దాహ్యమదహన్ సమస్తదాహ్యహేతుకసమస్తదాహ్యాకారపర్యాయపరిణతసకలైకదహనాకారమాత్మానం దహన ఇవ
సమస్తజ్ఞేయహేతుకసమస్తజ్ఞేయాకారపర్యాయపరిణతసకలైకజ్ఞానాకారమాత్మానం చేతనత్వాత్ స్వానుభవ-
ప్రత్యక్షత్వేపి న పరిణమతి . ఏవమేతదాయాతి యః సర్వం న జానాతి స ఆత్మానం న జానాతి ..౪౮..
జ్ఞేయద్రవ్యమ్ . కింవిశిష్టమ్ . సపజ్జయం అనన్తపర్యాయసహితమ్ . కతిసంఖ్యోపేతమ్ . ఏగం వా ఏకమపీతి . తథా
హి ---ఆకాశద్రవ్యం తావదేకం, ధర్మద్రవ్యమేకం, తథైవాధర్మద్రవ్యం చ, లోకాకాశప్రమితాసంఖ్యేయకాలద్రవ్యాణి,
తతోనన్తగుణాని జీవద్రవ్యాణి, తేభ్యోప్యనన్తగుణాని పుద్గలద్రవ్యాణి . తథైవ సర్వేషాం ప్రత్యేకమనన్త-
పర్యాయాః, ఏతత్సర్వం జ్ఞేయం తావత్తత్రైకం వివక్షితం జీవద్రవ్యం జ్ఞాతృ భవతి . ఏవం తావద్వస్తుస్వభావః . తత్ర యథా
దహనః సమస్తం దాహ్యం దహన్ సన్ సమస్తదాహ్యహేతుకసమస్తదాహ్యాకారపర్యాయపరిణతసకలైకదహనస్వరూపముష్ణ-
పరిణతతృణపర్ణాద్యాకారమాత్మానం (స్వకీయస్వభావం) పరిణమతి, తథాయమాత్మా సమస్తం జ్ఞేయం జానన్ సన్
సమస్తజ్ఞేయహేతుకసమస్తజ్ఞేయాకారపర్యాయపరిణతసకలైకాఖణ్డజ్ఞానరూపం స్వకీయమాత్మానం పరిణమతి జానాతి
పరిచ్ఛినత్తి . యథైవ చ స ఏవ దహనః పూర్వోక్త లక్షణం దాహ్యమదహన్ సన్ తదాకారేణ న పరిణమతి,
తథాత్మాపి పూర్వోక్తలక్షణం సమస్తం జ్ఞేయమజానన్ పూర్వోక్తలక్షణమేవ సకలైకాఖణ్డజ్ఞానాకారం
స్వకీయమాత్మానం న పరిణమతి న జానాతి న పరిచ్ఛినత్తి . అపరమప్యుదాహరణం దీయతే ---యథా కోప్యన్ధక
ఆదిత్యప్రకాశ్యాన్ పదార్థానపశ్యన్నాదిత్యమివ, ప్రదీపప్రకాశ్యాన్ పదార్థానపశ్యన్ ప్రదీపమివ, దర్పణస్థ-
బిమ్బాన్యపశ్యన్ దర్పణమివ, స్వకీయదృష్టిప్రకాశ్యాన్ పదార్థానపశ్యన్ హస్తపాదాద్యవయవపరిణతం స్వకీయ-
దేహాకారమాత్మానం స్వకీయదృష్టయా న పశ్యతి, తథాయం వివక్షితాత్మాపి కేవలజ్ఞానప్రకాశ్యాన్ పదార్థానజానన్
౮౨ప్రవచనసార[ భగవానశ్రీకుందకుంద-
సమస్తదాహ్యాకారపర్యాయరూప పరిణమిత సకల ఏక దహన జిసకా ఆకార హై ఐసే అపనే రూపమేం
పరిణమిత నహీం హోతా ఉసీప్రకార సమస్తజ్ఞేయహేతుక సమస్తజ్ఞేయాకారపర్యాయరూప పరిణమిత సకల ఏక
జ్ఞాన జిసకా ఆకార హై ఐసే అపనే రూపమేం — స్వయం చేతనాకే కారణ స్వానుభవప్రత్యక్ష హోనే పర భీ
పరిణమిత నహీం హోతా, (అపనేకో పరిపూర్ణ తయా అనుభవ నహీం కరతా — నహీం జానతా) ఇస ప్రకార
యహ ఫలిత హోతా హై కి జో సబకో నహీం జానతా వహ అపనేకో (-ఆత్మాకో) నహీం జానతా .
భావార్థ : — జో అగ్ని కాష్ఠ, తృణ, పత్తే ఇత్యాది సమస్త దాహ్యపదార్థోంకో నహీం జలాతా,
ఉసకా దహనస్వభావ (కాష్ఠాదిక సమస్త దాహ్య జిసకా నిమిత్త హై ఐసా) సమస్త
దాహ్యాకారపర్యాయరూప పరిణమిత న హోనేసే అపూర్ణరూపసే పరిణమిత హోతా హై — పరిపూర్ణరూపసే పరిణమిత
నహీం హోతా, ఇసలియే పరిపూర్ణ ఏక దహన జిసకా స్వరూప హై ఐసీ వహ అగ్ని అపనే రూప హీ పూర్ణ
రీతిసే పరిణమిత నహీం హోతీ; ఉసీ ప్రకార యహ ఆత్మా సమస్త ద్రవ్య -పర్యాయరూప సమస్త జ్ఞేయకో నహీం
జానతా, ఉసకా జ్ఞాన (సమస్త జ్ఞేయ జిసకా నిమిత్త హై ఐసే) సమస్తజ్ఞేయాకారపర్యాయరూప పరిణమిత
న హోనేసే అపూర్ణరూపసే పరిణమిత హోతా హై – పరిపూర్ణ రూపసే పరిణమిత నహీం హోతా, ఇసలియే పరిపూర్ణ
ఏక జ్ఞాన జిసకా స్వరూప హై ఐసా వహ ఆత్మా అపనే రూపసే హీ పూర్ణ రీతిసే పరిణమిత నహీం హోతా
అర్థాత్ నిజకో హీ పూర్ణ రీతిసే అనుభవ నహీం కరతా — నహీం జానతా . ఇసప్రకార సిద్ధ హుఆ కి
జో సబకో నహీం జానతా వహ ఏకకో — అపనేకో (పూర్ణ రీతిసే) నహీం జానతా ..౪౮..