அஸ்தித்வஂ ஹி தாவதுத்பாதவ்யயத்ரௌவ்யைக்யாத்மிகா வ்ருத்திஃ . ந கலு ஸா ப்ரதேஶமந்தரேண ஸூத்ர்யமாணா காலஸ்ய ஸஂபவதி, யதஃ ப்ரதேஶாபாவே வ்ருத்திமதபாவஃ . ஸ து ஶூந்ய ஏவ, அஸ்தித்வஸஂஜ்ஞாயா வ்ருத்தேரர்தாந்தரபூதத்வாத் . ந ச வ்ருத்திரேவ கேவலா காலோ பவிதுமர்ஹதி, வ்ருத்தேர்ஹி வ்ருத்திமந்தமந்தரேணாநுபபத்தேஃ . உபபத்தௌ வா கதமுத்பாதவ்யயத்ரௌவ்யைக்யாத்மகத்வம் . அநாத்யந்த- நிரந்தராநேகாஂஶவஶீக்ருதைகாத்மகத்வேந பூர்வபூர்வாஂஶப்ரத்வஂஸாதுத்தரோத்தராஂஶோத்பாதாதேகாத்மத்ரௌவ்யாதிதி சேத்; நைவம் . யஸ்மிந்நஂஶே ப்ரத்வஂஸோ யஸ்மிஂஶ்சோத்பாதஸ்தயோஃ ஸஹப்ரவ்ருத்த்யபாவாத் குதஸ்த்யமைக்யம் . ததா ப்ரத்வஸ்தாஂஶஸ்ய ஸர்வதாஸ்தமிதத்வாதுத்பத்யமாநாஂஶஸ்ய வாஸம்பவிதாத்மலாபத்வாத்ப்ரத்வஂஸோத்பாதைக்ய- அதோத்பாதவ்யயத்ரௌவ்யாத்மகாஸ்தித்வாவஷ்டம்பேந காலஸ்யைகப்ரதேஶத்வஂ ஸாதயதி — ஜஸ்ஸ ண ஸஂதி யஸ்ய பதார்தஸ்ய ந ஸந்தி ந வித்யந்தே . கே . பதேஸா ப்ரதேஶாஃ . பதேஸமேத்தஂ து ப்ரதேஶமாத்ரமேகப்ரதேஶப்ரமாணஂ புநஸ்தத்வஸ்து தச்சதோ ணாதுஂ தத்த்வதஃ பரமார்ததோ ஜ்ஞாதுஂ ஶக்யதே . ஸுண்ணஂ ஜாண தமத்தஂ யஸ்யைகோபி ப்ரதேஶோ நாஸ்தி தமர்தஂ பதார்தஂ ஶூந்யஂ
டீகா : — ப்ரதம தோ அஸ்தித்வ வஹ உத்பாத, வ்யய ஔர த்ரௌவ்யகீ ஐக்யஸ்வரூபவ்ருத்தி ஹை . வஹ (வ்ருத்தி அர்தாத் வித்யமாநதா) காலகே ப்ரதேஶ பிநா ஹீ ஹோதீ ஹை யஹ கதந ஸஂபவித நஹீஂ ஹை, க்யோஂகி ப்ரதேஶகே அபாவமேஂ வ்ருத்திமாந்கா அபாவ ஹோதா ஹை . வஹ தோ ஶூந்ய ஹீ ஹை, க்யோஂகி அஸ்தித்வ நாமக வ்ருத்திஸே அர்தாந்தரபூத ஹை — அந்ய ஹை .
ஔர (யதி யஹா யஹ தர்க கியா ஜாய கி ‘மாத்ர ஸமயபர்யாயரூபவ்ருத்தி ஹீ மாநநீ சாஹியே; வ்ருத்திமாந் காலாணு பதார்தகீ க்யா ஆவஶ்யகதா ஹை ?’ தோ உஸகா ஸமாதாந கியா ஜாதா ஹை : — ) மாத்ர வ்ருத்தி (ஸமயரூப பரிணதி) ஹீ கால நஹீஂ ஹோ ஸகதீ, க்யோஂகி வ்ருத்தி வ்ருத்திமாந்கே பிநா நஹீஂ ஹோ ஸகதீ . யதி யஹ கஹா ஜாய கி வ்ருத்திமாந் கே பிநா பீ வ்ருத்தி ஹோ ஸகதீ ஹை தோ, (பூசதே ஹைஂ கி — வ்ருத்தி தோ உத்பாத – வ்யய – த்ரௌவ்யகீ ஏகதாஸ்வரூப ஹோநீ சாஹியே;) அகேலீ வ்ருத்தி உத்பாத – வ்யய – த்ரௌவ்யகீ ஏகதாரூப கைஸே ஹோ ஸகதீ ஹை ? யதி யஹ கஹா ஜாய கி — ‘அநாதி – அநந்த, அநந்தர ( – பரஸ்பர அந்தர ஹுஏ பிநா ஏககே பாத ஏக ப்ரவர்தமாந) அநேக அஂஶோஂகே காரண உத்பாத ஹோதா ஹை ததா ஏகாத்மகதாரூப த்ரௌவ்ய ரஹதா ஹை, — இஸப்ரகார மாத்ர (அகேலீ) வ்ருத்தி பீ உத்பாத – வ்யய – த்ரௌவ்யகீ ஏகதாஸ்வரூப ஹோ ஸகதீ ஹை’ தோ ஐஸா நஹீஂ ஹை . (க்யோஂகி உஸ அகேலீ வ்ருத்திமேஂ தோ) ஜிஸ அஂஶமேஂ நாஶ ஹை ஔர ஜிஸ அஂஶமேஂ உத்பாத ஹை வே தோ அஂஶ ஏக ஸாத ப்ரவ்ருத்த நஹீஂ ஹோதே, இஸலியே (உத்பாத ஔர வ்யயகா) ஐக்ய கஹாஸே ஹோ ஸகதா ஹை ? ததா நஷ்ட அஂஶகே ஸர்வதா அஸ்த ஹோநேஸே ஔர உத்பந்ந ஹோநேவாலா அஂஶ அபநே ஸ்வரூபகோ ப்ராப்த ந ஹோநேஸே (அர்தாத் உத்பந்ந நஹீஂ ஹுஆ ஹை
௧ஏகாத்மகதா ஹோதீ ஹை இஸலியே, பூர்வ – பூர்வகே அஂஶோஂகா நாஶ ஹோதா ஹை ஔர உத்தர – உத்தரகே அஂஶோஂகா
௧. ஏகாத்மகதா = ஏகஸ்வரூபதா (காலத்ரவ்யகே பிநா பீ அநாதி காலஸே அநந்த கால தக ஸமய ஏககே பாத
ஏக பரஸ்பர அந்தரகே பிநா ஹீ ப்ரவர்தித ஹோதே ஹைஂ, இஸலியே ஏகப்ரவாஹரூப பந ஜாநேஸே உஸமேஂ ஏகரூபத்வ ஆதா
ஹை — இஸப்ரகார ஶஂகாகாரகா தர்க ஹை .)