ਅਥਾਤ੍ਮਜ੍ਞਾਨਯੋਃ ਕਰ੍ਤ੍ਰੁਕਰਣਤਾਕ੍ਰੁਤਂ ਭੇਦਮਪਨੁਦਤਿ — ਜੋ ਜਾਣਦਿ ਸੋ ਣਾਣਂ ਣ ਹਵਦਿ ਣਾਣੇਣ ਜਾਣਗੋ ਆਦਾ .
ਅਪ੍ਰੁਥਗ੍ਭੂਤਕਰ੍ਤ੍ਰੁਕਰਣਤ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤਿਪਾਰਮੈਸ਼੍ਵਰ੍ਯਯੋਗਿਤ੍ਵਾਦਾਤ੍ਮਨੋ ਯ ਏਵ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਜਾਨਾਤਿ ਸ ਏਵ ਜ੍ਞਾਨਮਨ੍ਤਰ੍ਲੀਨਸਾਧਕਤਮੋਸ਼੍ਣਤ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤੇਃ ਸ੍ਵਤਂਤ੍ਰਸ੍ਯ ਜਾਤਵੇਦਸੋ ਦਹਨਕ੍ਰਿਯਾਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧੇਰੁਸ਼੍ਣ- ਜ੍ਞਾਨੀ ਨ ਭਵਤੀਤ੍ਯੁਪਦਿਸ਼ਤਿ — ਜੋ ਜਾਣਦਿ ਸੋ ਣਾਣਂ ਯਃ ਕਰ੍ਤਾ ਜਾਨਾਤਿ ਸ ਜ੍ਞਾਨਂ ਭਵਤੀਤਿ . ਤਥਾ ਹਿ — ਯਥਾ ਸਂਜ੍ਞਾਲਕ੍ਸ਼ਣਪ੍ਰਯੋਜਨਾਦਿਭੇਦੇਪਿ ਸਤਿ ਪਸ਼੍ਚਾਦਭੇਦਨਯੇਨ ਦਹਨਕ੍ਰਿਯਾਸਮਰ੍ਥੋਸ਼੍ਣਗੁਣੇਨ ਪਰਿਣਤੋ- ਗ੍ਨਿਰਪ੍ਯੁਸ਼੍ਣੋ ਭਣ੍ਯਤੇ, ਤਥਾਰ੍ਥਕ੍ਰਿਯਾਪਰਿਚ੍ਛਿਤ੍ਤਿਸਮਰ੍ਥਜ੍ਞਾਨਗੁਣੇਨ ਪਰਿਣਤ ਆਤ੍ਮਾਪਿ ਜ੍ਞਾਨਂ ਭਣ੍ਯਤੇ . ਤਥਾ ਚੋਕ੍ਤਮ੍ – ‘ਜਾਨਾਤੀਤਿ ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਮਾ’ . ਣ ਹਵਦਿ ਣਾਣੇਣ ਜਾਣਗੋ ਆਦਾ ਸਰ੍ਵਥੈਵ ਭਿਨ੍ਨਜ੍ਞਾਨੇਨਾਤ੍ਮਾ ਜ੍ਞਾਯਕੋ ਨ
ਅਬ, ਆਤ੍ਮਾ ਔਰ ਜ੍ਞਾਨਕਾ ਕਰ੍ਤ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵ -ਕਰਣਤ੍ਵਕ੍ਰੁਤ ਭੇਦ ਦੂਰ ਕਰਤੇ ਹੈਂ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਪਰਮਾਰ੍ਥਤਃ ਅਭੇਦ ਆਤ੍ਮਾਮੇਂ, ‘ਆਤ੍ਮਾ ਜ੍ਞਾਤ੍ਰੁਕ੍ਰਿਯਾਕਾ ਕਰ੍ਤਾ ਹੈ ਔਰ ਜ੍ਞਾਨ ਕਰਣ ਹੈ’ ਐਸਾ ਵ੍ਯਵਹਾਰਸੇ ਭੇਦ ਕਿਯਾ ਜਾਤਾ ਹੈ, ਤਥਾਪਿ ਆਤ੍ਮਾ ਔਰ ਜ੍ਞਾਨ ਭਿਨ੍ਨ ਨਹੀਂ ਹੈਂ ਇਸਲਿਯੇ ਅਭੇਦਨਯਸੇ ‘ਆਤ੍ਮਾ ਹੀ ਜ੍ਞਾਨ ਹੈ’ ਐਸਾ ਸਮਝਾਤੇ ਹੈਂ) : —
