అథేన్ద్రియాణాం స్వవిషయమాత్రేపి యుగపత్ప్రవృత్త్యసంభవాద్ధేయమేవేన్ద్రియజ్ఞానమిత్యవధారయతి —
ఫాసో రసో య గంధో వణ్ణో సద్దో య పోగ్గలా హోంతి .
అక్ఖాణం తే అక్ఖా జుగవం తే ణేవ గేణ్హంతి ..౫౬..
స్పర్శో రసశ్చ గన్ధో వర్ణః శబ్దశ్చ పుద్గలా భవన్తి .
అక్షాణాం తాన్యక్షాణి యుగపత్తాన్నైవ గృహ్ణన్తి ..౫౬..
ఇన్ద్రియాణాం హి స్పర్శరసగన్ధవర్ణప్రధానాః శబ్దశ్చ గ్రహణయోగ్యాః పుద్గలాః . అథేన్ద్రియైర్యుగ-
కతంభూతమ్ . ఇన్ద్రియగ్రహణయోగ్యఇన్ద్రియగ్రహణయోగ్యమ్ . జాణది వా తం ణ జాణాది స్వావరణక్షయోపశమయోగ్యం కిమపి స్థూలం
జానాతి, విశేషక్షయోపశమాభావాత్ సూక్ష్మం న జానాతీతి . అయమత్ర భావార్థః — ఇన్ద్రియజ్ఞానం యద్యపి
వ్యవహారేణ ప్రత్యక్షం భణ్యతే, తథాపి నిశ్చయేన కేవలజ్ఞానాపేక్షయా పరోక్షమేవ . పరోక్షం తు యావతాంశేన సూక్ష్మార్థం
న జానాతి తావతాంశేన చిత్తఖేదకారణం భవతి . ఖేదశ్చ దుఃఖం, తతో దుఃఖజనకత్వాదిన్ద్రియజ్ఞానం
హేయమితి ..౫౫.. అథ చక్షురాదీన్ద్రియజ్ఞానం రూపాదిస్వవిషయమపి యుగపన్న జానాతి తేన కారణేన హేయమితి
రస, గంధ, స్పర్శ వళీ వరణ నే శబ్ద జే పౌద్గలిక తే
ఛే ఇన్ద్రివిషయో, తేమనేయ న ఇన్ద్రియో యుగపద గ్రహే. ౫౬.
కహానజైనశాస్త్రమాలా ]
జ్ఞానతత్త్వ -ప్రజ్ఞాపన
౯౭
ప్ర. ౧౩
హై, అల్ప శక్తివాన హోనేసే ఖేద ఖిన్న హై, పరపదార్థోంకో పరిణమిత కరానేకా అభిప్రాయ హోనే
పర భీ పద పద పర ఠగా జాతా హై (క్యోంకి పర పదార్థ ఆత్మాకే ఆధీన పరిణమిత నహీం
హోతే) ఇసలియే పరమార్థసే వహ జ్ఞాన ‘అజ్ఞాన’ నామకే హీ యోగ్య హై . ఇసలియే వహ హేయ
హై ..౫౫..
అబ, ఇన్ద్రియాఁ మాత్ర అపనే విషయోంమేం భీ యుగపత్ ప్రవృత్త నహీం హోతీం, ఇసలియే ఇన్ద్రియజ్ఞాన హేయ
హీ హై, ఐసా నిశ్చయ కరతే హైం : —
అన్వయార్థ : — [స్పర్శః ] స్పర్శ, [రసః చ ] రస, [గంధః ] గంధ, [వర్ణః ] వర్ణ [శబ్దః
చ ] ఔర శబ్ద [పుద్గలాః ] పుద్గల హైం, వే [అక్షాణాం భవన్తి ] ఇన్ద్రియోంకే విషయ హైం [తాని
అక్షాణి ] (పరన్తు ) వే ఇన్ద్రియాఁ [తాన్ ] ఉన్హేం (భీ) [యుగపత్ ] ఏక సాథ [న ఏవ గృహ్ణన్తి ]
గ్రహణ నహీం కరతీం (నహీం జాన సకతీం) ..౫౬..
టీకా : — ౧ముఖ్య ఐసే స్పర్శ -రస -గంధ -వర్ణ తథా శబ్ద — జో కి పుద్గల హైం వే —
౧.* స్పర్శ, రస, గంధ ఔర వర్ణ – యహ పుద్గలకే ముఖ్య గుణ హైం .