தத்ர விப்ரதிஷேதஸ்யாவதாரஃ . யதா ஹி ப்ரகாஶகஸ்ய ப்ரதீபஸ்ய பரஂ ப்ரகாஶ்யதாமாபந்நஂ ப்ரகாஶயதஃ
ஸ்வஸ்மிந் ப்ரகாஶ்யே ந ப்ரகாஶகாந்தரஂ ம்ருக்யஂ ஸ்வயமேவ ப்ரகாஶநக்ரியாயாஃ ஸமுபலம்பாத்; ததா
பரிச்சேதகஸ்யாத்மநஃ பரஂ பரிச்சேத்யதாமாபந்நஂ பரிச்சிந்ததஃ ஸ்வஸ்மிந் பரிச்சேத்யே ந பரிச்சேதகாந்தரஂ
ம்ருக்யஂ ஸ்வயமேவ பரிச்சேதநக்ரியாயாஃ ஸமுபலம்பாத் .
நநு குத ஆத்மநோ த்ரவ்யஜ்ஞாநரூபத்வஂ த்ரவ்யாணாஂ ச ஆத்மஜ்ஞேயரூபத்வஂ ச ? பரிணாம-
ஸஂபந்தத்வாத் . யதஃ கலு ஆத்மா த்ரவ்யாணி ச பரிணாமைஃ ஸஹ ஸஂபத்யந்தே, தத ஆத்மநோ
த்ரவ்யாலம்பநஜ்ஞாநேந த்ரவ்யாணாஂ து ஜ்ஞாநமாலம்ப்ய ஜ்ஞேயாகாரேண பரிணதிரபாதிதா ப்ரதபதி ..௩௬..
ததைவோத்பாதவ்யயத்ரௌவ்யரூபேண ச த்ரிதா ஸமாக்யாதம் . தவ்வஂ தி புணோ ஆதா பரஂ ச தச்ச ஜ்ஞேயபூதஂ த்ரவ்யமாத்மா
பவதி பரஂ ச . கஸ்மாத் . யதோ ஜ்ஞாநஂ ஸ்வஂ ஜாநாதி பரஂ சேதி ப்ரதீபவத் . தச்ச ஸ்வபரத்ரவ்யஂ கதஂபூதம் .
பரிணாமஸஂபத்தஂ கதஂசித்பரிணாமீத்யர்தஃ . நையாயிகமதாநுஸாரீ கஶ்சிதாஹ ---ஜ்ஞாநஂ ஜ்ஞாநாந்தரவேத்யஂ ப்ரமேயத்வாத்
௧.கோஈ பர்யாய ஸ்வயஂ அபநேமேஂஸே உத்பந்ந நஹீஂ ஹோ ஸகதீ, கிந்து வஹ த்ரவ்யகே ஆதாரஸே – த்ரவ்யமேஂஸே உத்பந்ந ஹோதீ ஹை;
க்யோஂகி யதி ஐஸா ந ஹோ தோ த்ரவ்யரூப ஆதாரகே பிநா பர்யாயேஂ உத்பந்ந ஹோநே லகேஂ ஔர ஜலகே பிநா தரஂகேஂ ஹோநே லகேஂ; கிந்து
யஹ ஸப ப்ரத்யக்ஷ விருத்த ஹை; இஸலியே பர்யாயகே உத்பந்ந ஹோநேகே லியே த்ரவ்யரூப ஆதார ஆவஶ்யக ஹை . இஸீப்ரகார ஜ்ஞாநபர்யாய
பீ ஸ்வயஂ அபநேமேஂஸே உத்பந்ந நஹீஂ ஹோ ஸகதீ; வஹ ஆத்மத்ரவ்யமேஂஸே உத்பந்ந ஹோ ஸகதீ ஹை — ஜோ கி டீக ஹீ ஹை . பரந்து ஜ்ஞாந
பர்யாய ஸ்வயஂ அபநேஸே ஹீ ஜ்ஞாத நஹீஂ ஹோ ஸகதீ யஹ பாத யதார்த நஹீஂ ஹை . ஆத்ம த்ரவ்யமேஂஸே உத்பந்ந ஹோநேவாலீ ஜ்ஞாநபர்யாய ஸ்வயஂ
அபநேஸே ஹீ ஜ்ஞாத ஹோதீ ஹை . ஜைஸே தீபகரூபீ ஆதாரமேஂஸே உத்பந்ந ஹோநே வாலீ ப்ரகாஶபர்யாய ஸ்வ -பரகோ ப்ரகாஶித கரதீ ஹை,
உஸீ ப்ரகார ஆத்மாரூபீ ஆதாரமேஂஸே உத்பந்ந ஹோநேவாலீ ஜ்ஞாநபர்யாய ஸ்வபரகோ ஜாநதீ ஹை . ஔர யஹ அநுபவ ஸித்த பீ ஹை கி
ஜ்ஞாந ஸ்வயஂ அபநேகோ ஜாநதா ஹை .
