பரமாணுர்ஹி த்வயாதிப்ரதேஶாநாமபாவாதப்ரதேஶஃ, ஏகப்ரதேஶஸத்பாவாத் ப்ரதேஶமாத்ரஃ, ஸ்வயமநேக- பரமாணுத்ரவ்யாத்மகஶப்தபர்யாயவ்யக்த்யஸஂபவாதஶப்தஶ்ச . யதஶ்சதுஃஸ்பர்ஶபஂசரஸத்விகந்தபஂசவர்ணாநாம- விரோதேந ஸத்பாவாத் ஸ்நிக்தோ வா ரூக்ஷோ வா ஸ்யாத், தத ஏவ தஸ்ய பிண்டபர்யாயபரிணதிரூபா த்விப்ரதேஶாதித்வாநுபூதிஃ . அதைவஂ ஸ்நிக்தரூக்ஷத்வஂ பிண்டத்வஸாதநம் ..௧௬௩..
அத கீத்ரஶஂ தத்ஸ்நிக்தரூக்ஷத்வஂ பரமாணோரித்யாவேதயதி — விஶேஷாந்தராதிகாரஃ ஸமாப்தஃ . அத கேவலபுத்கலபந்தமுக்யத்வேந நவகாதாபர்யந்தஂ வ்யாக்யாநஂ கரோதி . தத்ர ஸ்தலத்வயஂ பவதி . பரமாணூநாஂ பரஸ்பரபந்தகதநார்தஂ ‘அபதேஸோ பரமாணூ’ இத்யாதிப்ரதமஸ்தலே காதாசதுஷ்டயம் . ததநந்தரஂ ஸ்கந்தாநாஂ பந்தமுக்யத்வேந ‘துபதேஸாதீ கஂதா’ இத்யாதித்விதீயஸ்தலே காதாபஞ்சகம் . ஏவஂ த்விதீயவிஶேஷாந்தராதிகாரே ஸமுதாயபாதநிகா . அத யத்யாத்மா புத்கலாநாஂ பிண்டஂ ந கரோதி தர்ஹி கதஂ பிண்டபர்யாயபரிணதிரிதி ப்ரஶ்நே ப்ரத்யுத்தரஂ ததாதி — அபதேஸோ அப்ரதேஶஃ . ஸ கஃ . பரமாணூ புத்கலபரமாணுஃ . புநரபி கதஂபூதஃ . பதேஸமேத்தோ ய த்விதீயாதிப்ரதேஶாபாவாத் ப்ரதேஶமாத்ரஶ்ச . புநஶ்ச கிஂரூபஃ . ஸயமஸத்தோ ய ஸ்வயஂ வ்யக்திரூபேணாஶப்தஃ . ஏவஂ விஶேஷணத்ரயவிஶிஷ்டஃ ஸந் ணித்தோ வா லுக்கோ வா ஸ்நிக்தோ வா ரூக்ஷோ வா யதஃ காரணாத்ஸஂபவதி ததஃ காரணாத் துபதேஸாதித்தமணுஹவதி த்விப்ரதேஶாதிரூபஂ பந்தமநுபவதீதி . ததாஹி — யதாயமாத்மா ஶுத்தபுத்தைகஸ்வபாவேந பந்தரஹிதோபி பஶ்சாதஶுத்தநயேந ஸ்நிக்தஸ்தாநீயராகபாவேந ரூக்ஷஸ்தாநீயத்வேஷபாவேந யதா பரிணமதி ததா பரமாகமகதிதப்ரகாரேண பந்தமநுபவதி, ததா பரமாணுரபி ஸ்வபாவேந பந்தரஹிதோபி யதா பந்தகாரணபூதஸ்நிக்தரூக்ஷகுணேந பரிணதோ பவதி ததா புத்கலாந்தரேண ஸஹ விபாவபர்யாயரூபஂ பந்தமநுபவதீத்யர்தஃ ..௧௬௩.. அத கீத்ரஶஂ தத்ஸ்நிக்தரூக்ஷத்வமிதி ப்ருஷ்டே ப்ரத்யுத்தரஂ ததாதி —
டீகா : — வாஸ்தவமேஂ பரமாணு த்வி – ஆதி (தோ, தீந ஆதி) ப்ரதேஶோஂகே அபாவகே காரண அப்ரதேஶ ஹை, ஏக ப்ரதேஶகே ஸத்பாவகே காரண ப்ரதேஶமாத்ர ஹை ஔர ஸ்வயஂ அநேக பரமாணுத்ரவ்யாத்மக ஶப்த பர்யாயகீ வ்யக்திகா (ப்ரகடதாகா) அஸஂபவ ஹோநேஸே அஶப்த ஹை . (வஹ பரமாணு) அவிரோதபூர்வக சார ஸ்பர்ஶ, பாச ரஸ, தோ கஂத ஔர பாச வர்ணோஂகே ஸத்பாவகே காரண ஸ்நிக்த அதவா ரூக்ஷ ஹோதா ஹை, இஸீலியே உஸே ௧பிண்டபர்யாயபரிணதிரூப த்விப்ரதேஶாதிபநேகீ அநுபூதி ஹோதீ ஹை . இஸப்ரகார ஸ்நிக்தரூக்ஷத்வ பிண்டபநேகா காரண ஹை ..௧௬௩..
அப யஹ பதலாதே ஹைஂ கி பரமாணுகே வஹ ஸ்நிக்த – ரூக்ஷத்வ கிஸப்ரகாரகா ஹோதா ஹை : — ப்ர. ௩௯
௧. ஏக பரமாணுகீ தூஸரே பரமாணுகே ஸாத பிண்டரூப பரிணதி த்விப்ரதேஶீபநேகீ அநுபூதி ஹை; ஏக பரமாணுகீ அந்ய தோ பரமாணுஓஂகே ஸாத பிண்டரூப பரிணதி த்ரிப்ரதேஶீபநேகா அநுபவ ஹை . இஸப்ரகார பரமாணு அந்ய பரமாணுஓஂகே ஸாத பிண்டரூப பரிணமித ஹோநேபர அநேகப்ரதேஶீபநேகா அநுபவ கரதா ஹை .