உப்பாதோ பத்தஂஸோ விஜ்ஜதி ஜதி ஜஸ்ஸ ஏகஸமயம்ஹி .
ஸமயோ ஹி ஸமயபதார்தஸ்ய வ்ருத்த்யஂஶஃ . தஸ்மிந் கஸ்யாப்யவஶ்யமுத்பாதப்ரத்வஂஸௌ ஸஂபவதஃ, பரமாணோர்வ்யதிபாதோத்பத்யமாநத்வேந காரணபூர்வத்வாத் . தௌ யதி வ்ருத்த்யஂஶஸ்யைவ, கிஂ யௌகபத்யேந கிஂ பவந்தீத்யபிப்ராயஃ ..௧௪௧.. ஏவஂ ஸப்தமஸ்தலே ஸ்வதந்த்ரகாதாத்வயஂ கதம் . அத ஸமயஸந்தாநரூபஸ்யோர்த்வ- ப்ரசயஸ்யாந்வயிரூபேணாதாரபூதஂ காலத்ரவ்யஂ வ்யவஸ்தாபயதி – உப்பாதோ பத்தஂஸோ விஜ்ஜதி ஜதி உத்பாதஃ ப்ரத்வஂஸோ வித்யதே யதி சேத் . கஸ்ய . ஜஸ்ஸ யஸ்ய காலாணோஃ . க்வ . ஏகஸமயம்ஹி ஏகஸமயே வர்தமாநஸமயே . ஸமயஸ்ஸ ஸமயோத்பாதகத்வாத்ஸமயஃ காலாணுஸ்தஸ்ய . ஸோ வி ஸமஓ ஸோபி காலாணுஃ ஸபாவஸமவட்டிதோ ஹவதி ஸ்வபாவஸமவஸ்திதோ பவதி . பூர்வோக்தமுத்பாதப்ரத்வஂஸத்வயஂ ததாதாரபூதஂ காலாணுத்ரவ்யரூபஂ த்ரௌவ்யமிதி
அந்வயார்த : — [யதி யஸ்ய ஸமயஸ்ய ] யதி காலகா [ஏக ஸமயே ] ஏக ஸமயமேஂ [உத்பாதஃ ப்ரத்வஂஸஃ ] உத்பாத ஔர விநாஶ [வித்யதே ] பாயா ஜாதா ஹை, [ஸஃ அபி ஸமயஃ ] தோ வஹ பீ கால [ஸ்வபாவஸமவஸ்திதஃ ] ஸ்வபாவமேஂ அவஸ்தித அர்தாத் த்ருவ [பவதி ] (ஸித்த) ஹை .
டீகா : — ஸமய காலபதார்தகா ௧வ்ருத்த்யஂஶ ஹை; உஸமேஂ (-உஸ வ்ருத்த்யஂஶமேஂ) கிஸீகே பீ அவஶ்ய உத்பாத ததா விநாஶ ஸஂபவித ஹைஂ; க்யோஂகி பரமாணுகே அதிக்ரமணகே த்வாரா (ஸமயரூபீ வ்ருத்த்யஂஶ) உத்பந்ந ஹோதா ஹை, இஸலியே வஹ காரணபூர்வக ஹை . (பரமாணுகே த்வாரா ஏக ஆகாஶப்ரதேஶகா மஂதகதிஸே உல்லஂகந கரநா வஹ காரண ஹை ஔர ஸமயரூபீ வ்ருத்த்யஂஶ உஸ காரணகா கார்ய ஹை, இஸலியே உஸமேஂ கிஸீ பதார்தகே உத்பாத ததா விநாஶ ஹோதே ஹோநா சாஹியே .) ..௧௪௨..
(‘கிஸீ பதார்தகே உத்பாத – விநாஶ ஹோநேகீ க்யா ஆவஶ்யகதா ஹை ? உஸகே ஸ்தாந பர உஸ வ்ருத்த்யஂஶகோ ஹீ உத்பாத – விநாஶ ஹோதே மாந லேஂ தோ க்யா ஆபத்தி ஹை ?’ இஸ தர்ககா ஸமாதாந கரதே ஹைஂ — )
யதி உத்பாத ஔர விநாஶ வ்ருத்த்யஂஶகே ஹீ மாநே ஜாயேஂ தோ, (ப்ரஶ்ந ஹோதா ஹை கி) (௧) வே
ஜோ காளநே, தோ காள தேஹ ஸ்வபாவ – ஸமவஸ்தித சே. ௧௪௨.
௧. வ்ருத்த்யஂஶ = வ்ருத்திகா அஂஶ; ஸூக்ஷ்மாதிஸூக்ஷ்ம பரிணதி அர்தாத் பர்யாய .