வர்தித்ரௌவ்யமேவ குதஸ்த்யம் . ஏவஂ ஸதி நஶ்யதி த்ரைலக்ஷண்யஂ, உல்லஸதி க்ஷணபஂகஃ, அஸ்தமுபைதி நித்யஂ த்ரவ்யஂ, உதீயந்தே க்ஷணக்ஷயிணோ பாவாஃ . ததஸ்தத்த்வவிப்லவபயாத்கஶ்சிதவஶ்யமாஶ்ரயபூதோ வ்ருத்தேர்வ்ருத்தி- மாநநுஸர்தவ்யஃ . ஸ து ப்ரதேஶ ஏவாப்ரதேஶஸ்யாந்வயவ்யதிரேகாநுவிதாயித்வாஸித்தேஃ . ஏவஂ ஸப்ரதேஶத்வே ஹி காலஸ்ய குத ஏகத்ரவ்யநிபந்தநஂ லோகாகாஶதுல்யாஸஂக்யேயப்ரதேஶத்வஂ நாப்யுபகம்யேத . பர்யாய- ஸமயாப்ரஸித்தேஃ . ப்ரதேஶமாத்ரஂ ஹி த்ரவ்யஸமயமதிக்ராமதஃ பரமாணோஃ பர்யாயஸமயஃ ப்ரஸித்தயதி . லோகாகாஶதுல்யாஸஂக்யேயப்ரதேஶத்வே து த்ரவ்யஸமயஸ்ய குதஸ்த்யா தத்ஸித்திஃ . லோகாகாஶதுல்யா- ஸஂக்யேயப்ரதேஶைகத்ரவ்யத்வேபி தஸ்யைகஂ ப்ரதேஶமதிக்ராமதஃ பரமாணோஸ்தத்ஸித்திரிதி சேந்நைவஂ; ஏகதேஶவ்ருத்தேஃ ஜாநீஹி ஹே ஶிஷ்ய . கஸ்மாச்சூந்யமிதி சேத் . அத்தஂதரபூதஂ ஏகப்ரதேஶாபாவே ஸத்யர்தாந்தரபூதஂ பிந்நஂ பவதி யதஃ காரணாத் . கஸ்யாஃ ஸகாஶாத்பிந்நம் . அத்தீதோ உத்பாதவ்யயத்ரௌவ்யாத்மகஸத்தாயா இதி . ததாஹி – கால- பதார்தஸ்ய தாவத்பூர்வஸூத்ரோதிதப்ரகாரேணோத்பாதவ்யயத்ரௌவ்யாத்மகமஸ்தித்வஂ வித்யதே; தச்சாஸ்தித்வஂ ப்ரதேஶஂ விநா ந இஸலியே) நாஶ ஔர உத்பாதகீ ஏகதாமேஂ ப்ரவர்தமாந த்ரௌவ்ய கஹாஸே ஹோ ஸகதா ஹை ? ஐஸா ஹோநேபர த்ரிலக்ஷணதா (உத்பாதவ்யயத்ரௌவ்யதா) நஷ்ட ஹோ ஜாதீ ஹை, க்ஷணபஂக (பௌத்தஸம்மத க்ஷணவிநாஶ) உல்லஸித ஹோ உடதா ஹை, நித்ய த்ரவ்ய அஸ்த ஹோ ஜாதா ஹை ஔர க்ஷணவித்வஂஸீ பாவ உத்பந்ந ஹோதே ஹைஂ . இஸலியே ஹை . வஹ தோ ப்ரதேஶ ஹீ ஹை (அர்தாத் வஹ வ்ருத்திமாந் ஸப்ரதேஶ ஹீ ஹோதா ஹை ), க்யோஂகி அப்ரதேஶகே அந்வய ததா வ்யதிரேககா அநுவிதாயித்வ அஸித்த ஹை . (ஜோ அப்ரதேஶ ஹோதா ஹை வஹ அந்வய ததா வ்யதிரேகோஂகா அநுஸரண நஹீஂ கர ஸகதா, அர்தாத் உஸமேஂ த்ரௌவ்ய ததா உத்பாத – வ்யய நஹீஂ ஹோ ஸகதே .)
(ப்ரஶ்ந : — ) இஸப்ரகார கால ஸப்ரதேஶ ஹை தோ உஸகே ஏகத்ரவ்யகே காரணபூத லோகாகாஶ துல்ய அஸஂக்யப்ரதேஶ க்யோஂ ந மாநநே சாஹியே ?
(உத்தர : — ) ஐஸா ஹோ தோ பர்யாயஸமய ப்ரஸித்த நஹீஂ ஹோதா, இஸலியே அஸஂக்ய ப்ரதேஶ மாநநா யோக்ய நஹீஂ ஹை . பரமாணுகே த்வாரா ப்ரதேஶமாத்ர த்ரவ்யஸமயகா உல்லஂகந கரநே பர (அர்தாத் – பரமாணுகே த்வாரா ஏகப்ரதேஶமாத்ர காலாணுஸே நிகடகே தூஸரே ப்ரதேஶமாத்ர காலாணு தக மஂதகதிஸே கமந கரநே பர) பர்யாயஸமய ப்ரஸித்த ஹோதா ஹை . யதி த்ரவ்யஸமய லோகாகாஶதுல்ய அஸஂக்யப்ரதேஶீ ஹோ தோ பர்யாயஸமயகீ ஸித்தி கஹாஸே ஹோகீ ?
‘யதி த்ரவ்யஸமய அர்தாத் காலபதார்த லோகாகாஶ ஜிதநே அஸஂக்ய ப்ரதேஶவாலா ஏக த்ரவ்ய ஹோ தோ பீ பரமாணுகே த்வாரா உஸகா ஏக ப்ரதேஶ உல்லஂகித ஹோநேபர பர்யாயஸமயகீ ஸித்தி ஹோ’ ஐஸா கஹா ஜாய தோ யஹ டீக நஹீஂ ஹை; க்யோஂகி (உஸமேஂ தோ தோஷ ஆதே ஹைஂ ) : —
௨௮௬ப்ரவசநஸார[ பகவாநஶ்ரீகுஂதகுஂத-
௧தத்த்வவிப்லவகே பயஸே அவஶ்ய ஹீ வ்ருத்திகா ஆஶ்ரயபூத கோஈ வ்ருத்திமாந் டூநா – ஸ்வீகார கரநா யோக்ய
௧. தத்த்வவிப்லவ = வஸ்துஸ்வரூபமேஂ அஂதாதுந்தீ .