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਯਃ ਜਾਨਾਤਿ ] ਜੋ ਜਾਨਤਾ ਹੈ [ਸਃ ਜ੍ਞਾਨਂ ] ਸੋ ਜ੍ਞਾਨ ਹੈ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਜੋ ਜ੍ਞਾਯਕ ਹੈ ਵਹੀ ਜ੍ਞਾਨ ਹੈ), [ਜ੍ਞਾਨੇਨ ] ਜ੍ਞਾਨਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ [ਆਤ੍ਮਾ ] ਆਤ੍ਮਾ [ਜ੍ਞਾਯਕਃ ਭਵਤਿ ] ਜ੍ਞਾਯਕ ਹੈ [ਨ ] ਐਸਾ ਨਹੀਂ ਹੈ . [ਸ੍ਵਯਂ ] ਸ੍ਵਯਂ ਹੀ [ਜ੍ਞਾਨਂ ਪਰਿਣਮਤੇ ] ਜ੍ਞਾਨਰੂਪ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ [ਸਰ੍ਵੇ ਅਰ੍ਥਾਃ ] ਔਰ ਸਰ੍ਵ ਪਦਾਰ੍ਥ [ਜ੍ਞਾਨਸ੍ਥਿਤਾਃ ] ਜ੍ਞਾਨਸ੍ਥਿਤ ਹੈਂ ..੩੫..
ਟੀਕਾ : — ਆਤ੍ਮਾ ਅਪ੍ਰੁਥਗ੍ਭੂਤ ਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵ ਔਰ ਕਰਣਤ੍ਵਕੀ ਸ਼ਕ੍ਤਿਰੂਪ ੧ਪਾਰਮੈਸ਼੍ਵਰ੍ਯਵਾਨ ਹੋਨੇਸੇ ਜੋ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਜਾਨਤਾ ਹੈ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਜੋ ਜ੍ਞਾਯਕ ਹੈ) ਵਹੀ ਜ੍ਞਾਨ ਹੈ; ਜੈਸੇ – ਜਿਸਮੇਂ ੨ਸਾਧਕਤਮ ਉਸ਼੍ਣਤ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤਿ ਅਨ੍ਤਰ੍ਲੀਨ ਹੈ, ਐਸੀ ੩ਸ੍ਵਤਂਤ੍ਰ ਅਗ੍ਨਿਕੇ ੪ਦਹਨਕ੍ਰਿਯਾਕੀ ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧਿ ਹੋਨੇਸੇ ਉਸ਼੍ਣਤਾ ਕਹੀ ਜਾਤੀ ਹੈ . ਪਰਨ੍ਤੁ ਐਸਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਜੈਸੇ ਪ੍ਰੁਥਗ੍ਵਰ੍ਤੀ ਹਁਸਿਯੇਸੇ ਦੇਵਦਤ੍ਤ ਕਾਟਨੇਵਾਲਾ ਕਹਲਾਤਾ ਹੈ ਉਸੀਪ੍ਰਕਾਰ
ਜੇ ਜਾਣਤੋ ਤੇ ਜ੍ਞਾਨ, ਨਹਿ ਜੀਵ ਜ੍ਞਾਨਥੀ ਜ੍ਞਾਯਕ ਬਨੇ; ਪੋਤੇ ਪ੍ਰਣਮਤੋ ਜ੍ਞਾਨਰੂਪ, ਨੇ ਜ੍ਞਾਨਸ੍ਥਿਤ ਸੌ ਅਰ੍ਥ ਛੇ. ੩੫.
੧. ਪਾਰਮੈਸ਼੍ਵਰ੍ਯ = ਪਰਮ ਸਾਮਰ੍ਥ੍ਯ; ਪਰਮੇਸ਼੍ਵਰਤਾ . ੨.ਸਾਧਕਤਮ = ਉਤ੍ਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟ ਸਾਧਨ ਵਹ ਕਰਣ .
੩. ਜੋ ਸ੍ਵਤਂਤ੍ਰ ਰੂਪਸੇ ਕਰੇ ਵਹ ਕਰ੍ਤਾ .
੪. ਅਗ੍ਨਿ ਜਲਾਨੇਕੀ ਕ੍ਰਿਯਾ ਕਰਤੀ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਉਸੇ ਉਸ਼੍ਣਤਾ ਕਹਾ ਜਾਤਾ ਹੈ .