ஸமுதாயாத்மநா த்ரவ்யேணாபிநிர்வ்ருத்தத்வாத் த்ரவ்யமயஃ . த்ரவ்யாணி து புநரேகாஶ்ரயவிஸ்தாரவிஶேஷாத்மகை-
ர்குணைரபிநிர்வ்ருத்தத்வாத்குணாத்மகாநி . பர்யாயாஸ்து புநராயதவிஶேஷாத்மகா உக்தலக்ஷணைர்த்ரவ்யைரபி குணைரப்ய-
பிநிர்வ்ருத்தத்வாத் த்ரவ்யாத்மகா அபி குணாத்மகா அபி . தத்ராநேகத்ரவ்யாத்மகைக்யப்ரதிபத்திநிபந்தநோ
த்ரவ்யபர்யாயஃ . ஸ த்விவிதஃ, ஸமாநஜாதீயோஸமாநஜாதீயஶ்ச . தத்ர ஸமாநஜாதீயோ நாம யதா
அநேகபுத்கலாத்மகோ த்வயணுகஸ்த்ர்யணுக இத்யாதி; அஸமாநஜாதீயோ நாம யதா ஜீவபுத்கலாத்மகோ தேவோ
ததஶ்ச ‘அத்தித்தணிச்சிதஸ்ஸ ஹி’ இத்யாத்யேகபஞ்சாஶத்காதாபர்யந்தஂ விஶேஷபேதபாவநா சேதி த்விதீயமஹாதிகாரே
ஸமுதாயபாதநிகா . அதேதாநீஂ ஸாமாந்யஜ்ஞேயவ்யாக்யாநமத்யே ப்ரதமா நமஸ்காரகாதா, த்விதீயா த்ரவ்யகுண-
பர்யாயவ்யாக்யாநகாதா, த்ருதீயா ஸ்வஸமயபரஸமயநிரூபணகாதா, சதுர்தீ த்ரவ்யஸ்ய ஸத்தாதிலக்ஷணத்ரய-
ஸூசநகாதா சேதி பீடிகாபிதாநே ப்ரதமஸ்தலே ஸ்வதந்த்ரகாதாசதுஷ்டயம் . ததநந்தரஂ ‘ஸப்பாவோ ஹி ஸஹாவோ’
இத்யாதிகாதாசதுஷ்டயபர்யந்தஂ ஸத்தாலக்ஷணவ்யாக்யாநமுக்யத்வஂ, ததநந்தரஂ ‘ண பவோ பஂகவிஹீணோ’ இத்யாதி-
காதாத்ரயபர்யந்தமுத்பாதவ்யயத்ரௌவ்யலக்ஷணகதநமுக்யதா, ததஶ்ச ‘பாடுப்பவதி ய அண்ணோ’ இத்யாதிகாதாத்வயேந
கஹாநஜைநஶாஸ்த்ரமாலா ]
ஜ்ஞேயதத்த்வ -ப்ரஜ்ஞாபந
௧௬௩
௧விஸ்தாரஸாமாந்யஸமுதாயாத்மக ஔர ௨ஆயதஸாமாந்யஸமுதாயாத்மக த்ரவ்யஸே ரசித ஹோநேஸே த்ரவ்யமய
(-த்ரவ்யஸ்வரூப) ஹை . ஔர ௩த்ரவ்ய ஏக ஜிநகா ஆஶ்ரய ஹை ஐஸே விஸ்தாரவிஶேஷஸ்வரூப குணோஂஸே ரசித
(-குணோஂஸே பநே ஹுவே) ஹோநேஸே குணாத்மக ஹை . ஔர பர்யாயேஂ — ஜோ கி ஆயத -விஶேஷஸ்வரூப ஹைஂ வே —
ஜிநகே லக்ஷண (ஊ பர) கஹே கயே ஹைஂ ஐஸே த்ரவ்யோஂஸே ததா குணோஂஸே ரசித ஹோநேஸே த்ரவ்யாத்மக பீ ஹைஂ
குணாத்மக பீ ஹைஂ . உஸமேஂ, அநேகத்ரவ்யாத்மக ஏகதாகீ ௪ப்ரதிபத்திகீ காரணபூத த்ரவ்யபர்யாய ஹை . வஹ
தோ ப்ரகார ஹை . (௧) ஸமாநஜாதீய ஔர (௨) அஸமாநஜாதீய . உஸமேஂ (௧) ஸமாநஜாதீய வஹ
ஹை — ஜைஸே கி அநேகபுத்கலாத்மக ௫த்விஅணுக, த்ரிஅணுக இத்யாதி; (௨) அஸமாநஜாதீய வஹ
௧. விஸ்தாரஸாமாந்ய ஸமுதாய = விஸ்தாரஸாமாந்யரூப ஸமுதாய . விஸ்தாரகா அர்த ஹை கி சௌாஈ . த்ரவ்யகீ
சௌாஈகீ அபேக்ஷாகே (ஏகஸாத ரஹநேவாலே ஸஹபாவீ) பேதோஂகோ (விஸ்தாரவிஶேஷோஂகோ) குண கஹா ஜாதா ஹை; ஜைஸே
ஜ்ஞாந, தர்ஶந, சாரித்ர இத்யாதி ஜீவத்ரவ்யகே விஸ்தாரவிஶேஷ அர்தாத் குண ஹைஂ . உந விஸ்தாரவிஶேஷோஂமேஂ ரஹநேவாலே
விஶேஷத்வகோ கௌண கரேஂ தோ இந ஸபமேஂ ஏக ஆத்மஸ்வரூப ஸாமாந்யத்வ பாஸித ஹோதா ஹை . யஹ விஸ்தாரஸாமாந்ய
(அதவா விஸ்தாரஸாமாந்யஸமுதாய) வஹ த்ரவ்ய ஹை .
௨. ஆயதஸாமாந்யஸமுதாய = ஆயதஸாமாந்யரூப ஸமுதாய . ஆயதகா அர்த ஹை லம்பாஈ அர்தாத்
காலாபேக்ஷிதப்ரவாஹ . த்ரவ்யகே லம்பாஈகீ அபேக்ஷாகே (ஏககே பாத ஏக ப்ரவர்தமாந, க்ரமபாவீ, காலாபேக்ஷித)
பேதோஂகோ (ஆயத விஶேஷோஂகோ) பர்யாய கஹா ஜாதா ஹை . உந க்ரமபாவீ பர்யாயோஂமேஂ ப்ரவர்தமாந விஶேஷத்வகோ கௌண
கரேஂ தோ ஏக த்ரவ்யத்வரூப ஸாமாந்யத்வ ஹீ பாஸித ஹோதா ஹை . யஹ ஆயதஸாமாந்ய (அதவா ஆயதஸாமாந்ய
ஸமுதாய) வஹ த்ரவ்ய ஹை .
௩. அநந்தகுணோஂகா ஆஶ்ரய ஏக த்ரவ்ய ஹை .
௪. ப்ரதிபத்தி = ப்ராப்தி; ஜ்ஞாந; ஸ்வீகார . ௫. த்விஅணுக = தோ அணுஓஂஸே பநா ஹுஆ ஸ்கஂத .