வ்யபதேஶவத் . ந து யதா ப்ருதக்வர்திநா தாத்ரேண லாவகோ பவதி தேவதத்தஸ்ததா ஜ்ஞாநேந ஜ்ஞாயகோ பவத்யாத்மா . ததா ஸத்யுபயோரசேதநத்வமசேதநயோஃ ஸஂயோகேபி ந பரிச்சித்திநிஷ்பத்திஃ . ப்ருதக்த்வ- வர்திநோரபி பரிச்சேதாப்யுபகமே பரபரிச்சேதேந பரஸ்ய பரிச்சித்திர்பூதிப்ரப்ருதீநாஂ ச பரிச்சித்திப்ரஸூதி- ரநஂகு ஶா ஸ்யாத் . கிஂச – ஸ்வதோவ்யதிரிக்தஸமஸ்தபரிச்சேத்யாகாரபரிணதஂ ஜ்ஞாநஂ ஸ்வயஂ பரிணம- மாநஸ்ய கார்யபூதஸமஸ்தஜ்ஞேயாகாரகாரணீபூதாஃ ஸர்வேர்தா ஜ்ஞாநவர்திந ஏவ கதஂசித்பவந்தி; கிஂ ஜ்ஞாத்ருஜ்ஞாநவிபாகக்லேஶகல்பநயா ..௩௫..
தம்ஹா ணாணஂ ஜீவோ ணேயஂ தவ்வஂ திஹா ஸமக்காதஂ .
தவ்வஂ தி புணோ ஆதா பரஂ ச பரிணாமஸஂபத்தஂ ..௩௬.. பவதீதி . அத மதம் --யதா பிந்நதாத்ரேண லாவகோ பவதி தேவதத்தஸ்ததா பிந்நஜ்ஞாநேந ஜ்ஞாயகோ பவது கோ தோஷ இதி . நைவம் . சேதநக்ரியாவிஷயே தாத்ரஂ பஹிரங்கோபகரணஂ தத்பிந்நஂ பவது, அப்யந்தரோபகரணஂ து தேவதத்தஸ்ய சேதநக்ரியாவிஷயே ஶக்திவிஶேஷஸ்தச்சாபிந்நமேவ பவதி; ததார்தபரிச்சித்திவிஷயே ஜ்ஞாநமேவா- ப்யந்தரோபகரணஂ ததாபிந்நமேவ பவதி, உபாத்யாயப்ரகாஶாதிபஹிரங்கோபகரணஂ தத்பிந்நமபி பவது தோஷோ நாஸ்தி . யதி ச பிந்நஜ்ஞாநேந ஜ்ஞாநீ பவதி தர்ஹி பரகீயஜ்ஞாநேந ஸர்வேபி கும்பஸ்தம்பாதிஜடபதார்தா ஜ்ஞாநிநோ (ப்ருதக்வர்தீ) ஜ்ஞாநஸே ஆத்மா ஜாநநேவாலா (-ஜ்ஞாயக) ஹை . யதி ஐஸா ஹோ தோ தோநோஂகே அசேதநதா ஆ ஜாயேகீ ஔர அசேதநோஂகா ஸஂயோக ஹோநே பர பீ ஜ்ஞப்தி உத்பந்ந நஹீஂ ஹோகீ . ஆத்மா ஔர ஜ்ஞாநகே ப்ருதக்வர்தீ ஹோநே பர பீ யதி ஆத்மாகே ஜ்ஞப்திகா ஹோநா மாநா ஜாயே தோ பரஜ்ஞாநகே த்வாரா பரகோ ஜ்ஞப்தி ஹோ ஜாயேகீ ஔர இஸப்ரகார ராக இத்யாதிகே பீ ஜ்ஞப்திகா உத்பவ நிரஂகுஶ ஹோ ஜாயேகா . (‘ஆத்மா ஔர ஜ்ஞாந ப்ருதக் ஹைஂ கிந்து ஜ்ஞாந ஆத்மாகே ஸாத யுக்த ஹோ ஜாதா ஹை இஸலியே ஆத்மா ஜாநநேகா கார்ய கரதா ஹை’ யதி ஐஸா மாநா ஜாயே தோ ஜைஸே ஜ்ஞாந ஆத்மாகே ஸாத யுக்த ஹோதா ஹை, உஸீப்ரகார ராக, கா, ஸ்தஂப இத்யாதி ஸமஸ்த பதார்தோஂகே ஸாத யுக்த ஹோ ஜாயே ஔர உஸஸே வே ஸப பதார்த பீ ஜாநநேகா கார்ய கரநே லகேஂ; கிந்து ஐஸா தோ நஹீஂ ஹோதா, இஸலியே ஆத்மா ஔர ஜ்ஞாந ப்ருதக் நஹீஂ ஹைஂ ) ஔர, அபநேஸே அபிந்ந ஐஸே ஸமஸ்த ஜ்ஞேயாகாரரூப பரிணமித ஜோ ஜ்ஞாந ஹை உஸரூப ஸ்வயஂ பரிணமித ஹோநேவாலேகோ, கார்யபூத ஸமஸ்த ஜ்ஞேயாகாரோஂகே காரணபூத ஸமஸ்த பதார்த ஜ்ஞாநவர்தி ஹீ கதஂசித் ஹைஂ . (இஸலியே) ஜ்ஞாதா ஔர ஜ்ஞாநகே விபாககீ க்லிஷ்ட கல்பநாஸே க்யா ப்ரயோஜந ஹை ? ..௩௫..
௬௦ப்ரவசநஸார[ பகவாநஶ்ரீகுஂதகுஂத-