கிலாஶ்ரித்ய வர்திநீ நிர்குணைககுணஸமுதிதா விஶேஷணஂ விதாயிகா வ்ருத்திஸ்வரூபா ச ஸத்தா பவதி, ந கலு ததநாஶ்ரித்ய வர்தி குணவதநேககுணஸமுதிதஂ விஶேஷ்யஂ விதீயமாநஂ வ்ருத்திமத்ஸ்வரூபஂ ச த்ரவ்யஂ பவதி; யத்து கிலாநாஶ்ரித்ய வர்தி குணவதநேககுணஸமுதிதஂ விஶேஷ்யஂ விதீயமாநஂ வ்ருத்திமத்ஸ்வரூபஂ ச த்ரவ்யஂ பவதி, ந கலு ஸாஶ்ரித்ய வர்திநீ நிர்குணைககுணஸமுதிதா விஶேஷணஂ விதாயிகா வ்ருத்திஸ்வரூபா ச ஸத்தா பவதீதி தயோஸ்தத்பாவஸ்யாபாவஃ . அத ஏவ ச ஸத்தாத்ரவ்யயோஃ கதஂசிதநர்தாந்தரத்வேபி ஸஂஜ்ஞாதிரூபேண தந்மயஂ ந பவதி . கதமேகஂ தந்மயத்வஂ ஹி கிலைகத்வலக்ஷணஂ . ஸஂஜ்ஞாதிரூபேண தந்மயத்வாபாவே கதமேகத்வஂ, கிஂது நாநாத்வமேவ . யதேதஂ முக்தாத்மத்ரவ்யே ப்ரதேஶாபேதேபி ஸஂஜ்ஞாதிரூபேண நாநாத்வஂ கதிதஂ ததைவ கிஸீகே ஆஶ்ரயகே பிநா ரஹநேவாலா, குணவாலா, அநேக குணோஂஸே நிர்மித, ௫விஶேஷ்ய, ௬விதீயமாந ஔர ௭வ்ருத்திமாநஸ்வரூப ஐஸா த்ரவ்ய நஹீஂ ஹை, ததா ஜோ கிஸீகே ஆஶ்ரயகே பிநா ரஹநேவாலா, குணவாலா, அநேக குணோஂஸே நிர்மித, விஶேஷ்ய, விதீயமாந ஔர வ்ருத்திமாநஸ்வரூப ஐஸா த்ரவ்ய ஹை வஹ கிஸீகே ஆஶ்ரித ரஹநேவாலீ, நிர்குண, ஏக குணஸே நிர்மித, விஶேஷண, விதாயக ஔர வ்ருத்திஸ்வரூப ஐஸீ ஸத்தா நஹீஂ ஹை, இஸலியே உநகே தத்பாவகா அபாவ ஹை . ஐஸா ஹோநேஸே ஹீ, யத்யபி, ஸத்தா ஔர த்ரவ்யகே கதஂசித் அநர்தாந்தரத்வ (-அபிந்நபதார்தத்வ, அநந்யபதார்தத்வ) ஹை ததாபி உநகே ஸர்வதா
௨௦௬ப்ரவசநஸார[ பகவாநஶ்ரீகுஂதகுஂத-
௧நிர்குண, ஏக குணகீ பநீ ஹுஈ, ௨விஶேஷண ௩விதாயக ஔர ௪வ்ருத்திஸ்வரூப ஜோ ஸத்தா ஹை வஹ
௧. நிர்குண = குணரஹித [ஸத்தா நிர்குண ஹை, த்ரவ்ய குணவாலா ஹை . ஜைஸே ஆம வர்ண, கஂத ஸ்பர்ஶாதி குணயுக்த ஹை, கிந்து
வர்ணகுண கஹீஂ கஂத, ஸ்பர்ஶ யா அந்ய கிஸீ குணவாலா நஹீஂ ஹை, க்யோஂகி ந தோ வர்ண ஸூஂகா ஜாதா ஹை ஔர ந
ஸ்பர்ஶ கியா ஜாதா ஹை . ஔர ஜைஸே ஆத்மா ஜ்ஞாநகுணவாலா, வீர்யகுணவாலா இத்யாதி ஹை, பரந்து ஜ்ஞாநகுண கஹீஂ
வீர்யகுணவாலா யா அந்ய கிஸீ குணவாலா நஹீஂ ஹை; இஸீப்ரகார த்ரவ்ய அநந்த குணோஂவாலா ஹை, பரந்து ஸத்தா குணவாலீ
நஹீஂ ஹை . (யஹா, ஜைஸே தண்டீ தண்டவாலா ஹை உஸீப்ரகார த்ரவ்யகோ குணவாலா நஹீஂ ஸமஜநா சாஹியே; க்யோஂகி தண்டீ
ஔர தண்டமேஂ ப்ரதேஶபேத ஹை, கிந்து த்ரவ்ய ஔர குண அபிந்நப்ரதேஶீ ஹைஂ . ]
௨. விஶேஷண = விஶேஷதா; லக்ஷண; பேதக தர்ம .௩. விதாயக = விதாந கரநேவாலா; ரசயிதா .
௪. வ்ருத்தி = ஹோநா, அஸ்தித்வ, உத்பாத -வ்யய -த்ரௌவ்ய .
௫. விஶேஷ்ய = விஶேஷதாகோ தாரண கரநேவாலா பதார்த; லக்ஷ்ய; பேத்ய பதார்த — தர்மீ . [ஜைஸே மிடாஸ, ஸபே தீ,
ஸசிக்கணதா ஆதி மிஶ்ரீகே விஶேஷ குண ஹைஂ, ஔர மிஶ்ரீ இந விஶேஷ குணோஂஸே விஶேஷித ஹோதீ ஹுஈ அர்தாத் உந
விஶேஷதாஓஂஸே ஜ்ஞாத ஹோதீ ஹுஈ, உந பேதோஂஸே பேதித ஹோதீ ஹுஈ ஏக பதார்த ஹை; ஔர ஜைஸே ஜ்ஞாந, தர்ஶந, சாரித்ர,
வீர்ய இத்யாதி ஆத்மாகே விஶேஷண ஹை ஔர ஆத்மா உந விஶேஷணோஂஸே விஶேஷித ஹோதா ஹுஆ (லக்ஷித, பேதித,
பஹசாநா ஜாதா ஹுஆ) பதார்த ஹை, உஸீப்ரகார ஸத்தா விஶேஷண ஹை ஔர த்ரவ்ய விஶேஷ்ய ஹை . (யஹா யஹ நஹீஂ பூலநா
சாஹியே கி விஶேஷ்ய ஔர விஶேஷணோஂகே ப்ரதேஶபேத நஹீஂ ஹைஂ .)
௬. விதீயமாந = ரசித ஹோநேவாலா . (ஸத்தா இத்யாதி குண த்ரவ்யகே ரசயிதா ஹை ஔர த்ரவ்ய உநகே த்வாரா ரசா ஜாநேவாலா பதார்த ஹை .)
௭. வ்ருத்திமாந = வ்ருத்திவாலா, அஸ்தித்வவாலா, ஸ்திர ரஹநேவாலா . (ஸத்தா வ்ருத்திஸ்வரூப அர்தாத் அஸ்திஸ்வரூப ஹை ஔர த்ரவ்ய அஸ்தித்வ ரஹநேஸ்வரூப ஹை .)