யோ ஹி நாம ஸஂஸாரநாமாயமாத்மநஸ்ததாவிதஃ பரிணாமஃ ஸ ஏவ த்ரவ்யகர்மஶ்லேஷஹேதுஃ . அத ததாவிதபரிணாமஸ்யாபி கோ ஹேதுஃ . த்ரவ்யகர்ம ஹேதுஃ, தஸ்ய த்ரவ்யகர்மஸஂயுக்தத்வேநைவோபலம்பாத் . ஏவஂ ஸதீதரேதராஶ்ரயதோஷஃ . ந ஹி; அநாதிப்ரஸித்தத்ரவ்யகர்மாபிஸஂபத்தஸ்யாத்மநஃ ப்ராக்தநத்ரவ்யகர்மணஸ்தத்ர ஹேதுத்வேநோபாதாநாத் . ஏவஂ கார்யகாரணபூதநவபுராணத்ரவ்யகர்மத்வாதாத்மநஸ்ததாவிதபரிணாமோ காதாசதுஷ்டயேந த்விதீயஸ்தலஂ கதம் . அத ஸஂஸாரஸ்ய காரணஂ ஜ்ஞாநாவரணாதி த்ரவ்யகர்ம தஸ்ய து காரணஂ மித்யாத்வராகாதிபரிணாம இத்யாவேதயதி — ஆதா நிர்தோஷிபரமாத்மா நிஶ்சயேந ஶுத்தபுத்தைகஸ்வபாவோபி வ்யவஹாரேணாநாதிகர்மபந்தவஶாத் கம்மமலிமஸோ கர்மமலீமஸோ பவதி . ததாபவந்ஸந் கிஂ கரோதி . பரிணாமஂ
அந்வயார்த : — [கர்மமலீமஸஃ ஆத்மா ] கர்மஸே மலிந ஆத்மா [கர்மஸஂயுக்தஂ பரிணாமஂ ] கர்மஸஂயுக்த பரிணாமகோ (-த்ரவ்யகர்மகே ஸஂயோகஸே ஹோநேவாலே அஶுத்த பரிணாமகோ) [லபதே ] ப்ராப்த கரதா ஹை . [ததஃ ] உஸஸே [கர்ம ஶ்லிஷ்யதி ] கர்ம சிபக ஜாதா ஹை (-த்ரவ்யகர்மகா பஂத ஹோதா ஹை ); [தஸ்மாத் து ] இஸலியே [பரிணாமஃ கர்ம ] பரிணாம வஹ கர்ம ஹை ..௧௨௧..
டீகா : — ‘ஸஂஸார’ நாமக ஜோ யஹ ஆத்மாகா ததாவித (-உஸப்ரகாரகா) பரிணாம ஹை வஹீ த்ரவ்யகர்மகே சிபகநேகா ஹேது ஹை . அப, உஸ ப்ரகாரகே பரிணாமகா ஹேது கௌந ஹை ? (இஸகே உத்தரமேஂ கஹதே ஹைஂ கிஃ) த்ரவ்யகர்ம உஸகா ஹேது ஹை, க்யோஂகி ௧த்ரவ்யகர்மகீ ஸஂயுக்ததாஸே ஹீ வஹ தேகா ஜாதா ஹை .
(ஶஂகா : – ) ஐஸா ஹோநேஸே ௨இதரேதராஶ்ரயதோஷ ஆயகா ! (ஸமாதாந : – ) நஹீஂ ஆயகா; க்யோஂகி அநாதிஸித்த த்ரவ்யகர்மகே ஸாத ஸஂபத்த ஐஸே ஆத்மாகா ஜோ பூர்வகா ௩த்ரவ்யகர்ம ஹை உஸகா வஹா ஹேதுரூபஸே க்ரஹண (-ஸ்வீகார) கியா கயா ஹை .
பர உஸகா காரண புநஃ த்ரவ்யகர்ம கஹா ஹை, இஸலியே ஶஂகாகாரகோ ஶஂகா ஹோதீ ஹை கி இஸ பாதமேஂ இதரேதராஶ்ரய தோஷ ஆதா ஹை .
௧. த்ரவ்யகர்மகே ஸஂயோகஸே ஹீ அஶுத்த பரிணாம ஹோதே ஹைஂ, த்ரவ்யகர்மகே பிநா வே கபீ நஹீஂ ஹோதே; இஸலியே த்ரவ்யகர்ம அஶுத்த பரிணாமகா காரண ஹை .
௨. ஏக அஸித்த பாதகோ ஸித்த கரநேகே லியே தூஸரீ அஸித்த பாதகா ஆஶ்ரய லியா ஜாய, ஔர பி ர உஸ தூஸரீ பாதகோ ஸித்த கரநேகே லியே பஹலீகா ஆஶ்ரய லியா ஜாய, – ஸோ இஸ தர்க -தோஷகோ இதரேதராஶ்ரயதோஷ கஹா ஜாதா ஹை .
௩. நவீந த்ரவ்யகர்மகா காரண அஶுத்த ஆத்மபரிணாம ஹை, ஔர உஸ அஶுத்த ஆத்மபரிணாமகா காரண வஹகா வஹீ (நவீந) த்ரவ்யகர்ம நஹீஂ கிந்து பஹலேகா (புராநா) த்ரவ்யகர்ம ஹை; இஸலியே இஸமேஂ இதரேதராஶ்ரய தோஷ நஹீஂ ஆதா .