அஸ்தி ஹி த்ரவ்யஸ்ய லோகாலோகத்வேந விஶேஷவிஶிஷ்டத்வஂ ஸ்வலக்ஷணஸத்பாவாத் . ஸ்வலக்ஷணஂ ஹி லோகஸ்ய ஷட்த்ரவ்யஸமவாயாத்மகத்வஂ, அலோகஸ்ய புநஃ கேவலாகாஶாத்மகத்வம் . தத்ர ஸர்வத்ரவ்ய- வ்யாபிநி பரமமஹத்யாகாஶே யத்ர யாவதி ஜீவபுத்கலௌ கதிஸ்திதிதர்மாணௌ கதிஸ்திதீ ஆஸ்கந்ததஃ தத்கதிஸ்திதிநிபந்தநபூதௌ ச தர்மாதர்மாவபிவ்யாப்யாவஸ்திதௌ, ஸர்வத்ரவ்யவர்தநாநிமித்தபூதஶ்ச காலோ நித்யதுர்லலிதஸ்தத்தாவதாகாஶஂ ஶேஷாண்யஶேஷாணி த்ரவ்யாணி சேத்யமீஷாஂ ஸமவாய ஆத்மத்வேந ஸ்வலக்ஷணஂ பவதீத்யர்தஃ ..௧௨௭.. அத லோகாலோகரூபேண பதார்தஸ்ய த்வைவித்யமாக்யாதி — போக்கலஜீவணிபத்தோ அணு- ஸ்கந்தபேதபிந்நாஃ புத்கலாஸ்தாவத்ததைவாமூர்தத்வாதீந்த்ரியஜ்ஞாநமயத்வநிர்விகாரபரமாநந்தைகஸுகமயத்வாதிலக்ஷணா ஜீவாஶ்சேத்தஂபூதஜீவபுத்கலைர்நிபத்தஃ ஸஂபத்தோ ப்ருதஃ புத்கலஜீவநிபத்தஃ . தம்மாதம்மத்திகாயகாலட்டோ தர்மா- தர்மாஸ்திகாயௌ ச காலஶ்ச தர்மாதர்மாஸ்திகாயகாலாஸ்தைராடயோ ப்ருதோ தர்மாதர்மாஸ்திகாயகாலாடயஃ . ஜோ யஃ ஏதேஷாஂ பஞ்சாநாமித்தஂபூதஸமுதாயோ ராஶிஃ ஸமூஹஃ . வட்டதி வர்ததே . கஸ்மிந் . ஆகாஸே அநந்தா- நந்தாகாஶத்ரவ்யஸ்ய மத்யவர்திநி லோகாகாஶே . ஸோ லோகோ ஸ பூர்வோக்தபஞ்சாநாஂ ஸமுதாயஸ்ததாதாரபூதஂ லோகாகாஶஂ சேதி ஷட்த்ரவ்யஸமூஹோ லோகோ பவதி . க்வ . ஸவ்வகாலே து ஸர்வகாலே து . தத்பஹிர்பூதமநந்தாநந்தாகாஶமலோக இத்யபிப்ராயஃ ..௧௨௮.. அத த்ரவ்யாணாஂ ஸக்ரியநிஃக்ரியத்வேந பேதஂ தர்ஶயதீத்யேகா பாதநிகா, த்விதீயா து ஜீவபுத்கலயோரர்தவ்யஞ்ஜநபர்யாயௌ த்வௌ ஶேஷத்ரவ்யாணாஂ து
அந்வயார்த : — [ஆகாஶே ] ஆகாஶமேஂ [யஃ ] ஜோ பாக [புத்கலஜீவநிபத்தஃ ] ஜீவ ஔர புத்கலஸே ஸஂயுக்த [தர்மாதர்மாஸ்திகாயகாலாடயஃ வர்ததே ] ததா தர்மாஸ்திகாய அதர்மாஸ்திகாய ஔர காலஸே ஸம்ருத்த ஹை, [ஸஃ ] வஹ [ஸர்வகாலே து ] ஸர்வகாலமேஂ [லோகஃ ] லோக ஹை . (ஶேஷ கேவல ஆகாஶ வஹ அலோக ஹை .)
டீகா : — வாஸ்தவமேஂ த்ரவ்ய லோகத்வ ஔர அலோகத்வகே பேதஸே விஶேஷவாந ஹை, க்யோஂகி அபநே -அபநே லக்ஷணோஂகா ஸத்பாவ ஹை . லோககா ஸ்வலக்ஷண ஷட்த்ரவ்யஸமவாயாத்மகபநா (-சஹ த்ரவ்யோஂகா ஸமுதாயஸ்வரூபபநா) ஹை ஔர அலோககா கேவல ஆகாஶாத்மகபநா (-மாத்ர ஆகாஶஸ்வரூபபநா) ஹை . வஹா, ஸர்வ த்ரவ்யோஂமேஂ வ்யாப்த ஹோநே வாலே பரம மஹாந ஆகாஶமேஂ, ஜஹா ஜிதநேமேஂ கதிஸ்திதி தர்மவாலே ஜீவ ததா புத்கல கதி -ஸ்திதிகோ ப்ராப்த ஹோதே ஹைஂ, (ஜஹா ஜிதநேமேஂ) உந்ஹேஂ, கதி -ஸ்திதிமேஂ நிமித்தபூத தர்ம ததா அதர்ம வ்யாப்த ஹோகர ரஹதே ஹைஂ ஔர (ஜஹா ஜிதநேமேஂ) ஸர்வ த்ரவ்யோஂகோ வர்தநாமேஂ நிமித்தபூத கால ஸதா வர்ததா ஹை, வஹ உதநா ஆகாஶ ததா ஶேஷ ஸமஸ்த
௨௫௪ப்ரவசநஸார[ பகவாநஶ்ரீகுஂதகுஂத-