ਯਥਾ ਹਿ ਚਕ੍ਸ਼ੂ ਰੂਪਿਦ੍ਰਵ੍ਯਾਣਿ ਸ੍ਵਪ੍ਰਦੇਸ਼ੈਰਸਂਸ੍ਪ੍ਰੁਸ਼ਦਪ੍ਰਵਿਸ਼੍ਟਂ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦ੍ਯਮਾਕਾਰਮਾਤ੍ਮਸਾਤ੍ਕੁਰ੍ਵਨ੍ਨ ਚਾਪ੍ਰਵਿਸ਼੍ਟਂ ਜਾਨਾਤਿ ਪਸ਼੍ਯਤਿ ਚ, ਏਵਮਾਤ੍ਮਾਪ੍ਯਕ੍ਸ਼ਾਤੀਤਤ੍ਵਾਤ੍ਪ੍ਰਾਪ੍ਯਕਾਰਿਤਾਵਿਚਾਰਗੋਚਰਦੂਰਤਾਮਵਾਪ੍ਤੋ ਜ੍ਞੇਯਤਾਮਾਪਨ੍ਨਾਨਿ ਸਮਸ੍ਤਵਸ੍ਤੂਨਿ ਸ੍ਵਪ੍ਰਦੇਸ਼ੈਰਸਂਸ੍ਪ੍ਰੁਸ਼ਨ੍ਨ ਪ੍ਰਵਿਸ਼੍ਟਃ ਸ਼ਕ੍ਤਿਵੈਚਿਤ੍ਰ੍ਯਵਸ਼ਤੋ ਵਸ੍ਤੁਵਰ੍ਤਿਨਃ ਸਮਸ੍ਤਜ੍ਞੇਯਾਕਾਰਾਨੁਨ੍ਮੂਲ੍ਯ ਇਵ ਕ ਵਲਯਨ੍ਨ ਚਾਪ੍ਰਵਿਸ਼੍ਟੋ ਜਾਨਾਤਿ ਪਸ਼੍ਯਤਿ ਚ . ਏਵਮਸ੍ਯ ਵਿਚਿਤ੍ਰਸ਼ਕ੍ਤਿ ਯੋਗਿਨੋ ਜ੍ਞਾਨਿਨੋਰ੍ਥੇਸ਼੍ਵਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਇਵ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ੋਪਿ ਸਿਦ੍ਧਿਮਵਤਰਤਿ ..੨੯.. ਜਗਦਸ਼ੇਸ਼ਮਿਤਿ . ਤਥਾ ਹਿ ---ਯਥਾ ਲੋਚਨਂ ਕਰ੍ਤ੍ਰੁ ਰੂਪਿਦ੍ਰਵ੍ਯਾਣਿ ਯਦ੍ਯਪਿ ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨ ਨ ਸ੍ਪ੍ਰੁਸ਼ਤਿ ਤਥਾਪਿ ਵ੍ਯਵਹਾਰੇਣ ਸ੍ਪ੍ਰੁਸ਼ਤੀਤਿ ਪ੍ਰਤਿਭਾਤਿ ਲੋਕੇ . ਤਥਾਯਮਾਤ੍ਮਾ ਮਿਥ੍ਯਾਤ੍ਵਰਾਗਾਦ੍ਯਾਸ੍ਰਵਾਣਾਮਾਤ੍ਮਨਸ਼੍ਚ ਸਂਬਨ੍ਧਿ ਯਤ੍ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਾਤ੍ਪੂਰ੍ਵਂ ਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਭੇਦਜ੍ਞਾਨਂ ਤੇਨੋਤ੍ਪਨ੍ਨਂ ਯਤ੍ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਦਰ੍ਸ਼ਨਦ੍ਵਯਂ ਤੇਨ ਜਗਤ੍ਤ੍ਰਯਕਾਲਤ੍ਰਯਵਰ੍ਤਿਪਦਾਰ੍ਥਾਨ੍ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨਾਸ੍ਪ੍ਰੁਸ਼ਨ੍ਨਪਿ ਵ੍ਯਵਹਾਰੇਣ ਸ੍ਪ੍ਰੁਸ਼ਤਿ, ਤਥਾ ਸ੍ਪ੍ਰੁਸ਼ਨ੍ਨਿਵ ਜ੍ਞਾਨੇਨ ਜਾਨਾਤਿ ਦਰ੍ਸ਼ਨੇਨ ਪਸ਼੍ਯਤਿ ਚ . ਕਥਂਭੂਤਸ੍ਸਨ੍ . ਅਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸੁਖਾਸ੍ਵਾਦਪਰਿਣਤਃ ਸਨ੍ਨਕ੍ਸ਼ਾਤੀਤ ਇਤਿ . ਤਤੋ ਜ੍ਞਾਯਤੇ ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨਾਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਇਵ ਵ੍ਯਵਹਾਰੇਣ ਜ੍ਞੇਯਪਦਾਰ੍ਥੇਸ਼ੁ
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਚਕ੍ਸ਼ੁਃ ਰੂਪਂ ਇਵ ] ਜੈਸੇ ਚਕ੍ਸ਼ੁ ਰੂਪਕੋ (ਜ੍ਞੇਯੋਂਮੇਂ ਅਪ੍ਰਵਿਸ਼੍ਟ ਰਹਕਰ ਤਥਾ ਅਪ੍ਰਵਿਸ਼੍ਟ ਨ ਰਹਕਰ ਜਾਨਤੀ -ਦੇਖਤੀ ਹੈ) ਉਸੀਪ੍ਰਕਾਰ [ਜ੍ਞਾਨੀ ] ਆਤ੍ਮਾ [ਅਕ੍ਸ਼ਾਤੀਤਃ ] ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਤੀਤ ਹੋਤਾ ਹੁਆ [ਅਸ਼ੇਸ਼ਂ ਜਗਤ੍ ] ਅਸ਼ੇਸ਼ ਜਗਤਕੋ (-ਸਮਸ੍ਤ ਲੋਕਾਲੋਕਕੋ) [ਜ੍ਞੇਯੇਸ਼ੁ ] ਜ੍ਞੇਯੋਮਾਂ [ਨ ਪ੍ਰਵਿਸ਼੍ਟਃ ] ਅਪ੍ਰਵਿਸ਼੍ਟ ਰਹਕਰ [ਨ ਅਵਿਸ਼੍ਟਃ ] ਤਥਾ ਅਪ੍ਰਵਿਸ਼੍ਟ ਨ ਰਹਕਰ [ਨਿਯਤਂ ] ਨਿਰਨ੍ਤਰ [ਜਾਨਾਤਿ ਪਸ਼੍ਯਤਿ ] ਜਾਨਤਾ -ਦੇਖਤਾ ਹੈ ..੨੯..
