అథైవమభ్యుపగతానాం పుణ్యానాం దుఃఖబీజహేతుత్వముద్భావయతి —
జది సంతి హి పుణ్ణాణి య పరిణామసముబ్భవాణి వివిహాణి .
జణయంతి విసయతణ్హం జీవాణం దేవదంతాణం ..౭౪..
యది సన్తి హి పుణ్యాని చ పరిణామసముద్భవాని వివిధాని .
జనయన్తి విషయతృష్ణాం జీవానాం దేవతాన్తానామ్ ..౭౪..
యది నామైవం శుభోపయోగపరిణామకృతసముత్పత్తీన్యనేకప్రకారాణి పుణ్యాని విద్యన్త ఇత్య-
భ్యుపగమ్యతే, తదా తాని సుధాశనానప్యవధిం కృత్వా సమస్తసంసారిణాం విషయతృష్ణామవశ్యమేవ
సముత్పాదయన్తి . న ఖలు తృష్ణామన్తరేణ దుష్టశోణిత ఇవ జలూకానాం సమస్తసంసారిణాం విషయేషు
ప్రవృత్తిరవలోక్యతే . అవలోక్యతే చ సా . తతోస్తు పుణ్యానాం తృష్ణాయతనత్వమబాధితమేవ ..౭౪..
చేన్నిశ్చయేన పుణ్యపాపరహితపరమాత్మనో విపరీతాని పుణ్యాని సన్తి . పునరపి కింవిశిష్టాని .
పరిణామసముబ్భవాణి నిర్వికారస్వసంవిత్తివిలక్షణశుభపరిణామసముద్భవాని వివిహాణి స్వకీయానన్తభేదేన
బహువిధాని . తదా తాని కిం కుర్వన్తి . జణయంతి విసయతణ్హం జనయన్తి . కామ్ . విషయతృష్ణామ్ . కేషామ్ .
౧౨౬ప్రవచనసార[ భగవానశ్రీకుందకుంద-
అబ, ఇసప్రకార స్వీకార కియే గయే పుణ్య దుఃఖకే బీజకే కారణ హైం, (అర్థాత్ తృష్ణాకే
కారణ హైం ) ఇసప్రకార న్యాయసే ప్రగట కరతే హైం : —
అన్వయార్థ : — [యది హి ] (పూర్వోక్త ప్రకారసే) యది [పరిణామసముద్భవానీ ]
(శుభోపయోగరూప) పరిణామసే ఉత్పన్న హోనేవాలే [వివిధాని పుణ్యాని చ ] వివిధ పుణ్య [సంతి ]
విద్యమాన హైం, [దేవతాన్తానాం జీవానాం ] తో వే దేవోం తకకే జీవోంకో [విషయతృష్ణాం ] విషయతృష్ణా
[జనయన్తి ] ఉత్పన్న కరతే హైం ..౭౪..
టీకా : — యది ఇసప్రకార శుభోపయోగపరిణామసే ఉత్పన్న హోనేవాలే అనేక ప్రకారకే పుణ్య
విద్యమాన హైం ఐసా స్వీకార కియా హై, తో వే (-పుణ్య) దేవోం తకకే సమస్త సంసారియోంకో
విషయతృష్ణా అవశ్యమేవ ఉత్పన్న కరతే హైం (ఐసా భీ స్వీకార కరనా పడతా హై) వాస్తవమేం తృష్ణాకే
బినా; జైసే జోంక (గోంచ)కో దూషిత రక్తమేం ఉసీప్రకార సమస్త సంసారియోంకో విషయోంమేం ప్రవృత్తి
దిఖాఈ న దే; కిన్తు వహ తో దిఖాఈ దేతీ హై . ఇసలియే పుణ్యోంకీ తృష్ణాయతనతా అబాధిత హీ హై
(అర్థాత్ పుణ్య తృష్ణాకే ఘర హైం, ఐసా అవిరోధరూపసే సిద్ధ హోతా హై) .
పరిణామజన్య అనేకవిధ జో పుణ్యనుం అస్తిత్వ ఛే,
తో పుణ్య ఏ దేవాన్త జీవనే విషయతృష్ణోద్భవ కరే. ౭౪.