ਤਜ੍ਜ੍ਞਪ੍ਤਿਰ੍ਹਿ ਜ੍ਞਾਨਮ੍ . ਸ਼੍ਰੁਤਂ ਤੁ ਤਤ੍ਕਾਰਣਤ੍ਵਾਤ੍ ਜ੍ਞਾਨਤ੍ਵੇਨੋਪਚਰ੍ਯਤ ਏਵ . ਏਵਂ ਸਤਿ ਸੂਤ੍ਰਸ੍ਯ ਜ੍ਞਪ੍ਤਿਃ ਸ਼੍ਰੁਤਜ੍ਞਾਨਮਿਤ੍ਯਾਯਾਤਿ . ਅਥ ਸੂਤ੍ਰਮੁਪਾਧਿਤ੍ਵਾਨ੍ਨਾਦ੍ਰਿਯਤੇ ਜ੍ਞਪ੍ਤਿਰੇਵਾਵਸ਼ਿਸ਼੍ਯਤੇ . ਸਾ ਚ ਕੇਵਲਿਨਃ ਸ਼੍ਰੁਤਕੇਵਲਿਨਸ਼੍ਚਾਤ੍ਮਸਂਚੇਤਨੇ ਤੁਲ੍ਯੈਵ ਇਤਿ ਨਾਸ੍ਤਿ ਜ੍ਞਾਨਸ੍ਯ ਸ਼੍ਰੁਤੋਪਾਧਿਭੇਦਃ .. ੩੪ .. ਪ੍ਰਦੀਪਸ੍ਥਾਨੀਯੇਨ ਰਾਗਾਦਿਵਿਕਲ੍ਪਰਹਿਤਪਰਮਸਮਾਧਿਨਾ ਨਿਜਾਤ੍ਮਾਨਂ ਪਸ਼੍ਯਤੀਤਿ . ਅਯਮਤ੍ਰਾਭਿਪ੍ਰਾਯਃ ---ਆਤ੍ਮਾ ਪਰੋਕ੍ਸ਼ਃ, ਕਥਂ ਧ੍ਯਾਨਂ ਕ੍ਰਿਯਤੇ ਇਤਿ ਸਨ੍ਦੇਹਂ ਕ੍ਰੁਤ੍ਵਾ ਪਰਮਾਤ੍ਮਭਾਵਨਾ ਨ ਤ੍ਯਾਜ੍ਯੇਤਿ ..੩੩.. ਅਥ ਸ਼ਬ੍ਦਰੂਪਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸ਼੍ਰੁਤਂ ਵ੍ਯਵਹਾਰੇਣ ਜ੍ਞਾਨਂ ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨਾਰ੍ਥਪਰਿਚ੍ਛਿਤ੍ਤਿਰੂਪਂ ਭਾਵਸ਼੍ਰੁਤਮੇਵ ਜ੍ਞਾਨਮਿਤਿ ਕਥਯਤਿ . ਅਥਵਾਤ੍ਮਭਾਵਨਾਰਤੋ ਨਿਸ਼੍ਚਯਸ਼੍ਰੁਤਕੇਵਲੀ ਭਵਤੀਤਿ ਪੂਰ੍ਵਸੂਤ੍ਰੇ ਭਣਿਤਮ੍ . ਅਯਂ ਤੁ ਵ੍ਯਵਹਾਰਸ਼੍ਰੁਤਕੇਵਲੀਤਿ ਕਥ੍ਯਤੇ ---ਸੁਤ੍ਤਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸ਼੍ਰੁਤਮ੍ . ਕਥਮ੍ਭੂਤਮ੍ . ਜਿਣੋਵਦਿਟ੍ਠਂ ਜਿਨੋਪਦਿਸ਼੍ਟਮ੍ . ਕੈਃ ਕ੍ਰੁਤ੍ਵਾ . ਪੋਗ੍ਗਲਦਵ੍ਵਪ੍ਪਗੇਹਿਂ ਵਯਣੇਹਿਂ ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਾਤ੍ਮਕੈਰ੍ਦਿਵ੍ਯਧ੍ਵਨਿਵਚਨੈਃ . ਤਂ ਜਾਣਣਾ ਹਿ ਣਾਣਂ ਤੇਨ ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤ ਸ਼ਬ੍ਦਸ਼੍ਰੁਤਾਧਾਰੇਣ ਜ੍ਞਪ੍ਤਿਰਰ੍ਥਪਰਿ- ਚ੍ਛਿਤ੍ਤਿਰ੍ਜ੍ਞਾਨਂ ਭਣ੍ਯਤੇ ਹਿ ਸ੍ਫੁ ਟਮ੍ . ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਯ ਜਾਣਣਾ ਭਣਿਯਾ ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤਦ੍ਰਵ੍ਯਸ਼੍ਰੁਤਸ੍ਯਾਪਿ ਵ੍ਯਵਹਾਰੇਣ ਜ੍ਞਾਨਵ੍ਯਪਦੇਸ਼ੋ ਭਵਤਿ ਨ ਤੁ ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨੇਤਿ . ਤਥਾ ਹਿ --ਯਥਾ ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨ ਸ਼ੁਦ੍ਧਬੁਦ੍ਧੈਕਸ੍ਵਭਾਵੋ ਜੀਵਃ ਪਸ਼੍ਚਾਦ੍ਵਯਵਹਾਰੇਣ ਨਰਨਾਰਕਾਦਿਰੂਪੋਪਿ ਜੀਵੋ ਭਣ੍ਯਤੇ; ਤਥਾ ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨਾਖਣ੍ਡੈਕਪ੍ਰਤਿਭਾਸਰੂਪਂ ਸਮਸ੍ਤ- ਵਸ੍ਤੁਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕਂ ਜ੍ਞਾਨਂ ਭਣ੍ਯਤੇ, ਪਸ਼੍ਚਾਦ੍ਵਯਵਹਾਰੇਣ ਮੇਘਪਟਲਾਵ੍ਰੁਤਾਦਿਤ੍ਯਸ੍ਯਾਵਸ੍ਥਾਵਿਸ਼ੇਸ਼ਵਤ੍ਕਰ੍ਮਪਟਲਾਵ੍ਰੁਤਾ- ਖਣ੍ਡੈਕਜ੍ਞਾਨਰੂਪਜੀਵਸ੍ਯ ਮਤਿਜ੍ਞਾਨਸ਼੍ਰੁਤਜ੍ਞਾਨਾਦਿਵ੍ਯਪਦੇਸ਼ੋ ਭਵਤੀਤਿ ਭਾਵਾਰ੍ਥਃ ..੩੪.. ਅਥ ਭਿਨ੍ਨਜ੍ਞਾਨੇਨਾਤ੍ਮਾ

ਸ੍ਵਯਂ ਜਾਨਕਰ ਉਪਦਿਸ਼੍ਟ ੧ਸ੍ਯਾਤ੍ਕਾਰ ਚਿਹ੍ਨਯੁਕ੍ਤ, ਪੌਦਗਲਿਕ ਸ਼ਬ੍ਦਬ੍ਰਹ੍ਮ ਹੈ . ਉਸਕੀ ੨ਜ੍ਞਪ੍ਤਿ (-ਸ਼ਬ੍ਦਬ੍ਰਹ੍ਮਕੋ ਜਾਨਨੇਵਾਲੀ ਜ੍ਞਾਤ੍ਰੁਕ੍ਰਿਯਾ) ਸੋ ਜ੍ਞਾਨ ਹੈ; ਸ਼੍ਰੁਤ (-ਸੂਤ੍ਰ) ਤੋ ਉਸਕਾ (-ਜ੍ਞਾਨਕਾ) ਕਾਰਣ ਹੋਨੇਸੇ ਜ੍ਞਾਨਕੇ ਰੂਪਮੇਂ ਉਪਚਾਰਸੇ ਹੀ ਕਹਾ ਜਾਤਾ ਹੈ (ਜੈਸੇ ਕਿ ਅਨ੍ਨਕੋ ਪ੍ਰਾਣ ਕਹਾ ਜਾਤਾ ਹੈ) . ਐਸਾ ਹੋਨੇਸੇ ਯਹ ਫਲਿਤ ਹੁਆ ਕਿ ‘ਸੂਤ੍ਰਕੀ ਜ੍ਞਪ੍ਤਿ’ ਸੋ ਸ਼੍ਰੁਤਜ੍ਞਾਨ ਹੈ . ਅਬ ਯਦਿ ਸੂਤ੍ਰ ਤੋ ਉਪਾਧਿ ਹੋਨੇਸੇ ਉਸਕਾ ਆਦਰ ਨ ਕਿਯਾ ਜਾਯੇ ਤੋ ‘ਜ੍ਞਪ੍ਤਿ’ ਹੀ ਸ਼ੇਸ਼ ਰਹ ਜਾਤੀ ਹੈ; (‘ਸੂਤ੍ਰਕੀ ਜ੍ਞਪ੍ਤਿ’ ਕਹਨੇ ਪਰ ਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ ਜ੍ਞਪ੍ਤਿ ਕਹੀਂ ਪੌਦ੍ਗਲਿਕ ਸੂਤ੍ਰਕੀ ਨਹੀਂ, ਕਿਨ੍ਤੁ ਆਤ੍ਮਾਕੀ ਹੈ; ਸੂਤ੍ਰ ਜ੍ਞਪ੍ਤਿਕਾ ਸ੍ਵਰੂਪਭੂਤ ਨਹੀਂ, ਕਿਨ੍ਤੁ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਵਸ੍ਤੁ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਉਪਾਧਿ ਹੈ; ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਸੂਤ੍ਰ ਨ ਹੋ ਤੋ ਵਹਾਁ ਭੀ ਜ੍ਞਪ੍ਤਿ ਤੋ ਹੋਤੀ ਹੀ ਹੈ . ਇਸਲਿਯੇ ਯਦਿ ਸੂਤ੍ਰਕੋ ਨ ਗਿਨਾ ਜਾਯ ਤੋ ‘ਜ੍ਞਪ੍ਤਿ’ ਹੀ ਸ਼ੇਸ਼ ਰਹਤੀ ਹੈ .) ਔਰ ਵਹ (-ਜ੍ਞਪ੍ਤਿ) ਕੇਵਲੀ ਔਰ ਸ਼੍ਰੁਤਕੇਵਲੀਕੇ ਆਤ੍ਮਾਨੁਭਵਨਮੇਂ ਸਮਾਨ ਹੀ ਹੈ . ਇਸਲਿਯੇ ਜ੍ਞਾਨਮੇਂ ਸ਼੍ਰੁਤ- ਉਪਾਧਿਕ੍ਰੁਤ ਭੇਦ ਨਹੀਂ ਹੈ ..੩੪..

੧. ਸ੍ਯਾਤ੍ਕਾਰ = ‘ਸ੍ਯਾਤ੍’ ਸ਼ਬ੍ਦ . (ਸ੍ਯਾਤ੍ = ਕਥਂਚਿਤ੍; ਕਿਸੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ)

੨. ਜ੍ਞਪ੍ਤਿ = ਜਾਨਨਾ; ਜਾਨਨੇਕੀ ਕ੍ਰਿਯਾ; ਜਾਨਨਕ੍ਰਿਯਾ .

੫੮ਪ੍ਰਵਚਨਸਾਰ[ ਭਗਵਾਨਸ਼੍ਰੀਕੁਂਦਕੁਂਦ-