అథేన్ద్రియజ్ఞానం న ప్రత్యక్షం భవతీతి నిశ్చినోతి —
పరదవ్వం తే అక్ఖా ణేవ సహావో త్తి అప్పణో భణిదా .
ఉవలద్ధం తేహి కధం పచ్చక్ఖం అప్పణో హోది ..౫౭..
పరద్రవ్యం తాన్యక్షాణి నైవ స్వభావ ఇత్యాత్మనో భణితాని .
ఉపలబ్ధం తైః కథం ప్రత్యక్షమాత్మనో భవతి ..౫౭..
ఆత్మానమేవ కేవలం ప్రతి నియతం కిల ప్రత్యక్షమ్ . ఇదం తు వ్యతిరిక్తాస్తిత్వయోగితయా
పరద్రవ్యతాముపగతైరాత్మనః స్వభావతాం మనాగప్యసంస్పృశద్భిరిన్ద్రియైరుపలభ్యోపజన్యమానం న నామాత్మనః
ప్రత్యక్షం భవితుమర్హతి ..౫౭..
అథేన్ద్రియజ్ఞానం ప్రత్యక్షం న భవతీతి వ్యవస్థాపయతి — పరదవ్వం తే అక్ఖా తాని ప్రసిద్ధాన్యక్షాణీన్ద్రియాణి పర-
ద్రవ్యం భవన్తి . కస్య . ఆత్మనః . ణేవ సహావో త్తి అప్పణో భణిదా యోసౌ విశుద్ధజ్ఞానదర్శనస్వభావ
ఆత్మనః సంబన్ధీ తత్స్వభావాని నిశ్చయేన న భణితానీన్ద్రియాణి . కస్మాత్ . భిన్నాస్తిత్వనిష్పన్నత్వాత్ .
ఉవలద్ధం తేహి ఉపలబ్ధం జ్ఞాతం యత్పఞ్చేన్ద్రియవిషయభూతం వస్తు తైరిన్ద్రియైః కధం పచ్చక్ఖం అప్పణో హోది తద్వస్తు కథం
ప్రత్యక్షం భవత్యాత్మనో, న కథమపీతి . తథైవ చ నానామనోరథవ్యాప్తివిషయే ప్రతిపాద్యప్రతిపాదకాదివికల్ప-
జాలరూపం యన్మనస్తదపీన్ద్రియజ్ఞానవన్నిశ్చయేన పరోక్షం భవతీతి జ్ఞాత్వా కిం కర్తవ్యమ్ . సకలైకాఖణ్డప్రత్యక్ష-
కహానజైనశాస్త్రమాలా ]
జ్ఞానతత్త్వ -ప్రజ్ఞాపన
౯౯
అబ, యహ నిశ్చయ కరతే హైం కి ఇన్ద్రియజ్ఞాన ప్రత్యక్ష నహీం హై : —
అన్వయార్థ : — [తాని అక్షాణి ] వే ఇన్ద్రియాఁ [పరద్రవ్యం ] పర ద్రవ్య హైం [ఆత్మనః స్వభావః
ఇతి ] ఉన్హేం ఆత్మస్వభావరూప [న ఏవ భణితాని ] నహీం కహా హై; [తైః ] ఉనకే ద్వారా [ఉపలబ్ధం ]
జ్ఞాత [ఆత్మనః ] ఆత్మాకో [ప్రత్యక్షం ] ప్రత్యక్ష [కథం భవతి ] కైసే హో సకతా హై ?..౫౭..
టీకా : — జో కేవల ఆత్మాకే ప్రతి హీ నియత హో వహ (జ్ఞాన) వాస్తవమేం ప్రత్యక్ష హై .
యహ (ఇన్ద్రియజ్ఞాన) తో, జో భిన్న అస్తిత్వవాలీ హోనేసే పరద్రవ్యత్వకో ప్రాప్త హుఈ హై, ఔర
ఆత్మస్వభావత్వకో కించిత్మాత్ర స్పర్శ నహీం కరతీం (ఆత్మస్వభావరూప కించిత్మాత్ర భీ నహీం హైం )
ఐసీ ఇన్ద్రియోంకే ద్వారా ఉపలబ్ధి కరకే (-ఐసీ ఇన్ద్రియోంకే నిమిత్తసే పదార్థోంకో జానకర) ఉత్పన్న
హోతా హై, ఇసలియే వహ (ఇన్ద్రియజ్ఞాన) ఆత్మాకే లియే ప్రత్యక్ష నహీం హో సకతా .
భావార్థ : — జో సీధా ఆత్మాకే ద్వారా హీ జానతా హై వహ జ్ఞాన ప్రత్యక్ష హై . ఇన్ద్రియజ్ఞాన
తే ఇన్ద్రియో పరద్రవ్య, జీవస్వభావ భాఖీ న తేమనే;
తేనాథీ జే ఉపలబ్ధ తే ప్రత్యక్ష కఈ రీత జీవనే ?. ౫౭.