ஸஂக்யேயப்ரதேஶப்ரஸ்தாரரூபத்வாததர்மஸ்ய, ஸர்வவ்யாப்யநந்தப்ரதேஶப்ரஸ்தாரரூபத்வாதாகாஶஸ்ய ச ப்ரதேஶவத்த்வம் . காலாணோஸ்து த்ரவ்யேண ப்ரதேஶமாத்ரத்வாத்பர்யாயேண து பரஸ்பரஸஂபர்காஸஂபவாதப்ரதேஶத்வமேவாஸ்தி . ததஃ காலத்ரவ்யமப்ரதேஶஂ, ஶேஷத்ரவ்யாணி ப்ரதேஶவந்தி ..௧௩௫..
லோகாலோகேஸு ணபோ தம்மாதம்மேஹிஂ ஆததோ லோகோ .
தர்மாதர்மயோஃ புநரவஸ்திதரூபேண லோகாகாஶப்ரமிதாஸஂக்யேயப்ரதேஶத்வம் . ஸ்கந்தாகாரபரிணதபுத்கலாநாஂ து ஸஂக்யேயாஸஂக்யேயாநந்தப்ரதேஶத்வம் . கிஂது புத்கலவ்யாக்யாநே ப்ரதேஶஶப்தேந பரமாணவோ க்ராஹ்யா, ந ச க்ஷேத்ர- ப்ரதேஶாஃ . கஸ்மாத் . புத்கலாநாமநந்தப்ரதேஶக்ஷேத்ரேவஸ்தாநாபாவாதிதி . பரமாணோர்வ்யக்திரூபேணைகப்ரதேஶத்வஂ ஶக்திரூபேணோபசாரேண பஹுப்ரதேஶத்வஂ ச . ஆகாஶஸ்யாநந்தா இதி . ணத்தி பதேஸ த்தி காலஸ்ஸ ந ஸந்தி ப்ரதேஶா இதி காலஸ்ய . கஸ்மாத் . த்ரவ்யரூபேணைகப்ரதேஶத்வாத், பரஸ்பரபந்தாபாவாத்பர்யாயரூபேணாபீதி ..௧௩௫.. அத தமேவார்தஂ த்ரடயதி —
ப்ரதேஶோஂகே ப்ரஸ்தாரரூப ஹோநேஸே அதர்ம ப்ரதேஶவாந் ஹை; ஔர ஸர்வவ்யாபீ அநந்தப்ரதேஶோஂகே ப்ரஸ்தாரரூப ஹோநேஸே ஆகாஶ ப்ரதேஶவாந் ஹை . காலாணு தோ த்ரவ்யஸே ப்ரதேஶமாத்ர ஹோநேஸே ஔர பர்யாயஸே பரஸ்பர ஸஂபர்க ந ஹோநேஸே அப்ரதேஶீ ஹீ ஹை . இஸலியே காலத்ரவ்ய அப்ரதேஶீ ஹை ஔர ஶேஷ த்ரவ்ய ப்ரதேஶவாந் ஹைஂ ..௧௩௫.. அப, யஹ பதலாதே ஹைஂ கி ப்ரதேஶீ ஔர அப்ரதேஶீ த்ரவ்ய கஹா ரஹதே ஹைஂ : —
அந்வயார்த : — [நபஃ ] ஆகாஶ [லோகாலோகயோஃ ] லோகாலோகமேஂ ஹை, [லோகஃ ] லோக [தர்மாதர்மாப்யாம் ஆததஃ ] தர்ம ஔர அதர்மஸே வ்யாப்த ஹை, [ஶேஷௌ ப்ரதீத்ய ] ஶேஷ தோ த்ரவ்யோஂகா ஆஶ்ரய லேகர [காலஃ ] கால ஹை, [புநஃ ] ஔர [ஶேஷௌ ] ஶேஷ தோ த்ரவ்ய [ஜீவாஃ புத்கலாஃ ] ஜீவ ஔர புத்கல ஹைஂ ..௧௩௬..
லோகே அலோகே ஆப, லோக அதர்ம -தர்மதீ வ்யாப்த சே, சே ஶேஷ -ஆஶ்ரித காள, நே ஜீவ -புத்கலோ தே ஶேஷ சே. ௧௩௬.
௨௬௮ப்ரவசநஸார[ பகவாநஶ்ரீகுஂதகுஂத-