லக்ஷணக்ரியாயா ஆத்மமயத்வாப்யுபகமாத் . யா ச க்ரியா ஸா புநராத்மநா ஸ்வதந்த்ரேண ப்ராப்யத்வாத்கர்ம . ததஸ்தஸ்ய பரமார்தாதாத்மா ஆத்மபரிணாமாத்மகஸ்ய பாவகர்மண ஏவ கர்தா, ந து புத்கலபரிணாமாத்மகஸ்ய த்ரவ்யகர்மணஃ . அத த்ரவ்யகர்மணஃ கஃ கர்தேதி சேத் . புத்கலபரிணாமோ ஹி தாவத்ஸ்வயஂ புத்கல ஏவ, பரிணாமிநஃ பரிணாமஸ்வரூபகர்த்ருத்வேந பரிணாமாதநந்யத்வாத் . யஶ்ச தஸ்ய ததாவிதஃ பரிணாமஃ ஸா புத்கலமய்யேவ க்ரியா, ஸர்வ- த்ரவ்யாணாஂ பரிணாமலக்ஷணக்ரியாயா ஆத்மமயத்வாப்யுபகமாத் . யா ச க்ரியா ஸா புநஃ புத்கலேந ஸ்வதந்த்ரேண ப்ராப்யத்வாத்கர்ம . ததஸ்தஸ்ய பரமார்தாத் புத்கல ஆத்மபரிணாமாத்மகஸ்ய அதவா த்விதீயபாதநிகா – ஶுத்தபாரிணாமிகபரமபாவக்ராஹகேண ஶுத்தநயேந யதைவாகர்தா ததைவாஶுத்தநயேநாபி ஸாஂக்யேந யதுக்தஂ தந்நிஷேதார்தமாத்மநோ பந்தமோக்ஷஸித்தயர்தஂ கதஂசித்பரிணாமித்வஂ வ்யவஸ்தாபயதீதி பாதநிகாத்வயஂ மநஸி ஸஂப்ரதார்ய ஸூத்ரமிதஂ நிரூபயதி — பரிணாமோ ஸயமாதா பரிணாமஃ ஸ்வயமாத்மா, ஆத்ம- பரிணாமஸ்தாவதாத்மைவ . கஸ்மாத் . பரிணாமபரிணாமிநோஸ்தந்மயத்வாத் . ஸா புண கிரிய த்தி ஹோதி ஸா புநஃ க்ரியேதி பவதி, ஸ ச பரிணாமஃ க்ரியா பரிணதிரிதி பவதி . கதஂபூதா . ஜீவமயா ஜீவேந நிர்வ்ருத்தத்வாஜ்ஜீவமயீ . கிரியா கம்ம த்தி மதா ஜீவேந ஸ்வதந்த்ரேண ஸ்வாதீநேந ஶுத்தாஶுத்தோபாதாநகாரணபூதேந ப்ராப்யத்வாத்ஸா க்ரியா கர்மேதி மதா ஸஂமதா . கர்மஶப்தேநாத்ர யதேவ சித்ரூபஂ ஜீவாதபிந்நஂ பாவகர்மஸஂஜ்ஞஂ நிஶ்சயகர்ம ததேவ க்ராஹ்யம் . தஸ்யைவ கர்தா ஜீவஃ . தம்ஹா கம்மஸ்ஸ ண து கத்தா தஸ்மாத்த்ரவ்யகர்மணோ ந கர்தேதி . அத்ரைததாயாதி – யத்யபி கதஂசித் பரிணாமித்வே ஸதி ஜீவஸ்ய கர்த்ருத்வஂ ஜாதஂ ததாபி நிஶ்சயேந ஸ்வகீய- பரிணாமாநாமேவ கர்தா, புத்கலகர்மணாஂ வ்யவஹாரேணேதி . தத்ர து யதா ஶுத்தோபாதாநகாரணரூபேண ஶுத்தோபயோகேந பரிணாமகே ஸ்வரூபகா கர்த்தா ஹோநேஸே பரிணாமஸே அநந்ய ஹை; ஔர ஜோ உஸகா (-ஆத்மாகா) ததாவித பரிணாம ஹை வஹ ஜீவமயீ ஹீ க்ரியா ஹை, க்யோஂகி ஸர்வ த்ரவ்யோஂகீ பரிணாமலக்ஷணக்ரியா ஆத்மமயதா (நிஜமயதா) ஸே ஸ்வீகார கீ கஈ ஹை; ஔர பி ர, ஜோ (ஜீவமயீ) க்ரியா ஹை வஹ ஆத்மாகே த்வாரா ஸ்வதஂத்ரதயா ௧ப்ராப்ய ஹோநேஸே கர்ம ஹை . இஸலியே பரமார்ததஃ ஆத்மா அபநே பரிணாமஸ்வரூப பாவகர்மகா ஹீ கர்த்தா ஹை; கிந்து புத்கலபரிணாமஸ்வரூப த்ரவ்யகர்மகா நஹீஂ .

அப யஹா஁ ஐஸா ப்ரஶ்ந ஹோதா ஹை கி ‘(ஜீவ பாவகர்மகா ஹீ கர்த்தா ஹை தப பி ர) த்ரவ்யகர்மகா கர்த்தா கௌந ஹை ?’ இஸகா உத்தர இஸப்ரகார ஹை : — ப்ரதம தோ புத்கலகா பரிணாம வாஸ்தவமேஂ ஸ்வயஂ புத்கல ஹீ ஹை, க்யோஂகி பரிணாமீ பரிணாமகே ஸ்வரூபகா கர்த்தா ஹோநேஸே பரிணாமஸே அநந்ய ஹை; ஔர ஜோ உஸகா (-புத்கலகா) ததாவிதி பரிணாம ஹை வஹ புத்கலமயீ ஹீ க்ரியா ஹை, க்யோஂகி ஸர்வ த்ரவ்யோஂகீ பரிணாமஸ்வரூப க்ரியா நிஜமய ஹோதீ ஹை, ஐஸா ஸ்வீகார கியா கயா ஹை; ஔர பி ர, ஜோ (புத்கலமயீ) க்ரியா ஹை வஹ புத்கலகே த்வாரா ஸ்வதஂத்ரதயா ப்ராப்ய ஹோநேஸே கர்ம ஹை . இஸலியே பரமார்ததஃ புத்கல அபநே பரிணாமஸ்வரூப உஸ த்ரவ்யகர்மகா ஹீ கர்த்தா ஹை, கிந்து ப்ர. ௩௧

௧. ப்ராப்ய = ப்ராப்த ஹோநே யோக்ய, (ஜோ ஸ்வதஂத்ரபநே கரே ஸோ கர்தா ஹை; ஔர க ர்த்தா ஜிஸே ப்ராப்த கரே ஸோ கர்ம ஹை .)