யதஃ ஶேஷஸமஸ்தசேதநாசேதநவஸ்துஸமவாயஸஂபந்தநிருத்ஸுக தயாநாத்யநந்தஸ்வபாவஸித்த-
ஸமவாயஸஂபந்தமேக மாத்மாநமாபிமுக்யேநாவலம்ப்ய ப்ரவ்ருத்தத்வாத் தஂ விநா ஆத்மாநஂ ஜ்ஞாநஂ ந தாரயதி,
ததோ ஜ்ஞாநமாத்மைவ ஸ்யாத் . ஆத்மா த்வநந்ததர்மாதிஷ்டாநத்வாத் ஜ்ஞாநதர்மத்வாரேண ஜ்ஞாநமந்யதர்ம-
த்வாரேணாந்யதபி ஸ்யாத் .
கிஂ சாநேகாந்தோத்ர பலவாந் . ஏகாந்தேந ஜ்ஞாநமாத்மேதி ஜ்ஞாநஸ்யா -பாவோசேதநத்வமாத்மநோ
விஶேஷகுணாபாவாதபாவோ வா ஸ்யாத் . ஸர்வதாத்மா ஜ்ஞாநமிதி நிராஶ்ரயத்வாத் ஜ்ஞாநஸ்யாபாவ ஆத்மநஃ
ஶேஷபர்யாயாபாவஸ்ததவிநாபாவிநஸ்தஸ்யாப்யபாவஃ ஸ்யாத் ..௨௭..
கடபடாதௌ ந வர்ததே . தம்ஹா ணாணஂ அப்பா தஸ்மாத் ஜ்ஞாயதே கதஂசிஜ்ஜ்ஞாநமாத்மைவ ஸ்யாத் . இதி காதாபாதத்ரயேண
ஜ்ஞாநஸ்ய கதஂசிதாத்மத்வஂ ஸ்தாபிதம் . அப்பா ணாணஂ வ அண்ணஂ வா ஆத்மா து ஜ்ஞாநதர்மத்வாரேண ஜ்ஞாநஂ பவதி,
ஸுகவீர்யாதிதர்மத்வாரேணாந்யத்வா நியமோ நாஸ்தீதி . தத்யதா – யதி புநரேகாந்தேந ஜ்ஞாநமாத்மேதி பண்யதே ததா
ஜ்ஞாநகுணமாத்ர ஏவாத்மா ப்ராப்தஃ ஸுகாதிதர்மாணாமவகாஶோ நாஸ்தி . ததா ஸுகவீர்யாதிதர்மஸமூஹாபாவாதாத்மா-
பாவஃ, ஆத்மந ஆதாரபூதஸ்யாபாவாதாதேயபூதஸ்ய ஜ்ஞாநகுணஸ்யாப்யபாவஃ, இத்யேகாந்தே ஸதி த்வயோரப்யபாவஃ .
தஸ்மாத்கதஂசிஜ்ஜ்ஞாநமாத்மா ந ஸர்வதேதி . அயமத்ராபிப்ராயஃ — ஆத்மா வ்யாபகோ ஜ்ஞாநஂ வ்யாப்யஂ ததோ
ஜ்ஞாநமாத்மா ஸ்யாத், ஆத்மா து ஜ்ஞாநமந்யத்வா பவதீதி . ததா சோக்தம் — ‘வ்யாபகஂ தததந்நிஷ்டஂ வ்யாப்யஂ
௧. ஸமவாய ஸம்பந்த = ஜஹா குண ஹோதே ஹைஂ வஹா குணீ ஹோதா ஹை ஔர ஜஹா குணீ ஹோதா ஹை வஹா குண ஹோதே ஹைஂ, ஜஹா
குண நஹீஂ ஹோதே வஹா குணீ நஹீஂ ஹோதா ஔர ஜஹா குணீ நஹீஂ ஹோதா வஹா குண நஹீஂ ஹோதே — இஸ ப்ரகார குண-
குணீகா அபிந்ந -ப்ரதேஶரூப ஸம்பந்த; தாதாத்ம்யஸம்பந்த ஹை .
௪௬ப்ரவசநஸார[ பகவாநஶ்ரீகுஂதகுஂத-
டீகா : — க்யோஂகி ஶேஷ ஸமஸ்த சேதந ததா அசேதந வஸ்துஓஂகே ஸாத ௧ஸமவாயஸம்பந்த
நஹீஂ ஹை, இஸலியே ஜிஸகே ஸாத அநாதி அநந்த ஸ்வபாவஸித்த ஸமவாயஸம்பந்த ஹை ஐஸே ஏக ஆத்மாகா
அதி நிகடதயா (அபிந்ந ப்ரதேஶரூபஸே) அவலம்பந கரகே ப்ரவர்தமாந ஹோநேஸே ஜ்ஞாந ஆத்மாகே பிநா
அபநா அஸ்தித்வ நஹீஂ ரக ஸகதா; இஸலியே ஜ்ஞாந ஆத்மா ஹீ ஹை . ஔர ஆத்மா தோ அநந்த தர்மோஂகா
அதிஷ்டாந (-ஆதார) ஹோநேஸே ஜ்ஞாநதர்மகே த்வாரா ஜ்ஞாந ஹை ஔர அந்ய தர்மகே த்வாரா அந்ய பீ ஹை .
ஔர பி ர, இஸகே அதிரிக்த (விஶேஷ ஸமஜநா கி) யஹா அநேகாந்த பலவாந ஹை . யதி
யஹ மாநா ஜாய கி ஏகாந்தஸே ஜ்ஞாந ஆத்மா ஹை தோ, (ஜ்ஞாநகுண ஆத்மத்ரவ்ய ஹோ ஜாநேஸே) ஜ்ஞாநகா
அபாவ ஹோ ஜாயேகா, (ஔர ஜ்ஞாநகுணகா அபாவ ஹோநேஸே) ஆத்மாகே அசேதநதா ஆ ஜாயேகீ அதவா
விஶேஷகுணகா அபாவ ஹோநேஸே ஆத்மாகா அபாவ ஹோ ஜாயேகா . யதி யஹ மாநா ஜாயே கி ஸர்வதா
ஆத்மா ஜ்ஞாந ஹை தோ, (ஆத்மத்ரவ்ய ஏக ஜ்ஞாநகுணரூப ஹோ ஜாநேபர ஜ்ஞாநகா கோஈ ஆதாரபூத த்ரவ்ய நஹீஂ
ரஹநேஸே) நிராஶ்ரயதாகே காரண ஜ்ஞாநகா அபாவ ஹோ ஜாயேகா அதவா (ஆத்மத்ரவ்யகே ஏக ஜ்ஞாநகுணரூப
ஹோ ஜாநேஸே) ஆத்மாகீ ஶேஷ பர்யாயோஂகா ( – ஸுக, வீர்யாதி குணோஂகா) அபாவ ஹோ ஜாயேகா ஔர உநகே