விஶேஷலக்ஷணஂ ஜீவஸ்ய சேதநோபயோகமயத்வஂ; அஜீவஸ்ய புநரசேதநத்வம் . தத்ர யத்ர ஸ்வதர்மவ்யாபக- த்வாத்ஸ்வரூபத்வேந த்யோதமாநயாநபாயிந்யா பகவத்யா ஸஂவித்திரூபயா சேதநயா, தத்பரிணாமலக்ஷணேந த்ரவ்யவ்ருத்திரூபேணோபயோகேந ச நிர்வ்ருத்தத்வமவதீர்ணஂ ப்ரதிபாதி ஸ ஜீவஃ . யத்ர புநருபயோகஸஹசரிதாயா யதோதிதலக்ஷணாயாஶ்சேதநாயா அபாவாத் பஹிரந்தஶ்சாசேதநத்வமவதீர்ணஂ ப்ரதிபாதி ஸோஜீவஃ ..௧௨௭..
உவஓகமஓ உபயோகமயஃ அகண்டைகப்ரதிபாஸமயேந ஸர்வவிஶுத்தேந கேவலஜ்ஞாநதர்ஶநலக்ஷணேநார்தக்ரஹணவ்யாபார- ரூபேண நிஶ்சயநயேநேத்தஂபூதஶுத்தோபயோகேந, வ்யவஹாரேண புநர்மதிஜ்ஞாநாத்யஶுத்தோபயோகேந ச நிர்வ்ருத்தத்வாந்நிஷ்பந்ந- த்வாதுபயோகமயஃ . போக்கலதவ்வப்பமுஹஂ அசேதணஂ ஹவதி அஜ்ஜீவஂ புத்கலத்ரவ்யப்ரமுகமசேதநஂ பவத்யஜீவத்ரவ்யஂ; புத்கலதர்மாதர்மாகாஶகாலஸஂஜ்ஞஂ த்ரவ்யபஞ்சகஂ பூர்வோக்தலக்ஷணசேதநாயா உபயோகஸ்ய சாபாவாதஜீவமசேதநஂ ஔர அஜீவகா, (விஶேஷ லக்ஷண) அசேதநபநா ஹை . வஹா (ஜீவகே) ஸ்வதர்மோஂமேஂ வ்யாபநேவாலீ ஹோநேஸே (ஜீவகே) ஸ்வஸ்வரூபஸே ப்ரகாஶித ஹோதீ ஹுஈ, அவிநாஶிநீ, பகவதீ, ஸஂவேதநரூப சேதநாகே த்வாரா ததா சேதநாபரிணாமலக்ஷண, ௧த்ரவ்யபரிணதிரூப உபயோககே த்வாரா ஜிஸமேஂ நிஷ்பந்நபநா (-ரசநாரூபபநா) அவதரித ப்ரதிபாஸித ஹோதா ஹை, வஹ ஜீவ ஹை ஔர ஜிஸமேஂ உபயோககே ஸாத ரஹநேவாலீ, ௨யதோக்த லக்ஷணவாலீ சேதநாகா அபாவ ஹோநேஸே பாஹர ததா பீதர அசேதநபநா அவதரித ப்ரதிபாஸித ஹோதா ஹை, வஹ அஜீவ ஹை .
பாவார்த : — த்ரவ்யத்வரூப ஸாமாந்யகீ அபேக்ஷாஸே த்ரவ்யோஂமேஂ ஏகத்வ ஹை ததாபி விஶேஷ லக்ஷணோஂகீ அபேக்ஷாஸே உநகே ஜீவ ஔர அஜீவ ஐஸே தோ பேத ஹைஂ . ஜோ (த்ரவ்ய) பகவதீ சேதநாகே த்வாரா ஔர சேதநாகே பரிணாமஸ்வரூப உபயோக த்வாரா ரசித ஹை வஹ ஜீவ ஹை, ஔர ஜோ (த்ரவ்ய) சேதநாரஹித ஹோநேஸே அசேதந ஹை வஹ அஜீவ ஹை . ஜீவகா ஏக ஹீ பேத ஹை; அஜீவகே பாஂச பேத ஹைஂ, இந ஸபகா விஸ்த்ருத விவேசந ஆகே கியா ஜாயகா ..௧௨௭..
அப (த்ரவ்யகே) லோகாலோகஸ்வரூப விஶேஷ (-பேத) நிஶ்சித கரதே ஹைஂ : —
ஆகாஶமாஂ ஜே பாக தர்ம -அதர்ம -காள ஸஹித சே, ஜீவ -புத்கலோதீ யுக்த சே, தே ஸர்வகாளே லோக சே. ௧௨௮.
௧. சேதநாகா பரிணாமஸ்வரூப உபயோக ஜீவத்ரவ்யகீ பரிணதி ஹை .
௨. யதோக்த லக்ஷணவாலீ = ஊ பர கஹே அநுஸார லக்ஷணவாலீ (சேதநாகா லக்ஷண ஊ பர ஹீ கஹநேமேஂ ஆயா ஹை .)