾ ਵਿਚ੍ਛੇਦੋਤ੍ਪਾਦਧ੍ਰੌਵ੍ਯਾ ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯੀ ਵ੍ਯਵਹਾਰੇਣ ਸਰ੍ਵਗਤਮਿਤ੍ਯੁਪਦਿਸ਼ਤਿ — ਆਦਾ ਣਾਣਪਮਾਣਂ ਜ੍ਞਾਨੇਨ ਸਹ ਹੀਨਾਧਿਕਤ੍ਵਾਭਾਵਾਦਾਤ੍ਮਾ ਜ੍ਞਾਨਪ੍ਰਮਾਣੋ ਭਵਤਿ . ਤਥਾਹਿ — ‘ਸਮਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਭਵਤਿ’ ਇਤਿ ਵਚਨਾਦ੍ਵਰ੍ਤਮਾਨਮਨੁਸ਼੍ਯਭਵੇ ਵਰ੍ਤਮਾਨਮਨੁਸ਼੍ਯ- ਪਰ੍ਯਾਯਪ੍ਰਮਾਣਃ, ਤਥੈਵ ਮਨੁਸ਼੍ਯਪਰ੍ਯਾਯਪ੍ਰਦੇਸ਼ਵਰ੍ਤਿਜ੍ਞਾਨਗੁਣਪ੍ਰਮਾਣਸ਼੍ਚ ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ੇਣ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਯਤੇ ਯਥਾਯਮਾਤ੍ਮਾ, ਤਥਾ ਨਿਸ਼੍ਚਯਤਃ ਸਰ੍ਵਦੈਵਾਵ੍ਯਾਬਾਧਾਕ੍ਸ਼ਯਸੁਖਾਦ੍ਯਨਨ੍ਤਗੁਣਾਧਾਰਭੂਤੋ ਯੋਸੌ ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਗੁਣਸ੍ਤਤ੍ਪ੍ਰਮਾਣੋਯਮਾਤ੍ਮਾ . ਣਾਣਂ ਣੇਯਪ੍ਪਮਾਣਮੁਦ੍ਦਿਟ੍ਠਂ ਦਾਹ੍ਯਨਿਸ਼੍ਠਦਹਨਵਤ੍ ਜ੍ਞਾਨਂ ਜ੍ਞੇਯਪ੍ਰਮਾਣਮੁਦ੍ਦਿਸ਼੍ਟਂ ਕਥਿਤਮ੍ . ਣੇਯਂ ਲੋਯਾਲੋਯਂ ਜ੍ਞੇਯਂ ਲੋਕਾ- ਅਬ, ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਜ੍ਞਾਨਪ੍ਰਮਾਣਪਨਾ ਔਰ ਜ੍ਞਾਨਕਾ ਸਰ੍ਵਗਤਪਨਾ ਉਦ੍ਯੋਤ ਕਰਤੇ ਹੈਂ : —
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਆਤ੍ਮਾ ] ਆਤ੍ਮਾ [ਜ੍ਞਾਨਪ੍ਰਮਾਣਂ ] ਜ੍ਞਾਨ ਪ੍ਰਮਾਣ ਹੈ; [ਜ੍ਞਾਨਂ ] ਜ੍ਞਾਨ [ਜ੍ਞੇਯਪ੍ਰਮਾਣਂ ] ਜ੍ਞੇਯ ਪ੍ਰਮਾਣ [ਉਦ੍ਦਿਸ਼੍ਟਂ ] ਕਹਾ ਗਯਾ ਹੈ . [ਜ੍ਞੇਯਂ ਲੋਕਾਲੋਕਂ ] ਜ੍ਞੇਯ ਲੋਕਾਲੋਕ ਹੈ [ਤਸ੍ਮਾਤ੍ ] ਇਸਲਿਯੇ [ਜ੍ਞਾਨਂ ਤੁ ] ਜ੍ਞਾਨ [ਸਰ੍ਵਗਤਂ ] ਸਰ੍ਵਗਤ – ਸਰ੍ਵ ਵ੍ਯਾਪਕ ਹੈ ..੨੩..
