ஸ்பர்ஶநரஸநக்ராணசக்ஷுஃஶ்ரோத்ரபஂசகமிந்த்ரியப்ராணாஃ, காயவாங்மஸ்த்ரயஂ பலப்ராணாஃ, பவ- தாரணநிமித்தமாயுஃப்ராணஃ, உதஂசநந்யஂசநாத்மகோ மருதாநபாநப்ராணஃ ..௧௪௬..
அத ப்ராணாநாஂ நிருக்த்யா ஜீவத்வஹேதுத்வஂ பௌத்கலிகத்வஂ ச ஸூத்ரயதி — அநாத்யநந்தஸ்வபாவாத்பரமாத்மபதார்தாத்விபரீதஃ ஸாத்யந்த ஆயுஃப்ராணஃ, உச்ச்வாஸநிஶ்வாஸஜநிதகேதரஹிதா- ச்சுத்தாத்மதத்த்வாத்ப்ரதிபக்ஷபூத ஆநபாநப்ராணஃ . ஏவமாயுரிந்த்ரியபலோச்ச்வாஸரூபேணாபேதநயேந ஜீவாநாஂ ஸஂபந்திநஶ்சத்வாரஃ ப்ராணா பவந்தி . தே ச ஶுத்தநயேந ஜீவாத்பிந்நா பாவயிதவ்யா இதி ..௧௪௬.. அத த ஏவ ப்ராணா பேதநயேந தஶவிதா பவந்தீத்யாவேதயதி —
அந்வயார்த : — [இந்த்ரியப்ராணஃ ச ] இந்த்ரியப்ராண, [ததா பலப்ராணஃ ] பலப்ராண, [ததா ச ஆயுஃப்ராண: ] ஆயுப்ராண [ச ] ஔர [ஆநபாநப்ராணஃ ] ஶ்வாஸோச்ச்வாஸ ப்ராண — [தே ] யே (சார) [ஜீவாநாஂ ] ஜீவோஂகே [ப்ராணாஃ ] ப்ராண [பவந்தி ] ஹைஂ ..௧௪௬..
டீகா : — ஸ்பர்ஶந, ரஸநா, க்ராண, சக்ஷு ஔர ஶ்ரோத்ர — யஹ பாச இந்த்ரியப்ராண ஹைஂ; காய, வசந ஔர மந, — யஹ தீந பலப்ராண ஹைஂ, பவ தாரணகா நிமித்த (அர்தாத் மநுஷ்யாதி பர்யாயகீ ஸ்திதிகா நிமித்த) ஆயுப்ராண ஹை; நீசே ஔர ஊ பர ஜாநா ஜிஸகா ஸ்வரூப ஹை ஐஸீ வாயு (ஶ்வாஸ) ஶ்வாஸோச்ச்வாஸ ப்ராண ஹை ..௧௪௬..
அப, வ்யுத்பத்திஸே ப்ராணோஂகோ ஜீவத்வகா ஹேதுபநா ஔர உநகா பௌத்கலிகபநா ஸூத்ர த்வாரா கஹதே ஹைஂ (அர்தாத் ப்ராண ஜீவத்வகே ஹேது ஹை ஐஸா வ்யுத்பத்திஸே தரஶாதே ஹைஂ ததா ப்ராண பௌத்கலிக ஹைஂ ஐஸா கஹதே ஹைஂ ) : —
வளீ ப்ராண ஶ்வாஸோச்ச்வாஸ – ஏ ஸௌ, ஜீவ கேரா ப்ராண சே . ௧௪௬.
௨௯௦ப்ரவசநஸார[ பகவாநஶ்ரீகுஂதகுஂத-