మోహరాగద్వేషపరిణతత్వాత్ జ్ఞేయార్థపరిణమనలక్షణయా క్రియయా యుజ్యమానః క్రియాఫలభూతం బన్ధమ-
నుభవతి, న తు జ్ఞానాదితి ప్రథమమేవార్థపరిణమనక్రియాఫలత్వేన బన్ధస్య సమర్థితత్వాత్, తథా
‘గేణ్హది ణేవ ణ ముంచది ణ పరం పరిణమది కేవలీ భగవం . పేచ్ఛది సమంతదో సో జాణది సవ్వం
ణిరవసేసం ..’ ఇత్యర్థపరిణమనాదిక్రియాణామభావస్య శుద్ధాత్మనో నిరూపితత్వాచ్చార్థానపరిణమతో-
గృహ్ణతస్తేష్వనుత్పద్యమానస్య చాత్మనో జ్ఞప్తిక్రియాసద్భావేపి న ఖలు క్రియాఫలభూతో బన్ధః
సిద్ధయేత్ ..౫౨..
పదార్థపరిచ్ఛిత్తిసద్భావేపి రాగద్వేషమోహాభావాత్ కేవలినాం బన్ధో నాస్తీతి తమేవార్థం ప్రకారాన్తరేణ
దృఢీకుర్వన్ జ్ఞానప్రపఞ్చాధికారముపసంహరతి ---ణ వి పరిణమది యథా స్వకీయాత్మప్రదేశైః సమరసీభావేన సహ
పరిణమతి తథా జ్ఞేయరూపేణ న పరిణమతి . ణ గేణ్హది యథైవ చానన్తజ్ఞానాదిచతుష్టయరూపమాత్మరూపమాత్మరూపతయా
గృహ్ణాతి తథా జ్ఞేయరూపం న గృహ్ణాతి . ఉప్పజ్జది ణేవ తేసు అట్ఠేసు యథా చ నిర్వికారపరమానన్దైకసుఖరూపేణ
స్వకీయసిద్ధపర్యాయేణోత్పద్యతే తథైవ చ జ్ఞేయపదార్థేషు నోత్పద్యతే . కిం కుర్వన్నపి . జాణణ్ణవి తే తాన్
జ్ఞేయపదార్థాన్ స్వస్మాత్ పృథగ్రూపేణ జానన్నపి . స కః కర్తా . ఆదా ముక్తాత్మా . అబంధగో తేణ పణ్ణత్తో తతః
కారణాత్కర్మణామబన్ధకః ప్రజ్ఞప్త ఇతి . తద్యథా --రాగాదిరహితజ్ఞానం బన్ధకారణం న భవతీతి జ్ఞాత్వా
శుద్ధాత్మోపలమ్భలక్షణమోక్షవిపరీతస్య నారకాదిదుఃఖకారణకర్మబన్ధస్య కారణానీన్ద్రియమనోజనితాన్యేకదేశ-
౧. జ్ఞానతత్త్వ -ప్రజ్ఞాపనకీ ౩౨ వీం గాథా .
కహానజైనశాస్త్రమాలా ]
జ్ఞానతత్త్వ -ప్రజ్ఞాపన
౮౯
ప్ర. ౧౨
స్వరూప క్రియాకే సాథ యుక్త హోతా హుఆ ఆత్మా క్రియాఫలభూత బన్ధకా అనుభవ కరతా హై, కిన్తు
జ్ఞానసే నహీం’ ఇసప్రకార ప్రథమ హీ అర్థపరిణమనక్రియాకే ఫలరూపసే బన్ధకా సమర్థన కియా గయా
హై (అర్థాత్ బన్ధ తో పదార్థరూపమేం పరిణమనరూప క్రియాకా ఫల హై ఐసా నిశ్చిత కియా గయా హై)
తథా ‘గేణ్హది ణేవ ణ ముఞ్చది ణ పరం పరిణమది కేవలీ భగవం . పేచ్ఛది సమంతదో సో జాణాది
సవ్వం ౧ణిరవసేసం ..’
ఇస గాథా సూత్రమేం శుద్ధాత్మాకే అర్థ పరిణమనాది క్రియాఓంకా అభావ నిరూపిత కియా గయా
హై ఇసలియే జో (ఆత్మా) పదార్థరూపమేం పరిణమిత నహీం హోతా ఉసే గ్రహాణ నహీం కరతా ఔర ఉసరూప
ఉత్పన్న నహీం హోతా ఉస ఆత్మాకే జ్ఞప్తిక్రియాకా సద్భావ హోనే పర భీ వాస్తవమేం క్రియాఫలభూత బన్ధ
సిద్ధ నహీం హోతా .
భావార్థ : — కర్మకే తీన భేద కియే గయే హైం – ప్రాప్య – వికార్య ఔర నిర్వర్త్య . కేవలీ-
భగవానకే ప్రాప్య కర్మ, వికార్య కర్మ ఔర నిర్వర్త్య కర్మ జ్ఞాన హీ హై, క్యోంకి వే జ్ఞానకో హీ గ్రహణ
కరతే హైం, జ్ఞానరూప హీ పరిణమిత హోతే హైం ఔర జ్ఞానరూప హీ ఉత్పన్న హోతే హైం . ఇస ప్రకార జ్ఞాన హీ
ఉనకా కర్మ ఔర జ్ఞప్తి హీ ఉనకీ క్రియా హై . ఐసా హోనేసే కేవలీభగవానకే బన్ధ నహీం హోతా,
క్యోంకి జ్ఞప్తిక్రియా బన్ధకా కారణ నహీం హై కిన్తు జ్ఞేయార్థపరిణమనక్రియా అర్థాత్ జ్ఞేయ పదార్థోంకే