ਟੀਕਾ : — ‘ਸਮਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ (ਗੁਣ -ਪਰ੍ਯਾਯੇਂ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਯੁਗਪਦ੍ ਸਰ੍ਵਗੁਣ ਔਰ ਪਰ੍ਯਾਯੇਂ ਹੀ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਹੈ)’ ਇਸ ਵਚਨਕੇ ਅਨੁਸਾਰ ਆਤ੍ਮਾ ਜ੍ਞਾਨਸੇ ਹੀਨਾਧਿਕਤਾਰਹਿਤਰੂਪਸੇ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ਜ੍ਞਾਨਪ੍ਰਮਾਣ ਹੈ, ਔਰ ਜ੍ਞਾਨ ੧ਜ੍ਞੇਯਨਿਸ਼੍ਠ ਹੋਨੇਸੇ, ਦਾਹ੍ਯਨਿਸ਼੍ਠ ੨ ਦਹਨਕੀ ਭਾਁਤਿ, ਜ੍ਞੇਯ ਪ੍ਰਮਾਣ ਹੈ . ਜ੍ਞੇਯ ਤੋ ਲੋਕ ਔਰ ਅਲੋਕਕੇ ਵਿਭਾਗਸੇ ੩ਵਿਭਕ੍ਤ, ੪ਅਨਨ੍ਤ ਪਰ੍ਯਾਯਮਾਲਾਸੇ ਆਲਿਂਗਿਤ ਸ੍ਵਰੂਪਸੇ ਸੂਚਿਤ ( – ਪ੍ਰਗਟ, ਜ੍ਞਾਨ), ਨਾਸ਼ਵਾਨ ਦਿਖਾਈ ਦੇਤਾ ਹੁਆ ਭੀ ਧ੍ਰੁਵ ਐਸਾ ਸ਼ਟ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ -ਸਮੂਹ, ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸਬ ਕੁਛ ਹੈ .
ਜੀਵਦ੍ਰਵ੍ਯ ਜ੍ਞਾਨਪ੍ਰਮਾਣ ਭਾਖ੍ਯੁਂ, ਜ੍ਞਾਨ ਜ੍ਞੇਯਪ੍ਰਮਾਣ ਛੇ; ਨੇ ਜ੍ਞੇਯ ਲੋਕਾਲੋਕ, ਤੇਥੀ ਸਰ੍ਵਗਤ ਏ ਜ੍ਞਾਨ ਛੇ.੨੩.
੪੦ਪ੍ਰਵਚਨਸਾਰ[ ਭਗਵਾਨਸ਼੍ਰੀਕੁਂਦਕੁਂਦ-
੧. ਜ੍ਞੇਯਨਿਸ਼੍ਠ = ਜ੍ਞੇਯੋਂਕਾ ਅਵਲਮ੍ਬਨ ਕਰਨੇਵਾਲਾ; ਜ੍ਞੇਯੋਮੇਂ ਤਤ੍ਪਰ . ੨. ਦਹਨ = ਜਲਾਨਾ; ਅਗ੍ਨਿ .
੩. ਵਿਭਕ੍ਤ = ਵਿਭਾਗਵਾਲਾ . (ਸ਼ਟ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਕੇ ਸਮੂਹਮੇਂ ਲੋਕ -ਅਲੋਕਰੂਪ ਦੋ ਵਿਭਾਗ ਹੈਂ) .
੪. ਅਨਨ੍ਤ ਪਰ੍ਯਾਯੇਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੋ ਆਲਿਂਗਿਤ ਕਰਤੀ ਹੈ (ਦ੍ਰਵ੍ਯਮੇਂ ਹੋਤੀ ਹੈਂ) ਐਸੇ ਸ੍ਵਰੂਪਵਾਲਾ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਜ੍ਞਾਤ ਹੋਤਾ ਹੈ .