௨.ஜ்ஞாநகே ஜ்ஞேயபூத த்ரவ்ய ஆலம்பந அர்தாத் நிமித்த ஹைஂ . யதி ஜ்ஞாந ஜ்ஞேயகோ ந ஜாநே தோ ஜ்ஞாநகா ஜ்ஞாநத்வ க்யா ?
௩.ஜ்ஞேயகா ஜ்ஞாந ஆலம்பந அர்தாத் நிமித்த ஹை . யதி ஜ்ஞேய ஜ்ஞாநமேஂ ஜ்ஞாத ந ஹோ தோ ஜ்ஞேயகா ஜ்ஞேயத்வ க்யா ?
௬௨ப்ரவசநஸார[ பகவாநஶ்ரீகுஂதகுஂத-
ஜ்ஞப்திரூப க்ரியாமேஂ விரோத நஹீஂ ஆதா, க்யோஂகி வஹ, ப்ரகாஶந க்ரியாகீ பாதி, உத்பத்திக்ரியாஸே
விருத்த ப்ரகாரஸே (பிந்ந ப்ரகாரஸே) ஹோதீ ஹை . ஜைஸே ஜோ ப்ரகாஶ்யபூத பரகோ ப்ரகாஶித கரதா ஹை ஐஸே
ப்ரகாஶக தீபககோ ஸ்வ ப்ரகாஶ்யகோ ப்ரகாஶித கரநேகே ஸம்பந்தமேஂ அந்ய ப்ரகாஶககீ ஆவஶ்யகதா
நஹீஂ ஹோதீ, க்யோஂகி உஸகே ஸ்வயமேவ ப்ரகாஶந க்ரியாகீ ப்ராப்தி ஹை; உஸீப்ரகார ஜோ ஜ்ஞேயபூத பரகோ
ஜாநதா ஹை ஐஸே ஜ்ஞாயக ஆத்மாகோ ஸ்வ ஜ்ஞேயகே ஜாநநேகே ஸம்பந்தமேஂ அந்ய ஜ்ஞாயககீ ஆவஶ்யகதா
நஹீஂ ஹோதீ, க்யோஂகி ஸ்வயமேவ ஜ்ஞாந -க்ரியா கீ ப்ராப்தி௧ ஹை . (இஸஸே ஸித்த ஹுஆ கி ஜ்ஞாந ஸ்வகோ
பீ ஜாந ஸகதா ஹை .)
(ப்ரஶ்ந) : — ஆத்மாகோ த்ரவ்யோஂகீ ஜ்ஞாநரூபதா ஔர த்ரவ்யோஂகோ ஆத்மாகீ ஜ்ஞேயரூபதா கைஸே
( – கிஸப்ரகார கடித) ஹை ?
(உத்தர) : — வே பரிணாமவாலே ஹோநேஸே . ஆத்மா ஔர த்ரவ்ய பரிணாமயுக்த ஹைஂ, இஸலியே
ஆத்மாகே, த்ரவ்ய ஜிஸகா ௨ஆலம்பந ஹைஂ ஐஸே ஜ்ஞாநரூபஸே (பரிணதி), ஔர த்ரவ்யோஂகே, ஜ்ஞாநகா
௩அவலம்பந லேகர ஜ்ஞேயாகாரரூபஸே பரிணதி அபாதிதரூபஸே தபதீ ஹை — ப்ரதாபவஂத வர்ததீ ஹை .