స్వపరవికల్పాన్తఃపాతి ప్రేక్షత ఏవ . తస్య ఖల్వమూర్తేషు ధర్మాధర్మాదిషు, మూర్తేష్వప్యతీన్ద్రియేషు
పరమాణ్వాదిషు, ద్రవ్యప్రచ్ఛన్నేషు కాలాదిషు, క్షేత్రప్రచ్ఛన్నేష్వలోకాకాశప్రదేశాదిషు, కాలప్రచ్ఛన్నేష్వ-
సాంప్రతికపర్యాయేషు, భావప్రచ్ఛన్నేషు స్థూలపర్యాయాన్తర్లీనసూక్ష్మపర్యాయేషు సర్వేష్వపి స్వపరవ్యవస్థా-
వ్యవస్థితేష్వస్తి ద్రష్టృత్వం, ప్రత్యక్షత్వాత్ . ప్రత్యక్షం హి జ్ఞానముద్భిన్నానన్తశుద్ధిసన్నిధానమనాది-
సిద్ధచైతన్యసామాన్యసంబన్ధమేకమేవాక్షనామానమాత్మానం ప్రతి నియతమితరాం సామగ్రీమమృగయమాణ-
మనన్తశక్తిసద్భావతోనన్తతాముపగతం దహనస్యేవ దాహ్యాకారాణాం జ్ఞానస్య జ్ఞేయాకారాణామన-
ర్భూతాః ప్రతిసమయప్రవర్తమానషట్ప్రకారప్రవృద్ధిహానిరూపా అర్థపర్యాయా భావప్రచ్ఛన్నా భణ్యన్తే . సయలం తత్పూర్వోక్తం
సమస్తం జ్ఞేయం ద్విధా భవతి . కథమితి చేత్ . సగం చ ఇదరం కిమపి యథాసంభవం స్వద్రవ్యగతం ఇతరత్పరద్రవ్యగతం
చ . తదుభయం యతః కారణాజ్జానాతి తేన కారణేన తం ణాణం తత్పూర్వోక్తజ్ఞానం హవది భవతి . కథంభూతమ్ . పచ్చక్ఖం
ప్రత్యక్షమితి . అత్రాహం శిష్యః — జ్ఞానప్రపఞ్చాధికారః పూర్వమేవ గతః, అస్మిన్ సుఖప్రపఞ్చాధికారే సుఖమేవ
కథనీయమితి . పరిహారమాహ — యదతీన్ద్రియం జ్ఞానం పూర్వం భణితం తదేవాభేదనయేన సుఖం భవతీతి జ్ఞాపనార్థం,
అథవా జ్ఞానస్య ముఖ్యవృత్త్యా తత్ర హేయోపాదేయచిన్తా నాస్తీతి జ్ఞాపనార్థం వా . ఏవమతీన్ద్రియజ్ఞానముపాదేయమితి
౧. అసాంప్రతిక = అతాత్కాలిక ; వర్తమానకాలీన నహి ఐసా; అతీత – అనాగత.
౨. అన్తర్లీన = అన్దర లీన హుఏ; అన్తర్మగ్న .
౩. అక్ష = ఆత్మాకా నామ ‘అక్ష’ భీ హై . (ఇన్ద్రియజ్ఞాన అక్ష = అర్థాత్ ఇన్ద్రియోంకే ద్వారా జానతా హై; అతీన్ద్రియ
ప్రత్యక్ష జ్ఞాన అక్ష అర్థాత్ ఆత్మాకే ద్వారా హీ జానతా హై .)
౪. జ్ఞేయాకార జ్ఞానకో పార నహీం కర సకతే — జ్ఞానకీ హద బాహర జా నహీం సకతే, జ్ఞానమేం జాన హీ లేతే హై .
౯౪ప్రవచనసార[ భగవానశ్రీకుందకుంద-
హై . అమూర్త ధర్మాస్తికాయ, అధర్మాస్తికాయ ఇత్యాది, మూర్త పదార్థోంమేం భీ అతీన్ద్రియ పరమాణు ఇత్యాది,
తథా ద్రవ్యమేం ప్రచ్ఛన్న కాల ఇత్యాది (-ద్రవ్య అపేక్షాసే గుప్త ఐసే జో కాల ధర్మాస్తికాయ వగైరహ),
క్షేత్రమేం ప్రచ్ఛన్న అలోకాకాశకే ప్రదేశ ఇత్యాది, కాలమేం ప్రచ్ఛన్న ౧అసామ్ప్రతిక (అతీత -అనాగత)
పర్యాయేం తథా భావ -ప్రచ్ఛన్న స్థూల పర్యాయోంమేం ౨అన్తర్లీన సూక్ష్మ పర్యాయేం హైం, ఉన సబకా — జో కి స్వ
ఔర పరకే భేదసే విభక్త హైం ఉనకా వాస్తవమేం ఉస అతీన్ద్రియ జ్ఞానకే దృష్టాపన హై; (అర్థాత్ ఉన
సబకో వహ అతీన్ద్రియ జ్ఞాన దేఖతా హై) క్యోంకి వహ (అతీన్ద్రియ జ్ఞాన) ప్రత్యక్ష హై . జిసే అనన్త
శుద్ధికా సద్భావ ప్రగట హుఆ హై, ఐసే చైతన్యసామాన్యకే సాథ అనాదిసిద్ధ సమ్బన్ధవాలే ఏక హీ
౩‘అక్ష’ నామక ఆత్మాకే ప్రతి జో నియత హై (అర్థాత్ జో జ్ఞాన ఆత్మాకే సాథ హీ లగా హుఆ హై —
ఆత్మాకే ద్వారా సీధా ప్రవృత్తి కరతా హై), జో (ఇన్ద్రియాదిక) అన్య సామగ్రీకో నహీం ఢూఁఢతా ఔర జో
అనన్తశక్తికే సద్భావకే కారణ అనన్తతాకో (-బేహదతాకో) ప్రాప్త హై, ఐసే ఉస ప్రత్యక్ష జ్ఞానకో —
జైసే దాహ్యాకార దహనకా అతిక్రమణ నహీం కరతే ఉసీప్రకార జ్ఞేయాకార జ్ఞానకా ౪అతిక్రమ (ఉల్లంఘన)
న కరనేసే — యథోక్త ప్రభావకా అనుభవ కరతే హుఏ (-ఉపర్యుక్త పదార్థోంకో జానతే హుఏ) కౌన రోక