అథ జ్ఞేయార్థపరిణమనలక్షణా క్రియా జ్ఞానాన్న భవతీతి శ్రద్దధాతి —
పరిణమది ణేయమట్ఠం ణాదా జది ణేవ ఖాఇగం తస్స .
ణాణం తి తం జిణిందా ఖవయంతం కమ్మమేవుత్తా ..౪౨..
పరిణమతి జ్ఞేయమర్థం జ్ఞాతా యది నైవ క్షాయికం తస్య .
జ్ఞానమితి తం జినేన్ద్రాః క్షపయన్తం కర్మైవోక్తవన్తః ..౪౨..
పరిచ్ఛేత్తా హి యత్పరిచ్ఛేద్యమర్థం పరిణమతి తన్న తస్య సకలకర్మకక్షక్షయప్రవృత్తస్వాభావిక-
పరిచ్ఛేదనిదానమథవా జ్ఞానమేవ నాస్తి తస్య; యతః ప్రత్యర్థపరిణతిద్వారేణ మృగతృష్ణామ్భోభార-
సంభావనాకరణమానసః సుదుఃసహం కర్మభారమేవోపభుంజానః స జినేన్ద్రైరుద్గీతః ..౪౨..
బౌద్ధమతనిరాకరణముఖ్యత్వేన గాథాత్రయం, తదనన్తరమిన్ద్రియజ్ఞానేన సర్వజ్ఞో న భవత్యతీన్ద్రియజ్ఞానేన భవతీతి
నైయాయికమతానుసారిశిష్యసంబోధనార్థం చ గాథాద్వయమితి సముదాయేన పఞ్చమస్థలే గాథాపఞ్చకం గతమ్ ..
అథ రాగద్వేషమోహాః బన్ధకారణం, న చ జ్ఞానమిత్యాదికథనరూపేణ గాథాపఞ్చకపర్యన్తం వ్యాఖ్యానం కరోతి .
తద్యథా --యస్యేష్టానిష్టవికల్పరూపేణ కర్మబన్ధకారణభూతేన జ్ఞేయవిషయే పరిణమనమస్తి తస్య క్షాయికజ్ఞానం
నాస్తీత్యావేదయతి ---పరిణమది ణేయమట్ఠం ణాదా జది నీలమిదం పీతమిదమిత్యాదివికల్పరూపేణ యది జ్ఞేయార్థం
పరిణమతి జ్ఞాతాత్మా ణేవ ఖాఇగం తస్స ణాణం తి తస్యాత్మనః క్షాయికజ్ఞానం నైవాస్తి . అథవా జ్ఞానమేవ
నాస్తి . కస్మాన్నాస్తి . తం జిణిందా ఖవయంతం కమ్మమేవుత్తా తం పురుషం కర్మతాపన్నం జినేన్ద్రాః కర్తారః ఉక్తవంతః .
కహానజైనశాస్త్రమాలా ]
జ్ఞానతత్త్వ -ప్రజ్ఞాపన
౭౧
అబ, ఐసీ శ్రద్ధా వ్యక్త కరతే హైం కి జ్ఞేయ పదార్థరూప పరిణమన జిసకా లక్షణ హై ఐసీ
(జ్ఞేయార్థపరిణమనస్వరూప) క్రియా జ్ఞానమేంసే ఉత్పన్న నహీం హోతీ : —
అన్వయార్థ : — [జ్ఞాతా ] జ్ఞాతా [యది ] యది [జ్ఞేయం అర్థం ] జ్ఞేయ పదార్థరూప [పరిణమతి ]
పరిణమిత హోతా హో తో [తస్య ] ఉసకే [క్షాయికం జ్ఞానం ] క్షాయిక జ్ఞాన [న ఏవ ఇతి ] హోతా హీ
నహీం . [జినేన్ద్రా:] జినేన్ద్రదేవోంనే [తం ] ఉసే [కర్మ ఏవ ] కర్మకో హీ [క్షపయన్తం ] అనుభవ
కరనేవాలా [ఉక్తవన్తః ] కహా హై ..౪౨..
టీకా : – యది జ్ఞాతా జ్ఞేయ పదార్థరూప పరిణమిత హోతా హో , తో ఉసే సకల కర్మవనకే
క్షయసే ప్రవర్తమాన స్వాభావిక జానపనేకా కారణ (క్షాయిక జ్ఞాన) నహీం హై; అథవా ఉసే జ్ఞాన హీ
నహీం హై; క్యోంకి ప్రత్యేక పదార్థరూపసే పరిణతికే ద్వారా మృగతృష్ణామేం జలసమూహకీ కల్పనా కరనేకీ
భావనావాలా వహ (ఆత్మా) అత్యన్త దుఃసహ కర్మభారకో హీ భోగతా హై ఐసా జినేన్ద్రోంనే కహా హై .
జో జ్ఞేయ అర్థే పరిణమే జ్ఞాతా, న క్షాయిక జ్ఞాన ఛే;
తే కర్మనే జ అనుభవే ఛే ఏమ జినదేవో కహే .౪౨.