யேஷாஂ ஜீவதவஸ்தாநி ஹதகாநீந்த்ரியாணி, ந நாம தேஷாமுபாதிப்ரத்யயஂ துஃகம், கிஂது
ஸ்வாபாவிகமேவ, விஷயேஷு ரதேரவலோகநாத் . அவலோக்யதே ஹி தேஷாஂ ஸ்தம்பேரமஸ்ய கரேணுகுட்டநீகாத்ர-
ஸ்பர்ஶ இவ, ஸப ரஸ்ய படிஶாமிஷஸ்வாத இவ, இந்திரஸ்ய ஸஂகோசஸஂமுகாரவிந்தாமோத இவ, பதஂகஸ்ய
ப்ரதீபார்சீரூப இவ, குரஂகஸ்ய ம்ருகயுகேயஸ்வர இவ, துர்நிவாரேந்த்ரியவேதநாவஶீக்ருதாநாமாஸந்நநிபாதேஷ்வபி
விஷயேஷ்வபிபாதஃ . யதி புநர்ந தேஷாஂ துஃகஂ ஸ்வாபாவிகமப்யுபகம்யேத ததோபஶாந்தஶீதஜ்வரஸ்ய
ஸஂஸ்வேதநமிவ, ப்ரஹீணதாஹஜ்வரஸ்யாரநாலபரிஷேக இவ, நிவ்ருத்தநேத்ரஸஂரம்பஸ்ய ச வடாசூர்ணாவசூர்ணநமிவ,
விநஷ்டகர்ணஶூலஸ்ய பஸ்தமூத்ரபூரணமிவ, ரூடவ்ரணஸ்யாலேபநதாநமிவ, விஷயவ்யாபாரோ ந த்ருஶ்யேத . த்ருஶ்யதே
சாஸௌ . ததஃ ஸ்வபாவபூததுஃகயோகிந ஏவ ஜீவதிந்த்ரியாஃ பரோக்ஷஜ்ஞாநிநஃ ..௬௪..
கஸ்மாதிதி சேத் . பஞ்சேந்த்ரியவிஷயேஷு ரதேரவலோகநாத் . ஜஇ தஂ ண ஸப்பாவஂ யதி தத்துஃகஂ ஸ்வபாவேந நாஸ்தி
ஹி ஸ்பு டஂ வாவாரோ ணத்தி விஸயத்தஂ தர்ஹி விஷயார்தஂ வ்யாபாரோ நாஸ்தி ந கடதே . வ்யாதிஸ்தாநாமௌஷதேஷ்விவ
௧௧௨ப்ரவசநஸார[ பகவாநஶ்ரீகுஂதகுஂத-
டீகா : — ஜிநகீ ஹத (நிக்ருஷ்ட, நிஂத்ய) இந்த்ரியா ஜீவித (-வித்யமாந) ஹைஂ, உந்ஹேஂ
உபாதிகே காரண (பாஹ்ய ஸஂயோகோஂகே காரண, ஔபாதிக) துஃக நஹீஂ ஹை கிந்து ஸ்வாபாவிக ஹீ
ஹை, க்யோஂகி உநகீ விஷயோஂமேஂ ரதி தேகீ ஜாதீ ஹை . ஜைஸே – ஹாதீ ஹதிநீரூபீ குட்டநீகே ஶரீர-
ஸ்பர்ஶகீ ஓர, மசலீ பஂஸீமேஂ பஸே ஹுஏ மாஂஸகே ஸ்வாதகீ ஓர, ப்ரமர பந்த ஹோ ஜாநேவாலே
கமலகே கஂதகீ ஓர, பதஂகா தீபககீ ஜ்யோதிகே ரூபகீ ஓர ஔர ஹிரந ஶிகாரீகே ஸஂகீதகே
ஸ்வரகீ ஓர தௌதே ஹுஏ திகாஈ தேதே ஹைஂ உஸீப்ரகார – துர்நிவார இந்த்ரியவேதநாகே வஶீபூத ஹோதே ஹுஏ
வே யத்யபி விஷயோஂகா நாஶ அதி நிகட ஹை (அர்தாத் விஷய க்ஷணிக ஹைஂ) ததாபி, விஷயோஂகீ
ஓர தௌதே திகாஈ தேதே ஹைஂ . ஔர யதி ‘உநகா துஃக ஸ்வாபாவிக ஹை’ ஐஸா ஸ்வீகார ந கியா
ஜாயே தோ ஜைஸே — ஜிஸகா ஶீதஜ்வர உபஶாஂத ஹோ கயா ஹை, வஹ பஸீநா ஆநேகே லியே உபசார
கரதா ததா ஜிஸகா தாஹஜ்வர உதர கயா ஹை வஹ காஜீஸே ஶரீரகே தாபகோ உதாரதா ததா ஜிஸகீ
ஆகோஂகா துஃக தூர ஹோ கயா ஹை வஹ வடாசூர்ண (-ஶஂக இத்யாதிகா சூர்ண) ஆஜதா ததா ஜிஸகா
கர்ணஶூல நஷ்ட ஹோ கயா ஹோ வஹ காநமேஂ பி ர பகரேகா மூத்ர டாலதா திகாஈ நஹீஂ தேதா ஔர
ஜிஸகா காவ பர ஜாதா ஹை வஹ பி ர லேப கரதா திகாஈ நஹீஂ தேதா — இஸீப்ரகார உநகே விஷய
வ்யாபார தேகநேமேஂ நஹீஂ ஆநா சாஹியே; கிந்து உநகே வஹ (விஷயப்ரவ்ருத்தி) தோ தேகீ ஜாதீ ஹை .
இஸஸே (ஸித்த ஹுஆ கி) ஜிநகே இந்த்ரியா ஜீவித ஹைஂ ஐஸே பரோக்ஷஜ்ஞாநியோஂகே துஃக ஸ்வாபாவிக
ஹீ ஹை .
பாவார்த : — பரோக்ஷஜ்ஞாநியோஂகே ஸ்வபாவஸே ஹீ துஃக ஹை, க்யோஂகி உநகே விஷயோஂமேஂ ரதி
வர்ததீ ஹை; கபீ -கபீ தோ வே, அஸஹ்ய த்ருஷ்ணாகீ தாஹஸே (-தீவ்ர இச்சாரூபீ துஃககே காரண)