அதேந்த்ரியஜ்ஞாநஸ்யைவ ப்ரலீநமநுத்பந்நஂ ச ஜ்ஞாதுமஶக்யமிதி விதர்கயதி —
அத்தஂ அக்கணிவதிதஂ ஈஹாபுவ்வேஹிஂ ஜே விஜாணஂதி .
தேஸிஂ பரோக்கபூதஂ ணாதுமஸக்கஂ தி பண்ணத்தஂ ..௪௦..
அர்தமக்ஷநிபதிதமீஹாபூர்வைர்யே விஜாநந்தி .
தேஷாஂ பரோக்ஷபூதஂ ஜ்ஞாதுமஶக்யமிதி ப்ரஜ்ஞப்தம் ..௪௦..
யே கலு விஷயவிஷயிஸந்நிபாதலக்ஷணமிந்த்ரியார்தஸந்நிகர்ஷமதிகம்ய க்ரமோபஜாயமாநே-
நேஹாதிகப்ரக்ரமேண பரிச்சிந்தந்தி, தே கிலாதிவாஹிதஸ்வாஸ்தித்வகாலமநுபஸ்திதஸ்வாஸ்தித்வகாலஂ வா
ந ஜாநாதீதி விசாரயதி ---அத்தஂ கடபடாதிஜ்ஞேயபதார்தஂ . கதஂபூதஂ . அக்கணிவதிதஂ அக்ஷநிபதிதஂ இந்த்ரியப்ராப்தஂ
இந்த்ரியஸஂபத்தஂ . இத்தஂபூதமர்தஂ ஈஹாபுவ்வேஹிஂ ஜே விஜாணஂதி அவக்ரஹேஹாவாயாதிக்ரமேண யே புருஷா விஜாநந்தி ஹி
ஸ்பு டஂ . தேஸிஂ பரோக்கபூதஂ தேஷாஂ ஸம்பந்தி ஜ்ஞாநஂ பரோக்ஷபூதஂ ஸத் ணாதுமஸக்கஂ தி பண்ணத்தஂ ஸூக்ஷ்மாதிபதார்தாந்
ஜ்ஞாதுமஶக்யமிதி ப்ரஜ்ஞப்தஂ கதிதம் . கைஃ . ஜ்ஞாநிபிரிதி . தத்யதா --சக்ஷுராதீந்த்ரியஂ கடபடாதிபதார்தபார்ஶ்வே
கத்வா பஶ்சாதர்தஂ ஜாநாதீதி ஸந்நிகர்ஷலக்ஷணஂ நையாயிகமதே . அதவா ஸஂக்ஷேபேணேந்த்ரியார்தயோஃ ஸஂபந்தஃ
ஸந்நிகர்ஷஃ ஸ ஏவ ப்ரமாணம் . ஸ ச ஸந்நிகர்ஷ ஆகாஶாத்யமூர்தபதார்தேஷு தேஶாந்தரிதமேர்வாதி-
௧. பரோக்ஷ = அக்ஷஸே பர அர்தாத் அக்ஷஸே தூர ஹோவே ஐஸா; இந்த்ரிய அகோசர .
௨. ஸந்நிபாத = மிலாப; ஸஂபஂத ஹோநா வஹ .௩. ஸந்நிகர்ஷ = ஸஂபஂத, ஸமீபதா .
ஈஹாதிபூர்வக ஜாணதா ஜே அக்ஷபதித பதார்தநே,
தேநே பரோக்ஷ பதார்த ஜாணவுஂ ஶக்ய நா — ஜிநஜீ கஹே .௪௦.
௬௮ப்ரவசநஸார[ பகவாநஶ்ரீகுஂதகுஂத-
அப, இந்த்ரியஜ்ஞாநகே லியே நஷ்ட ஔர அநுத்பந்நகா ஜாநநா அஶக்ய ஹை (அர்தாத் இந்த்ரியஜ்ஞாந
ஹீ நஷ்ட ஔர அநுத்பந்ந பதார்தோஂகோ -பர்யாயோஂகோ நஹீஂ ஜாந ஸகதா) ஐஸா ந்யாயஸே நிஶ்சித கரதே ஹைஂ .
அந்வயார்த : — [யே ] ஜோ [அக்ஷநிபதிதஂ ] அக்ஷபதித அர்தாத் இந்த்ரியகோசர [அர்தஂ ]
பதார்தகோ [ஈஹாபூர்வைஃ ] ஈஹாதிக த்வாரா [விஜாநந்தி ] ஜாநதே ஹைஂ, [தேஷாஂ ] உநகே லியே [பரோக்ஷபூதஂ ]
௧பரோக்ஷபூத பதார்தகோ [ஜ்ஞாதுஂ ] ஜாநநா [அஶக்யஂ ] அஶக்ய ஹை [இதி ப்ரஜ்ஞப்தஂ ] ஐஸா ஸர்வஜ்ஞதேவநே
கஹா ஹை ..௪௦..
டீகா : — விஷய ஔர விஷயீகா ௨ஸந்நிபாத ஜிஸகா லக்ஷண (-ஸ்வரூப) ஹை, ஐஸே
இந்த்ரிய ஔர பதார்தகே ௩ஸந்நிகர்ஷகோ ப்ராப்த கரகே, ஜோ அநுக்ரமஸே உத்பந்ந ஈஹாதிககே க்ரமஸே ஜாநதே
ஹைஂ வே உஸே நஹீஂ ஜாந ஸகதே ஜிஸகா ஸ்வ -அஸ்தித்வகால பீத கயா ஹை ததா ஜிஸகா ஸ்வ-
அஸ்தித்வகால உபஸ்தித நஹீஂ ஹுஆ ஹை க்யோஂகி (-அதீத -அநாகத பதார்த ஔர இந்த்ரியகே) யதோக்த