யோ ஹி யேந ப்ரதேஶமாத்ரேண காலபதார்தேநாகாஶஸ்ய ப்ரதேஶோபிவ்யாப்தஸ்தஂ ப்ரதேஶஂ மந்த- கத்யாதிக்ரமதஃ பரமாணோஸ்தத்ப்ரதேஶமாத்ராதிக்ரமணபரிமாணேந தேந ஸமோ யஃ காலபதார்த- ஸூக்ஷ்மவ்ருத்திரூபஸமயஃ ஸ தஸ்ய காலபதார்தஸ்ய பர்யாயஸ்ததஃ ஏவஂவிதாத்பர்யாயாத்பூர்வோத்தரவ்ருத்திவ்ருத்தத்வேந- புத்கலபரமாணோர்வ்யதிபததோ மந்தகத்யா கச்சதஃ . கஂ கர்மதாபந்நம் . தஂ தேஸஂ தஂ பூர்வகாதோதிதஂ காலாணுவ்யாப்தமாகாஶப்ரதேஶம் . தஸ்ஸம தேந காலாணுவ்யாப்தைகப்ரதேஶபுத்கலபரமாணுமந்தகதிகமநேந ஸமஃ ஸமாநஃ ஸத்ருஶஸ்தத்ஸமஃ ஸமஓ காலாணுத்ரவ்யஸ்ய ஸூக்ஷ்மபர்யாயபூதஃ ஸமயோ வ்யவஹாரகாலோ பவதீதி பர்யாயவ்யாக்யாநஂ கதம் . ததோ பரோ புவ்வோ தஸ்மாத்பூர்வோக்தஸமயரூபகாலபர்யாயாத்பரோ பாவிகாலே பூர்வமதீதகாலே ச ஜோ அத்தோ யஃ பூர்வாபரபர்யாயேஷ்வந்வயரூபேண தத்தபதார்தோ த்ரவ்யஂ ஸோ காலோ ஸ காலஃ காலபதார்தோ பவதீதி த்ரவ்யவ்யாக்யாநம் . ஸமஓ உப்பண்ணபத்தஂஸீ ஸ பூர்வோக்தஸமயபர்யாயோ யத்யபி பூர்வாபரஸமயஸந்தாநாபேக்ஷயா
அந்வயார்த : — [தஂ தேஶஂ வ்யதிபததஃ ] பரமாணு ஏக ஆகாஶப்ரதேஶகா (மந்தகதிஸே) உல்லஂகந கரதா ஹை தப [தத்ஸமஃ ] உஸகே பராபர ஜோ கால (லகதா ஹை ) வஹ [ஸமயஃ ] ‘ஸமய’ ஹை; [தத்ஃ பூர்வஃ பரஃ ] உஸ (ஸமய) ஸே பூர்வ ததா பஶ்சாத் ஐஸா (நித்ய) [யஃ அர்தஃ ] ஜோ பதார்த ஹை [ஸஃ காலஃ ] வஹ காலத்ரவ்ய ஹை; [ஸமயஃ உத்பந்நப்ரத்வஂஸீ ] ‘ஸமய உத்பந்நத்வஂஸீ ஹை ..௧௩௯..
டீகா : — கிஸீ ப்ரதேஶமாத்ர காலபதார்தகே த்வாரா ஆகாஶகா ஜோ ப்ரதேஶ வ்யாப்த ஹோ உஸ ப்ரதேஶகோ ஜப பரமாணு மந்த கதிஸே அதிக்ரம (உல்லஂகந) கரதா ஹை தப உஸ ப்ரதேஶமாத்ர பதார்தகீ பர்யாய ஹை; ஔர ஐஸீ உஸ பர்யாயஸே பூர்வகீ ததா பாதகீ ௩வ்ருத்திரூபஸே ப்ரவர்தமாந ஹோநேஸே
தே தேஶநா அதிக்ரமண ஸம சே ‘ஸமய’, தத்பூர்வாபரே ஜே அர்த சே தே காள சே, உத்பந்நத்வஂஸீ ‘ஸமய’ சே. ௧௩௯.
௨௭௪ப்ரவசநஸார[ பகவாநஶ்ரீகுஂதகுஂத-
௧அதிக்ரமணகே ௨பரிமாணகே பராபர ஜோ காலபதார்தகீ ஸூக்ஷ்மவ்ருத்திரூப ‘ஸமய’ ஹை வஹ, உஸ கால
௧. அதிக்ரமண = உல்லஂகந கரநா .௨. பரிமாண = மாப .
௩. வ்ருத்தி = வர்தநா ஸோ பரிணதி ஹை (கால பதார்த வர்தமாந ஸமயஸே பூர்வகீ பரிணதிரூப ததா உஸகே பாதகீ பரிணதிரூபஸே பரிணமித ஹோதா ஹை, இஸலியே உஸகா நித்யத்வ ப்ரகட ஹை .)