யதோ ஹி ஸூக்ஷ்மத்வபரிணதைர்பாதரபரிணதைஶ்சாநதிஸூக்ஷ்மத்வஸ்தூலத்வாத் கர்மத்வபரிணமநஶக்தி- யோகிபிரதிஸூக்ஷ்மஸ்தூலதயா ததயோகிபிஶ்சாவகாஹவிஶிஷ்டத்வேந பரஸ்பரமபாதமாநைஃ ஸ்வயமேவ ஸர்வத ஏவ புத்கலகாயைர்காடஂ நிசிதோ லோகஃ, ததோவதார்யதே ந புத்கலபிண்டாநாமாநேதா புருஷோஸ்தி ..௧௬௮..
அதாத்மநஃ புத்கலபிண்டாநாஂ கர்மத்வகர்த்ருத்வாபாவமவதாரயதி —
யோக்யைர்பாதரைஶ்ச . புநஶ்ச கதஂபூதைஃ . அப்பாஓக்கேஹிஂ அதிஸூக்ஷ்மஸ்தூலத்வேந கர்மவர்கணாயோக்யதாரஹிதைஃ . புநஶ்ச கிஂவிஶிஷ்டைஃ . ஜோக்கேஹிஂ அதிஸூக்ஷ்மஸ்தூலத்வாபாவாத்கர்மவர்கணாயோக்யைரிதி . அயமத்ரார்தஃ — நிஶ்சயேந ஶுத்த- ஸ்வரூபைரபி வ்யவஹாரேண கர்மோதயாதீநதயா ப்ருதிவ்யாதிபஞ்சஸூக்ஷ்மஸ்தாவரத்வஂ ப்ராப்தைர்ஜீவைர்யதா லோகோ நிரந்தரஂ ப்ருதஸ்திஷ்டதி ததா புத்கலைரபி . ததோ ஜ்ஞாயதே யத்ரைவ ஶரீராவகாடக்ஷேத்ரே ஜீவஸ்திஷ்டதி பந்தயோக்யபுத்கலா அபி
டீகா : — ஸூக்ஷ்மதயா பரிணத ததா பாதரரூப பரிணத, அதி ஸூக்ஷ்ம அதவா அதி ஸ்தூல ந ஹோநேஸே கர்மரூப பரிணத ஹோநேகீ ஶக்திவாலே ததா அதி ஸூக்ஷ்ம அதவா அதி ஸ்தூல ஹோநேஸே கர்மரூப பரிணத ஹோநேகீ ஶக்திஸே ரஹித — ஐஸே புத்கலகார்யோஂகே த்வாரா, அவகாஹகீ விஶிஷ்டதாகே காரண பரஸ்பர பாதா கியே விநா, ஸ்வயமேவ ஸர்வதஃ (ஸர்வ ப்ரதேஶோஂஸே) லோக கா பரா ஹுஆ ஹை . இஸஸே நிஶ்சித ஹோதா ஹை கி புத்கலபிண்டோஂகா லாநேவாலா ஆத்மா நஹீஂ ஹை .
பாவார்த : — இஸ லோகமேஂ ஸர்வத்ர ஜீவ ஹைஂ ஔர கர்மபஂதகே யோக்ய புத்கலவர்கணா பீ ஸர்வத்ர ஹை . ஜீவகே ஜைஸே பரிணாம ஹோதே ஹைஂ உஸீப்ரகாரகா ஜீவகோ கர்மபஂத ஹோதா ஹை . ஐஸா நஹீஂ ஹை கி ஆத்மா கிஸீ பாஹரகே ஸ்தாநஸே கர்மயோக்ய புத்கல லாகர பஂத கரதா ஹை ..௧௬௮..
அப ஐஸா நிஶ்சித கரதே ஹைஂ கி ஆத்மா புத்கலபிண்டோஂகோ கர்மரூப நஹீஂ கரதா : —
அந்வயார்த : — [கர்மத்வப்ராயோக்யாஃ ஸ்கஂதாஃ ] கர்மத்வகே யோக்ய ஸ்கஂத [ஜீவஸ்யபரிணதிஂ ப்ராப்ய ] ஜீவகீ பரிணதிகோ ப்ராப்த கரகே [கர்மபாவஂ கச்சந்தி ] கர்மபாவகோ ப்ராப்த ஹோதே ஹைஂ; [ந ஹி தே ஜீவேந பரிணமிதாஃ ] ஜீவ உநகோ நஹீஂ பரிணமாதா ..௧௬௯..
கர்மத்வநே பாமே; நஹி ஜீவ பரிணமாவே தேமநே. ௧௬௯.