పంచేన్ద్రియాత్మకం శరీరం మూర్తముపాగతస్తేన జ్ఞప్తినిష్పత్తౌ బలాధాననిమిత్తతయోపలమ్భకేన మూర్తేన మూర్తం స్పర్శాదిప్రధానం వస్తూపలభ్యతాముపాగతం యోగ్యమవగృహ్య కదాచిత్తదుపర్యుపరి శుద్ధిసంభవాదవగచ్ఛతి, కదాచిత్తదసంభవాన్నావగచ్ఛతి, పరోక్షత్వాత్ . పరోక్షం హి జ్ఞానమతిదృఢతరాజ్ఞానతమోగ్రన్థిగుణ్ఠ- నాన్నిమీలితస్యానాదిసిద్ధచైతన్యసామాన్యసంబన్ధస్యాప్యాత్మనః స్వయం పరిచ్ఛేత్తుమర్థమసమర్థస్యో- పాత్తానుపాత్తపరప్రత్యయసామగ్రీమార్గణవ్యగ్రతయాత్యన్తవిసంష్ఠులత్వమవలమ్బమానమనన్తాయాః శక్తేః పరి- స్ఖలనాన్నితాన్తవిక్లవీభూతం మహామోహమల్లస్య జీవదవస్థత్వాత్ పరపరిణతిప్రవర్తితాభిప్రాయమపి పదే పదే ప్రాప్తవిప్రలమ్భమనుపలంభసంభావనామేవ పరమార్థతోర్హతి . అతస్తద్ధేయమ్ ..౫౫.. నయేనామూర్తాతీన్ద్రియజ్ఞానసుఖస్వభావః, పశ్చాదనాదిబన్ధవశాత్ వ్యవహారనయేన ముత్తిగదో మూర్తశరీరగతో మూర్తశరీరపరిణతో భవతి . తేణ ముత్తిణా తేన మూర్తశరీరేణ మూర్తశరీరాధారోత్పన్నమూర్తద్రవ్యేన్ద్రియభావేన్ద్రియాధారేణ ముత్తం మూర్తం వస్తు ఓగేణ్హిత్తా అవగ్రహాదికేన క్రమకరణవ్యవధానరూపం కృత్వా జోగ్గం తత్స్పర్శాదిమూర్తం వస్తు . ఇన్ద్రియజ్ఞానవాలా జీవ స్వయం అమూర్త హోనే పర భీ మూర్త -పంచేన్ద్రియాత్మక శరీరకో ప్రాప్త హోతా హుఆ, జ్ఞప్తి ఉత్పన్న కరనేమేం బల -ధారణకా నిమిత్త హోనేసే జో ఉపలమ్భక హై ఐసే ఉస మూర్త (శరీర) కే ద్వారా మూర్త ఐసీ ౧స్పర్శాదిప్రధాన వస్తుకో — జో కి యోగ్య హో అర్థాత్ జో (ఇన్ద్రియోంకే ద్వారా) ఉపలభ్య హో ఉసే — అవగ్రహ కరకే, కదాచిత ఉససే ఆగే – ఆగేకీ శుద్ధికే సద్భావకే కారణ ఉసే జానతా హై ఔర కదాచిత అవగ్రహసే ఆగే ఆగేకీ శుద్ధికే అసద్భావకే కారణ నహీం జానతా, క్యోంకి వహ (ఇన్ద్రియ జ్ఞాన) పరోక్ష హై . పరోక్షజ్ఞాన, చైతన్యసామాన్యకే సాథ (ఆత్మాకా) అనాదిసిద్ధ సమ్బన్ధ హోనే పర భీ జో అతి దృఢతర అజ్ఞానరూప తమోగ్రన్థి (అన్ధకారసమూహ) ద్వారా ఆవృత హో గయా హై, ఐసా ఆత్మా పదార్థకో స్వయం జాననేకే లియే అసమర్థ హోనేసే ౨ఉపాత్త ఔర అనన్తశక్తిసే చ్యుత హోనేసే అత్యన్త ౪విక్లవ వర్తతా హుఆ, మహామోహ -మల్లకే జీవిత హోనేసే పరపరిణతికా (-పరకో పరిణమిత కరనేకా) అభిప్రాయ కరనే పర భీ పద పద పర ఠగాతా హుఆ, పరమార్థతః అజ్ఞానమేం గినే జానే యోగ్య హై . ఇసలియే వహ హేయ హై .
భావార్థ : — ఇన్ద్రియజ్ఞాన ఇన్ద్రియోంకే నిమిత్తసే మూర్త స్థూల ఇన్ద్రియగోచర పదార్థోంకో హీ క్షాయోపశమిక జ్ఞానకే అనుసార జాన సకతా హై . పరోక్షభూత వహ ఇన్ద్రియ జ్ఞాన ఇన్ద్రియ, ప్రకాశ, ఆది బాహ్య సామగ్రీకో ఢూఁఢనేకీ వ్యగ్రతాకే (-అస్థిరతాకే) కారణ అతిశయ చంచల -క్షుబ్ధ
౯౬ప్రవచనసార[ భగవానశ్రీకుందకుంద-
౩అనుపాత్త పరపదార్థరూప సామగ్రీకో ఢూఁఢనేకీ వ్యగ్రతాసే అత్యన్త చంచల -తరల -అస్థిర వర్తతా హుఆ,
౧. స్పర్శాదిప్రధాన = జిసమేం స్పర్శ, రస, గంధ ఔర వర్ణ ముఖ్య హైం , ఐసీ .
౨. ఉపాత్త = ప్రాప్త (ఇన్ద్రియ, మన ఇత్యాది ఉపాత్త పర పదార్థ హైం )
౩. అనుపాత్త = అప్రాప్త (ప్రకాశ ఇత్యాది అనుపాత్త పర పదార్థ హైం )
౪. విక్లవ = ఖిన్న; దుఃఖీ, ఘబరాయా హుఆ