ਟੀਕਾ : — ਜਿਸਪ੍ਰਕਾਰ ਚਕ੍ਸ਼ੁ ਰੂਪੀ ਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਕੋ ਸ੍ਵਪ੍ਰਦੇਸ਼ੋਂਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਅਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ ਕਰਤਾ ਹੁਆ ਅਪ੍ਰਵਿਸ਼੍ਟ ਰਹਕਰ (ਜਾਨਤਾ -ਦੇਖਤਾ ਹੈ) ਤਥਾ ਜ੍ਞੇਯ ਆਕਾਰੋਂਕੋ ਆਤ੍ਮਸਾਤ੍ (-ਨਿਜਰੂਪ) ਕਰਤਾ ਹੁਆ ਅਪ੍ਰਵਿਸ਼੍ਟ ਨ ਰਹਕਰ ਜਾਨਤਾ -ਦੇਖਤਾ ਹੈ; ਇਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਆਤ੍ਮਾ ਭੀ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਤੀਤਤਾਕੇ ਕਾਰਣ ਕਰਤਾ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਅਪ੍ਰਵਿਸ਼੍ਟ ਰਹਕਰ (ਜਾਨਤਾ -ਦੇਖਤਾ ਹੈ) ਤਥਾ ਸ਼ਕ੍ਤਿ ਵੈਚਿਤ੍ਰ੍ਯਕੇ ਕਾਰਣ ਵਸ੍ਤੁਮੇਂ ਵਰ੍ਤਤੇ ਸਮਸ੍ਤ ਜ੍ਞੇਯਾਕਾਰੋਂਕੋ ਮਾਨੋਂ ਮੂਲਮੇਂਸੇ ਉਖਾੜਕਰ ਗ੍ਰਾਸ ਕਰ ਲੇਨੇਸੇ ਅਪ੍ਰਵਿਸ਼੍ਟ ਨ ਰਹਕਰ ਜਾਨਤਾ- ਦੇਖਤਾ ਹੈ . ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਇਸ ਵਿਚਿਤ੍ਰ ਸ਼ਕ੍ਤਿਵਾਲੇ ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਮੇਂ ਅਪ੍ਰਵੇਸ਼ਕੀ ਭਾਁਤਿ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਭੀ ਸਿਦ੍ਧ ਹੋਤਾ ਹੈ .
ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਯਦ੍ਯਪਿ ਆਁਖ ਅਪਨੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ੋਂਸੇ ਰੂਪੀ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੋ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ ਨਹੀਂ ਕਰਤੀ ਇਸਲਿਯੇ ਵਹ ਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ ਜ੍ਞੇਯੋਂਮੇਂ ਅਪ੍ਰਵਿਸ਼੍ਟ ਹੈ ਤਥਾਪਿ ਵਹ ਰੂਪੀ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੋ ਜਾਨਤੀ -ਦੇਖਤੀ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਵ੍ਯਵਹਾਰਸੇ
ਆਤ੍ਮਾਮੇਂ ਪ੍ਰਾਪ੍ਯਕਾਰਿਤਾਕੇ ਵਿਚਾਰਕਾ ਭੀ ਅਵਕਾਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੈ) . પ્ર. ૭
੧ਪ੍ਰਾਪ੍ਯਕਾਰਿਤਾਕੀ ਵਿਚਾਰਗੋਚਰਤਾਸੇ ਦੂਰ ਹੋਤਾ ਹੁਆ ਜ੍ਞੇਯਭੂਤ ਸਮਸ੍ਤ ਵਸ੍ਤੁਓਂਕੋ ਸ੍ਵਪ੍ਰਦੇਸ਼ੋਂਸੇ ਅਸ੍ਪਰ੍ਸ਼
੧. ਪ੍ਰਾਪ੍ਯਕਾਰਿਤਾ = ਜ੍ਞੇਯ ਵਿਸ਼ਯੋਂਕੋ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ ਕਰਕੇ ਹੀ ਕਾਰ੍ਯ ਕਰ ਸਕਨਾ — ਜਾਨ ਸਕਨਾ . (ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਤੀਤ ਹੁਏ