ఇహ కిలైకమాకాశద్రవ్యమేకం ధర్మద్రవ్యమేకమధర్మద్రవ్యమసంఖ్యేయాని కాలద్రవ్యాణ్యనన్తాని
జీవద్రవ్యాణి . తతోప్యనన్తగుణాని పుద్గలద్రవ్యాణి . తథైషామేవ ప్రత్యేకమతీతానాగతానుభూయ-
మానభేదభిన్ననిరవధివృత్తిప్రవాహపరిపాతినోనన్తాః పర్యాయాః . ఏవమేతత్సమస్తమపి సముదితం జ్ఞేయమ్ .
ఇహైవైకం కించిజ్జీవద్రవ్యం జ్ఞాతృ . అథ యథా సమస్తం దాహ్యం దహన్ దహనః సమస్తదాహ్యహేతుక-
సమస్తదాహ్యాకారపర్యాయపరిణతసకలైకదహనాకారమాత్మానం పరిణమతి, తథా సమస్తం జ్ఞేయం జానన్
జ్ఞాతా సమస్తజ్ఞేయహేతుకసమస్తజ్ఞేయాకారపర్యాయపరిణతసకలైకజ్ఞానాకారం చేతనత్వాత్ స్వానుభవ-
ప్రత్యక్షమాత్మానం పరిణమతి . ఏవం కిల ద్రవ్యస్వభావః . యస్తు సమస్తం జ్ఞేయం న జానాతి స సమస్తం
భణితమ్ . అభేదనయేన తదేవ సర్వజ్ఞస్వరూపం తదేవోపాదేయభూతానన్తసుఖాద్యనన్తగుణానామాధారభూతం సర్వ-
ప్రకారోపాదేయరూపేణ భావనీయమ్ ఇతి తాత్పర్యమ్ ..౪౭.. అథ యః సర్వం న జానాతి స ఏకమపి న
జానాతీతి విచారయతి — జో ణ విజాణది యః కర్తా నైవ జానాతి . కథమ్ . జుగవం యుగపదేకక్షణే . కాన్ .
అత్థే అర్థాన్ . కథంభూతాన్ . తిక్కాలిగే త్రికాలపర్యాయపరిణతాన్ . పునరపి కథంభూతాన్ . తిహువణత్థే
త్రిభువనస్థాన్ . ణాదుం తస్స ణ సక్కం తస్య పురుషస్య సమ్బన్ధి జ్ఞానం జ్ఞాతుం సమర్థం న భవతి . కిమ్ . దవ్వం
౧. నిరవధి = అవధి – హద – మర్యాదా అన్తరహిత .
౨. వృత్తి = వర్తన కరనా; ఉత్పాద – వ్యయ – ధ్రౌవ్య; అస్తిత్వ, పరిణతి .
౩. దహన = జలానా, దహనా .
౪. సకల = సారా; పరిపూర్ణ .
కహానజైనశాస్త్రమాలా ]
జ్ఞానతత్త్వ -ప్రజ్ఞాపన
౮౧
ప్ర. ౧౧
విజానాతి ] నహీం జానతా, [తస్య ] ఉసే [సపర్యయం ] పర్యాయ సహిత [ఏకం ద్రవ్యం వా ] ఏక ద్రవ్య
భీ [జ్ఞాతుం న శక్యం ] జాననా శక్య నహీం హై ..౪౮..
టీకా : — ఇస విశ్వమేం ఏక ఆకాశద్రవ్య, ఏక ధర్మద్రవ్య, ఏక అధర్మద్రవ్య, అసంఖ్య
కాలద్రవ్య ఔర అనన్త జీవద్రవ్య తథా ఉనసే భీ అనన్తగునే పుద్గల ద్రవ్య హైం, ఔర ఉన్హీంకే
ప్రత్యేకకే అతీత, అనాగత ఔర వర్తమాన ఐసే (తీన) ప్రకారోంసే భేదవాలీ ౧నిరవధి ౨వృత్తిప్రవాహకే
భీతర పడనేవాలీ (-సమా జానేవాలీ) అనన్త పర్యాయేం హైం . ఇసప్రకార యహ సమస్త (ద్రవ్యోం ఔర
పర్యాయోంకా) సముదాయ జ్ఞేయ హై . ఉసీమేం ఏక కోఈ భీ జీవద్రవ్య జ్ఞాతా హై . అబ యహాఁ, జైసే సమస్త
దాహ్యకో దహకతీ హుఈ అగ్ని సమస్త -దాహ్యహేతుక (-సమస్త దాహ్య జిసకా నిమిత్త హై ఐసా) సమస్త
దాహ్యాకారపర్యాయరూప పరిణమిత సకల ఏక ౩దహన జిసకా ఆకార (స్వరూప) హై ఐసే అపనే
రూపమేం (-అగ్నిరూపమేం ) పరిణమిత హోతీ హై, వైసే హీ సమస్త జ్ఞేయోకో జానతా హుఆ జ్ఞాతా
(-ఆత్మా) సమస్తజ్ఞేయహేతుక సమస్త జ్ఞేయాకారపర్యాయరూప పరిణమిత ౪సకల ఏక జ్ఞాన జిసకా
ఆకార (స్వరూప) హై ఐసే నిజరూపసే — జో చేతనతాకే కారణ స్వానుభవప్రత్యక్ష హై ఉస -రూప —
పరిణమిత హోతా హై . ఇసప్రకార వాస్తవమేం ద్రవ్యకా స్వభావ హై . కిన్తు జో సమస్త జ్ఞేయకో నహీం
జానతా వహ (ఆత్మా), జైసే సమస్త దాహ్యకో న దహతీ హుఈ అగ్ని సమస్తదాహ్యహేతుక