తిమిరహరా యది దృష్టిర్జనస్య దీపేన నాస్తి కర్తవ్యమ్ .
తథా సౌఖ్యం స్వయమాత్మా విషయాః కిం తత్ర కుర్వన్తి ..౬౭..
యథా హి కేషాంచిన్నక్తంచరాణాం చక్షుషః స్వయమేవ తిమిరవికరణశక్తియోగిత్వాన్న
తదపాకరణప్రవణేన ప్రదీపప్రకాశాదినా కార్యం, ఏవమస్యాత్మనః సంసారే ముక్తౌ వా స్వయమేవ
సుఖతయా పరిణమమానస్య సుఖసాధనధియా అబుధైర్ముధాధ్యాస్యమానా అపి విషయాః కిం హి నామ
కుర్యుః ..౬౭..
వా యోసౌ దివ్యో దేవదేహః సోప్యుపచారం విహాయ సుఖం న కరోతి . విసయవసేణ దు సోక్ఖం దుక్ఖం వా
హవది సయమాదా కింతు నిశ్చయేన నిర్విషయామూర్తస్వాభావికసదానన్దైకసుఖస్వభావోపి వ్యవహారేణానాది-
కర్మబన్ధవశాద్విషయాధీనత్వేన పరిణమ్య సాంసారికసుఖం దుఃఖం వా స్వయమాత్మైవ భవతి, న చ దేహ
ఇత్యభిప్రాయః ..౬౬.. ఏవం ముక్తాత్మనాం దేహాభావేపి సుఖమస్తీతి పరిజ్ఞానార్థం సంసారిణామపి దేహః
సుఖకారణం న భవతీతికథనరూపేణ గాథాద్వయం గతమ్ . అథాత్మనః స్వయమేవ సుఖస్వభావత్వాన్నిశ్చయేన
యథా దేహః సుఖకారణం న భవతి తథా విషయా అపీతి ప్రతిపాదయతి — జఇ యది దిట్ఠీ నక్తంచరజనస్య దృష్టిః
తిమిరహరా అన్ధకారహరా భవతి జణస్స జనస్య దీవేణ ణత్థి కాయవ్వం దీపేన నాస్తి కర్తవ్యం . తస్య
ప్రదీపాదీనాం యథా ప్రయోజనం నాస్తి తహ సోక్ఖం సయమాదా విసయా కిం తత్థ కువ్వంతి తథా
౧౧౬ప్రవచనసార[ భగవానశ్రీకుందకుంద-
అన్వయార్థ : — [యది ] యది [జనస్య దృష్టిః ] ప్రాణీకీ దృష్టి [తిమిరహరా ]
తిమిరనాశక హో తో [దీపేన నాస్తి కర్తవ్యం ] దీపకసే కోఈ ప్రయోజన నహీం హై, అర్థాత్ దీపక కుఛ
నహీం కర సకతా, [తథా ] ఉసీప్రకార జహాఁ [ఆత్మా ] ఆత్మా [స్వయం ] స్వయం [సౌఖ్యం ] సుఖరూప
పరిణమన కరతా హై [తత్ర ] వహాఁ [విషయాః ] విషయ [కిం కుర్వన్తి ] క్యా కర సకతే హైం ? ..౬౭..
టీకా : — జైసే కిన్హీం నిశాచరోంకే (ఉల్లూ, సర్ప, భూత ఇత్యాది) నేత్ర స్వయమేవ
అన్ధకారకో నష్ట కరనేకీ శక్తివాలే హోతే హైం ఇసలియే ఉన్హేం అంధకార నాశక స్వభావవాలే
దీపక -ప్రకాశాదిసే కోఈ ప్రయోజన నహీం హోతా, (ఉన్హేం దీపక -ప్రకాశ కుఛ నహీం కరతా,)
ఇసీప్రకార — యద్యపి అజ్ఞానీ ‘విషయ సుఖకే సాధన హైం’ ఐసీ బుద్ధికే ద్వారా వ్యర్థ హీ విషయోంకా
అధ్యాస (-ఆశ్రయ) కరతే హైం తథాపి – సంసారమేం యా ముక్తిమేం స్వయమేవ సుఖరూప పరిణమిత ఇస
ఆత్మాకో విషయ క్యా కర సకతే హైం ?
భావార్థ : — సంసారమేం యా మోక్షమేం ఆత్మా అపనే ఆప హీ సుఖరూప పరిణమిత హోతా హై;
ఉసమేం విషయ అకించిత్కర హైం అర్థాత్ కుఛ నహీం కర సకతే . అజ్ఞానీ విషయోంకో సుఖకా కారణ
మానకర వ్యర్థ హీ ఉనకా అవలంబన లేతే హైం ..౬౭..