யோ ஹி நாம நைவஂ ப்ரதிநியதசேதநாசேதநத்வஸ்வபாவேந ஜீவபுத்கலயோஃ ஸ்வபரவிபாகஂ பஶ்யதி ஸ ஏவாஹமிதஂ மமேதமித்யாத்மாத்மீயத்வேந பரத்ரவ்யமத்யவஸ்யதி மோஹாந்நாந்யஃ . அதோ ஜீவஸ்ய பரத்ரவ்ய- ப்ரவ்ருத்திநிமித்தஂ ஸ்வபரபரிச்சேதாபாவமாத்ரமேவ, ஸாமர்த்யாத்ஸ்வத்ரவ்யப்ரவ்ருத்திநிமித்தஂ ததபாவஃ ..௧௮௩..
அதாத்மநஃ கிஂ கர்மேதி நிரூபயதி —
அதைததேவ பேதவிஜ்ஞாநஂ ப்ரகாராந்தரேண த்ரடயதி – ஜோ ணவி ஜாணதி ஏவஂ யஃ கர்தா நைவ ஜாநாத்யேவஂ பூர்வோக்தப்ரகாரேண . கம் . பரஂ ஷட்ஜீவநிகாயாதிபரத்ரவ்யஂ, அப்பாணஂ நிர்தோஷிபரமாத்மத்ரவ்யரூபஂ நிஜாத்மாநம் . கிஂ க்ருத்வா . ஸஹாவமாஸேஜ்ஜ ஶுத்தோபயோகலக்ஷணநிஜஶுத்தஸ்வபாவமாஶ்ரித்ய . கீரதி அஜ்ஜவஸாணஂ ஸ புருஷஃ கரோத்யத்யவஸாநஂ பரிணாமம் . கேந ரூபேண . அஹஂ மமேதஂ தி அஹஂ மமேதமிதி . மமகாராஹஂகாராதிரஹித- பரமாத்மபாவநாச்யுதோ பூத்வா பரத்ரவ்யஂ ராகாதிகமஹமிதி தேஹாதிகஂ மமேதிரூபேண . கஸ்மாத் . மோஹாதோ மோஹாதீநத்வாதிதி . ததஃ ஸ்திதமேதத்ஸ்வபரபேதவிஜ்ஞாநபலேந ஸ்வஸஂவேதநஜ்ஞாநீ ஜீவஃ ஸ்வத்ரவ்யே ரதிஂ பரத்ரவ்யே ஹை’ [இதி ] இஸப்ரகார [அத்யவஸாநஂ ] அத்யவஸாந [குருதே ] கரதா ஹை ..௧௮௩..
டீகா : — ஜோ ஆத்மா இஸப்ரகார ஜீவ ஔர புத்கலகே (அபநே – அபநே) நிஶ்சித சேதநத்வ ஔர அசேதநத்வரூப ஸ்வபாவகே த்வாரா ஸ்வ – பரகே விபாககோ நஹீஂ தேகதா, வஹீ ஆத்மா ‘யஹ மைஂ ஹூ, யஹ மேரா ஹை’ இஸப்ரகார மோஹஸே பரத்ரவ்யமேஂ அபநேபநகா அத்யவஸாந கரதா ஹை, தூஸரா நஹீஂ . இஸஸே (யஹ நிஶ்சித ஹுஆ கி) ஜீவகோ பரத்ரவ்யமேஂ ப்ரவ்ருத்திகா நிமித்த ஸ்வபரகே ஜ்ஞாநகா அபாவமாத்ர ஹீ ஹை ஔர (கஹே விநா பீ) ஸாமர்த்யஸே (யஹ நிஶ்சித ஹுஆ கி) ஸ்வத்ரவ்யமேஂ ப்ரவ்ருத்திகா நிமித்த ௧உஸகா அபாவ ஹை .
பாவார்த : — ஜிஸே ஸ்வ – பரகா பேதவிஜ்ஞாந நஹீஂ ஹை வஹீ பரத்ரவ்யமேஂ அஹஂகார – மமகார கரதா ஹை, பேதவிஜ்ஞாநீ நஹீஂ . இஸலியே பரத்ரவ்யமேஂ ப்ரவ்ருத்திகா காரண பேதவிஜ்ஞாநகா அபாவ ஹீ ஹை, ஔர ஸ்வத்ரவ்யமேஂ ப்ரவ்ருத்திகா காரண பேதவிஜ்ஞாந ஹீ ஹை ..௧௮௩..
அப யஹ நிரூபண கரதே ஹைஂ கி ஆத்மாகா கர்ம க்யா ஹை : —
பண தே நதீ கர்தா ஸகல புத்கலதரவமய பாவநோ. ௧௮௪.
௧. உஸகா அபாவ = ஸ்வ -பரகே ஜ்ஞாநகே அபாவகா அபாவ; ஸ்வ – பரகே ஜ்ஞாநகா ஸத்பாவ .