இந்த்ரியக்ராஹ்யாஃ கில ஸ்பர்ஶரஸகந்தவர்ணாஸ்தத்விஷயத்வாத் . தே சேந்த்ரியக்ராஹ்யத்வவ்யக்திஶக்தி- வஶாத் க்ருஹ்யமாணா அக்ருஹ்யமாணாஶ்ச ஆ -ஏகத்ரவ்யாத்மகஸூக்ஷ்மபர்யாயாத்பரமாணோஃ ஆ -அநேக- த்ரவ்யாத்மகஸ்தூலபர்யாயாத்ப்ருதிவீஸ்கந்தாச்ச ஸகலஸ்யாபி புத்கலஸ்யாவிஶேஷேண விஶேஷகுணத்வேந வித்யந்தே . தே ச மூர்தத்வாதேவ ஶேஷத்ரவ்யாணாமஸஂபவந்தஃ புத்கலமதிகமயந்தி . ஶப்தஸ்யாபீந்த்ரியக்ராஹ்யத்வாத் குணத்வஂ ந கல்வாஶஂக நீயஂ, தஸ்ய வைசித்ர்யப்ரபஂசிதவைஶ்வரூபஸ்யாப்யநேகத்ரவ்யாத்மகபுத்கலபர்யாயத்வேநாப்யுப- ஸஂபந்தஂ ப்ரதிபாதயதி . தவ்வாணமமுத்தாணஂ விஶுத்தஜ்ஞாநதர்ஶநஸ்வபாவஂ யத்பரமாத்மத்ரவ்யஂ தத்ப்ரப்ருதீநாமமூர்தத்ரவ்யாணாஂ ஸஂபந்திநோ பவந்தி . தே கே . குணா அமுத்தா அமூர்தாஃ குணாஃ, கேவலஜ்ஞாநாதய இத்யர்தஃ . இதி மூர்தாமூர்தகுணாநாஂ லக்ஷணஸஂபந்தௌ ஜ்ஞாதவ்யௌ ..௧௩௧.. ஏவஂ ஜ்ஞாநாதிவிஶேஷகுணபேதேந த்ரவ்யபேதோ பவதீதி கதநரூபேண த்விதீய- ஸ்தலே காதாத்வயஂ கதம் . அத மூர்தபுத்கலத்ரவ்யஸ்ய குணாநாவேதயதி — வண்ணரஸகஂதபாஸா விஜ்ஜஂதே போக்கலஸ்ஸ வர்ணரஸகந்தஸ்பர்ஶா வித்யந்தே . கஸ்ய . புத்கலஸ்ய . கதஂபூதஸ்ய . ஸுஹுமாதோ புடவீபரியஂதஸ்ஸ ய ‘‘புடவீ ஜலஂ ச சாயா சஉரிஂதியவிஸயகம்மபரமாணூ . சவ்விஹபேயஂ பணியஂ போக்கலதவ்வஂ ஜிணவரேஹிஂ’’ .. இதி
அந்வயார்த : — [வர்ணரஸகஂதஸ்பர்ஶாஃ ] வர்ண, ரஸ, கஂத ஔர ஸ்பர்ஶ (-குண) [ஸூக்ஷ்மாத் ] ஸூக்ஷ்மஸே லேகர [ப்ருத்வீபர்யஂதஸ்ய ச ] ப்ருத்வீ பர்யந்தகே [புத்கலஸ்ய ] (ஸர்வ) புத்கலகே [வித்யந்தே ] ஹோதே ஹைஂ; [சித்ரஃ ஶப்தஃ ] ஜோ விவித ப்ரகாரகா ஶப்த ஹை [ஸஃ ] வஹ [புத்கல ] புத்கல அர்தாத் பௌத்கலிக பர்யாய ஹை ..௧௩௨..
டீகா : — ஸ்பர்ஶ, ரஸ, கஂத ஔர வர்ண இந்த்ரியக்ராஹ்ய ஹைஂ, க்யோஂகி வே இந்த்ரியோஂகே விஷய ஹைஂ . வே இந்த்ரியக்ராஹ்யதாகீ ௧வ்யக்தி ஔர ஶக்திகே வஶஸே பலே ஹீ இந்த்ரியோஂகே த்வாரா க்ரஹண கியே ஜாதே ஹோஂ யா ந கியே ஜாதே ஹோஂ ததாபி வே ஏகத்ரவ்யாத்மக ஸூக்ஷ்மபர்யாயரூப பரமாணுஸே லேகர அநேகத்ரவ்யாத்மக ஸ்தூலபர்யாயரூப ப்ருத்வீஸ்கஂத தககே ஸமஸ்த புத்கலகே, அவிஶேஷதயா விஶேஷ குணோஂகே ரூபமேஂ ஹோதே ஹைஂ; ஔர உநகே மூர்த ஹோநேகே காரண ஹீ, (புத்கலகே அதிரிக்த) ஶேஷ த்ரவ்யோஂகே ந ஹோநேஸே வே புத்கலகோ பதலாதே ஹைஂ .
ஐஸீ ஶஂகா நஹீஂ கரநீ சாஹியே கி ஶப்த பீ இந்த்ரியக்ராஹ்ய ஹோநேஸே குண ஹோகா; க்யோஂகி வஹ (ஶப்த) ௨விசித்ரதாகே த்வாரா விஶ்வரூபபநா (அநேகாநேகப்ரகாரபநா) தரஶாதா ஹோநேபர பீ உஸே அநேகத்ரவ்யாத்மக புத்கலபர்யாயகே ரூபமேஂ ஸ்வீகார கியா ஜாதா ஹை .
௨௬௦ப்ரவசநஸார[ பகவாநஶ்ரீகுஂதகுஂத-
௧. பரமாணு, கார்மணவர்கணா இத்யாதிமேஂ இந்த்ரியக்ராஹ்யதா வ்யக்த நஹீஂ ஹை ததாபி ஶக்திரூபஸே அவஶ்ய ஹோதீ ஹை; இஸீலியே பஹுதஸே பரமாணு ஸ்கஂதரூப ஹோகர ஸ்தூலதா தாரண கரகே இந்த்ரியோஂஸே ஜ்ஞாத ஹோதே ஹைஂ .
௨. விசித்ரதா = விவிததா (ஶப்த பாஷாத்மக, அபாஷாத்மக, ப்ராயோகிக, வைஶ்ரஸிக – ஐஸே அநேக ப்ரகாரகே ஹைஂ .)